Annie Oakley

Annie Oakley
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Phoebe Ann Mosey
Jaiotza	Ohio, 1860ko abuztuaren 13a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Heriotza	Greenville (Ohio), 1926ko azaroaren 3a (66 urte)
Hobiratze lekua	Ohio
Heriotza modua	istripuzko heriotza: Anemia kaltegarria
Familia
Ezkontidea(k)	Frank E. Butler (en) (1876ko abuztuaren 23a - 1926ko azaroaren 3a)
Jarduerak
Jarduerak	zirkuko artista eta stunt performer (en)
Jasotako sariak	ikusi Emakumeen Arrakastaren Saloi Nazionala (1993) ; Ohio Women's Hall of Fame (1980) ; New Jersey Ospe-aretoa ;
Izengoitia(k)	Annie Oakley

Phoebe Anne Oakley Moses (Darke konderria, Ohio, 1860ko abuztuaren 13a – Greenville, Ohio, 1926ko azaroaren 3a) hamazazpi urtez Buffalo Bill-en ikuskizunean mendebalde urruneko eszenak birsortzen parte hartu zuen tiratzaile ospetsua izan zen.

Haurtzaroa eta gaztaroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oso gaztetatik ehizan aritu zen, bere familia, ama alarguna eta zazpi anai-arreba, mantentzen laguntzeko, haragia Cincinnatiko hotel eta jatetxeetara salduz.

15 urte zituela, Frank Buttler (1847-1926) tiratzaile eta zakur-entrenatzaileak desafio bat bota zuen: 100 dolarreko apustua egiten zion irabazten zion edonori tiro-lehiaketa batean. Anniek erronka onartu zuen eta emaitza izan zen, 25 jaurtiketa posibletik, berak ez zuela huts egin, Butlerrek batean huts egin zuen bitartean. 1876an ezkondu ziren biak, eta herrialdean zehar hainbat emanalditan parte hartu zuten, George txakurrarekin batera. Annieren aurkezpenetan, hogeita hamar pausora karta bat saihetsetik ukitu, zentabo bat airean eman edo zigarroa itzali behar zuen senarraren ahoan.^[1]

Karrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Annie Oakley filma edo The Little Sure Shot of the Wild West (1894).

1884an Toro Sentado ezagutu zuen, Fort Yatesen preso politikoa izan arren tiratzailearekin elkarrizketa bat antolatu zuena; berak jarri zion Little Sure Shot ezizena ("tiro finko txiki" antzeko zerbait, metro eta erdi besterik ez baitzuen). 1885ean Buffalo Bill-en (Buffalo Bill 's Wild West Show) "Mendebaldeko Basatiaren Ikuskizuna"-ren parte izatera pasa zen, bera izanik ikuskizun nagusia, Frankek bere manager bezala lan egin zuen bitartean. 1887an Ingalaterran aurkeztu zen. Bi urte geroago, show-a Europara itzuli zen Frantzia, Italia eta Espainia bisitatuz, estatuburu askoren aurrean jardunez, hala nola Ingalaterrako Victoria erreginaren, Italiako Humberto I.a erregearen eta Gilen II.a Alemaniako kaiserraren aurrean, zeinarekin, ustez berak eskatuta, zigarrilloaren proba egin baitzuen subiranoaren ahoan jarrita.^[2]

1901ean, bere gorpua partzialki geldituta geratu zen, trenen talka batean zauritu baitzen, baina bere onera etorri zen eta ikuskizunak eskaintzen jarraitu zuen. 1913an bikotea erretiratu egin zen une batez. Agertokira itzultzean, Dave izeneko zakur batekin partekatu zuten ikuskizuna, eta haren balentrietako bat animaliaren buruan zegoen sagar batera botatzea zen. 1917an, Buffalo Bill hil zenean, Anniek hitzaldi bat eskaini zion. Hirurogei urterekin, errekorrak hausten jarraitzen zuen tiro-lehiaketetan. 1925ean bere osasunak behera egin zuen eta 1926ko azaroaren 3an hil zen anemia kaltegarriak jota Greenvillen, Ohion. Bere gorputza erraustua izan zen. Alarguna hain atsekabeturik geratu zen, non, B. Haugenen arabera, jateari utzi eta hemezortzi egun geroago hil egin zen, emaztearen errautsen ondoan lurperatua izan zelarik. Ez zuten umerik izan. Zurrumurru batek dio Oakleyren errautsak bere trofeo preziatuetako batean jarri zituztela eta gorpuaren ondoan zerraldoan jarri zituztela. Gorpua eta errautsak Brockeko hilerrian jarri zituzten, Greenvilletik gertu, Esker Emate Egunean, 1926ko azaroaren 25ean.^[3]

