Amrita Pritam
| Amrita Pritam | |||
|---|---|---|---|
_,_in_1948.jpg) | |||
1986 - 1992 | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Gujranwala (en)  , 1919ko abuztuaren 31 | ||
| Herrialdea |  Britainiar Raj 1947ko abuztuaren 14a) Indiako Agindupeko Lurra India (1950eko urtarrilaren 26a - | ||
| Heriotza | Delhi, 2005eko urriaren 31 (86 urte) | ||
| Hezkuntza | |||
| Hizkuntzak | Punjabera hindia ingelesa | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | politikaria, autobiografialaria, poeta, idazlea, kazetaria eta eleberrigilea | ||
| Lan nabarmenak | |||
| Jasotako sariak | ikusi
| ||
| Mugimendua | erromantizismoa Progressive Writers' Movement (en) | ||
| Genero artistikoa | olerkigintza | ||
   | |||
Amrita Pritam (Punjab mendebaldea, Gujranwala, Panyab herrialdea —egun Pakistan — 1919ko abuztuaren 31 – Delhi, India, 2005eko urriaren 31) idazle indiarra izan zen, Punjabgo literaturako lehen emakume garrantzitsutzat hartua. Britainiar kolonialismoaren ondoren India banandu zenean, 1947an Indian jarri zen..
Lehen urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Raj Bibi, eskolako irakaslea, eta Kartar Singh Hitkari, poeta, Braj Bhasharen jakintsua eta literatura-aldizkari bateko editorearen alaba bakarra izan zen.[1][2]Horrez gain, aita pracharak-a zen - fedearen predikatzailea[3] Amritaren ama hamaika urte zituela hil zen. Handik gutxira, Lahorera joan ziren, eta han bizi izan zen 1947an Indiara migratu arte. Helduen erantzukizunen aurrean eta ama hil ondoren bakardadeak jota, goiz hasi zen idazten. Bere lehen poema antologia, Amrit Lehran (Immortal Waves), 1936an argitaratu zen, hamasei urte zituela, Pritam Singh izeneko editorearekin ezkondu zen urtean. Lehen haurtzarotik konpromisua zuen gizonarekin eta Amrita Kaur izenaren ordez Amrita Pritam hartu zuen.[4] 1936tik 1943ra bitartean, dozena bat poema-bilduma egin zituen. Poeta erromantiko gisa hasi zuen bidaia, baina laster aldatu zuen norabidea eta Idazle Aurrerakoien Mugimenduaren partaide bihurtu zen, eta haren eragina bere bilduman ikusi zen, Lok Peed (Herriaren larritasuna) (1944), zeinetan argi eta garbi kritikatu baitzuen gerrak suntsitutako ekonomia, 1943ko Bengalako gosetearen ondoren. Era berean, gizarte-lanean buru-belarri aritu zen jarduera horietan parte hartuz, Independentziaren ondoren, Guru Radha Kishan gizarte-ekintzaileak Delhiko lehen Janta Liburutegia ekartzeko ekimena hartu zuenean; Balrajek Sahnik eta Aruna Asaf Alik inauguratu zutena. Ikastegi honetako liburutegia Delhi erlojuaren dorrean dago oraindik. Lahore Radio Station-en ere egin zuen lan aldi baterako, India banatu aurretik.
Indiako zisma[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Milioi bat musulman, hindu eta sije hil ziren Indiako zisma istiluetan1947an. Amrita Pritam New Delhira joan zen, eta hantxe hasi zen hindieraz idazten, mendebaldeko panyabi hizkuntzan idatzi ordez. Bere larritasuna "Aaj Aakhaan Waris Shah Noo" poeman islatu zuen, Waris Shah poeta sufiarentzat, Heer Ranjha saga, the Punjabi national epic:[5]
Dard-mandaan dey dardiyaa tak apna Punjab-ek
Beyley alhaan vichhiyaan
Teh lahoo da bharya Chenab
(Zuk bihotz afligatuak partekatzen dituzun horrek,
begiratu zure Panyabari,
lurrean sakabanatutako gorpuak,
odola jariatzen Chenab-en)
Amrita Pritamek 1961era arte egin zuen lan All India Radioan. 1960an dibortziatu ondoren, bere lana feminista izan zen. Bere lan batzuk zenbait hizkuntzatara itzuli dira mendebaldeko panyabitik eta urdutik, eta lan autobiografikoak ere egin ditu, hala nola Arrosa beltza eta Zigilu fiskala (Raseedi Tikkat mendebaldeko panyabian).
Basu Bhattacharyak Daaku (Dacoit, 1976) izan zuen zinemara eramandako lehen liburua.[6] Pinjar eleberriarekin (Eskeletoa, 1970), Chandra Prakash Dwivedik zuzendaritza artistiko onenaren Filmare saria irabazi zuen.