Hil ondoren jakin zen bere ondasun guztiak bere familian eta karitatezko lanetan xahutu zituela. Annie Oakleyren objektu pertsonal, oroigarri, kartel, argazki eta su-arma ugari ikusgai daude Garst Museoan eta Annie Oakley Zentro Nazionalean, Greenvillen, Ohion.^[4]

Buffalo Billen ikuskizunean Annie Oakleyri buruzko kartela

Herri-kulturan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irving Berlinek Annie Get Your Gun ("Annie hartu zure arma") izeneko musikal bat idatzi zuen 1946an, Oakleyren bizitzan oinarritua. Musikala 1950ean eraman zuten zinemara.
Pokemon Heroes: Latios and Latias filmean Annie eta Oakley izeneko bi lapur agertzen dira, Rocket Taldeko kideak. Annie Oakleyn oinarrituta daude.
The Parent Trap ("Bikien jokoa" Hispanoamerikan edo "Zu Londresera eta ni Kaliforniara" Espainian) filmean, Annie Oakley Elaine Hendrixekin (Meredith Blake antzezten duen aktorea) konparatzen da, Meredithi irain gisa, gaztea eta azkarra dela argi utzi nahian.
The Lastest Gun in the West Simpsonsen atalean, western modak Springfieldeko Lehen Hezkuntzako Eskola bereganatzen duenean, Lisa Simpsonek "Annie Oakley naiz" oihukatzen du bi errebolberri eutsiz.
Stephen Kingen eleberrian oinarritutako eta berak eta Steven Spielbergek ekoitzitako telebista-egokitzapenean: "Under the Dome"; 3. denboraldian, "Punto de ruptura" (0:34:55 minutua) 8. atalean, James "Big Jim" Rinniek Julia Shumwayri (biak protagonistak) "-Lasai, Annie Oakley-" esaten dio iseka eginez, honek ezustean harrapatzen duenean – berak lakua distraituta begiratzen duen bitartean –, eta bat-batean erantzuten dionean, arma eskuan duela.
Bronco motelaren 6.ean, Parasite Eve II jokoan, Annie Oakleyren koadro bat dago.
Alyssa Edwardsek interpretatu zuen Rupaul Drag race All Stars 2-ren bigarren atalean.
EP.2 Gilmore girls-en 3. denboraldia. Lorelaik Annie Oakleyri egiten dio erreferentzia, egunkarian etxekoandre lasai batek senarra 35 tiroz hil zuela ikusten duenean.
Peabody eta Shermanen show-aren "Inside Hobson"/"Annie Oakley" atalean, Annie Oakleyren istorioa erakusten da, Billy the Kid-k lapurtutako ur-pistola bat duenean, Peabody eta Shermanek berreskuratzen laguntzen diotela.
Thomas Harrisen Hannibal liburuan aipatzen da Clarice Starlingi Oakley la Letal deitzen diotela, hiru urtez jarraian borrokarako pistoladun tiro-txapelduna izan baitzen zerbitzu guztietan.^[5]
Quentin Tarantinoren Kill Bill: Vol 2 filmean, Beatrix Kiddo pertsonaiak Karen Kim hiltzaileari aurre egingo dio hotel bateko logelan. Kimi galdetzean ea ona den apuntatzeko dion eskopeta erabiliz, berak erantzuten dio: "Distantzia honetan ez dut izan behar, baina zirujau maltzur bat naiz eskopetarekin", eta Kiddok Kimen aurka apuntatuz dio: "Baina asma ezazu hau, txakurra, Annie Oakley baino hobea naiz eta eskopetaren begiradan zauzkat.
Left 4 Dead 2 bideojokoan, Ellis protagonistak jokoaren ausazko une batean honako esaldi hau esan diezaioke Rocheli: "Jod**, zu zara Annie Oakley put*", armekin tiratzaile ona dela adieraziz.