Berak "Nagmani" argitaratu zuen, Imrozekin batera 33 urtez zuzendu zuen punyabiko hileroko aldizkari literarioa. Nahiz eta Cismaren ondoren berak ere luze eta zabal idatzi zuen hindieraz.[7][8] Geroago, Oshori erreparatu zion, eta hainbat libururen sarrerak idatzi zituen, Ek Onkar Satnam barne, eta espiritualtasunari eta ametsei buruz idazten hasi zen, Kaal Chetna (Kontzientzia-denbora) eta Agyat Ka Nimantran (Ezezagunaren deia) bezalako lanak sortuz.[9] Autobiografiak ere argitaratu zituen, izenburu hauekin: Kala Gulab (Arrosa beltza) (1968), Rasidi Ticket (Tinbre Fiskala) (1976) eta Aksharon kay Saayee (Hitzen itzalak ).[1][10]
Aitortza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1956an Sahitya Akademi Award-a jaso zuen lehen emakumea izan zen Sunehe (Mezuak) lanagatik
, eta, gainera, Bhartiya Jnanpith saria eskuratu zuen, 1982an Kagaj te Canvasek (Papera eta mihisea) lanagatik, indiar literaturako sari garrantzitsuena. Padma Vibhushan ere irabazi zuen, eta Delhi, Jabalpur eta Vishva Bharti unibertsitateetan doktoregoak eta honoris causa jaso zituen literatura arloan.
.[11] 2005eko urriaren 31n hil zen, Kundala alabaren, Navraj semearen eta Aman bilobaren artean gaixotasun luze bat izan ondoren, eta Sahiri buruzko lan bat amaitu gabe utzita.
Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Eleberriak
- Pinjar. Oraingoz, Pinjar izenburuarekin gaztelaniara itzulitako liburu bakarra.
- Doctor Dev
- Kore Kagaz, Unchas Din
- Sagar aur Seepian
- Rang ka Patta
- Dilli ki Galiyan
- Terahwan Suraj
- Yaatri
Autobiograpfia
- Rasidi Ticket
- Shadows of Words
Ipuinak
- Kahaniyan jo Kahaniyan Nahi
- Kahaniyon ke Angan mein
Poesia
- Amrit Lehran (Uhin hilezkorrak) (1936)
- Jiunda Jiwan (Bizitza oparoa) (1939)
- Trel Dhote Phul (1942)
- O Gitan Valia (1942)
- Badlam de Laali (1943)
- Sanjh de laali (1943)
- Lok Peera (Herriaren larritasuna) (1944)
- Pathar Geetey (Harri-koskorrak) (1946)
- PunjabDi Aawaaz (1952)
- Sunehade (Messages) (1955) – Sahitya Akademi Award
- Ashoka Cheti (1957)
- Kasturi (1957)
- Nagmani (1964)
- Ik Si Anita (1964)
- Chak Nambar Chatti (1964)
- Uninja Din (49 Days) (1979)
- Chuni Huyee Kavitayen
- Ek Baat
Literatur argitalpenak
- Nagmani
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b Amrita Pritam Women Writing in India: 600 B.C. to the Present, por Susie J. Tharu, Ke Lalita, publicado por Feminist Press, 1991. ISBN 1-55861-029-4. Página 160-163.
- ↑ New Panjabi Poetry ( 1935–47) Handbook of Twentieth-century Literatures of India, by Nalini Natarajan, Emmanuel Sampath Nelson, Greenwood Publishing Group, 1996. ISBN 0-313-28778-3.Page 253-254.
- ↑ Kushwant Singh, "Amrita Pritam: Queen of Punjabi Literature", The Sikh Times (The Tribune, Nov. 12, 2005 )
- ↑ Amrita Pritam – Obituary The Independent, 2 November 2005.
- ↑ Complete Heer Waris Shah
- ↑ Jeevan Prakash Sharma, "Amrita Pritam's Novel to Be Rendered on Film", The Hindustan Times (Aug. 27, 2002)
- ↑ Amrita Pritam, La Rosa Negra por Vijay Kumar Sunwani, Language In India, Volumen 5 : 12 de diciembre de 2005.
- ↑ Libros de Amrita Pritam
- ↑ Un tributo para Amrita Pritam por los amantes de Osho Sw. Chaitanya Keerti, sannyasworld.com.
- ↑ Biografía de Amrita Pritam Chowk, 15 de mayo de 2005.
- ↑ Nirupama Dutt, "A Love Legend of Our Times", Tribune (Nov. 5, 2006)
Bibliografia osagarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Trilok, Uma: Amrita Imroz: a love story. Penguin India, 2006. ISBN 0-14-310044-0.
- Gupta, Indra: India’s 50 most illustrious women. ISBN 81-88086-19-3.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- (Gaztelaniaz) Pinjar, Cicely Editorial, gaztelaniaz. artxibatu zen .
- (Ingelesez) Amrita Pritam-i buruzko informazioa
- (Ingelesez) Revenue Stamp-en lehen kapitulua
- (Ingelesez) Amrita Pritam ez da gehiago
Datuak: Q1705018
Multimedia: Amrita Pritam / Q1705018