Arbaiungo arroila

Arbaiungo arroila
Arbaiungo arroila
Datu orokorrak
Garaiera	457 m
Prominentzia	357 m
Mota	arroila
Luzera	6,2 km
Azalera	12,1 km²
Geografia
Koordenatuak	42°40′28″N 1°11′11″W / 42.67433706°N 1.18634346°W
Mendikatea	Idokorriko mendilerroa; Leireko mendilerroa
Kokapena	Pirinioaurrea
Herrialdea	Euskal Herria
Foru erkidego	Nafarroa Garaia

Arbaiungo arroila Nafarroa Garaiko ekialdeko haitzartea da, Zaraitzu ibaiak zeharkatzen duena. Zangozerrian dago, Isu eta Usun herrien artean. 6,20 kilometroko luzera eta 12,10 kilometro koadroko azalera ditu. Zatirik sakonenetan, 457 metroko aldea dago ibaiaren mailaren eta gailurrik altuenen artean; azpimarratzekoak dira eskuinaldeko Monteidorra eta ezkerraldeko Arangoiti mendiak.

Natura 2000 sarekoa da, natura erreserba gisa.

Geologia

Ibarraren sakontzea, batez ere, Zaraitzu ibaiak Eozenoko kalkarenitetan, Paleozenoko dolomietan eta kareharrietan eta, azkenik, Goi Kretazeoko hareharri karetsuetan duen higadura linealaren ondorioz gertatu da, haranaren hondoan azaleratzen baitira. Horretan lagundu du harriak higadurarekiko duen erresistentziak, iragazkortasunak eta, beharbada, klimak, nabarmen geldiarazi baitute zabaltze-prozesua, eta pareta harritsuek beren izaera bertikala mantendu dute.

Alboetako maldan ere aldaketa bat ikus daiteke, goiko aldean ia bertikalak izatetik (kaltzio karbonato gehien duten biltegiak azaleratzen dira) behealdean nolabaiteko inklinazioa izatera igaro baita, maila margotuak dituzten hareharri karetsuen mailekin bat eginez. Hori gertatzen da, batez ere, hareharri karetsuen erresistentzia txikiagoagatik eta iragazkortasun txikiagoagatik, eta horrek errekastoa eta pareta harritsuak eragile atmosferikoek sakabanatzea errazten du, zabaltze eta sakontze bateratua gertatzen delarik.

Landaredia

Arbaiungo landaredia flora-barietate eta -aberastasun handikoa da, kokapen geografikoaren eta mikroklima-aniztasunaren ondorioz. Lurraren eskanerragatik eta bertara iristeko zailtasunagatik, baso-egiturak gutxi ustiatu dira, eta ia ukitu gabeko eremuak daude.

Arroilaren barruan, malda eguzkitsuetan, arteak eta erkametzak dira nagusi, ezpel-arrunt ugarirekin; laiotzetan, pago-kodalak ageri dira, haritz kandudunekin nahastuta, arroilaren ezpainetatik kanpo, eskuineko ertzean karraskak dira nagusi, ezpel arruntekin, ipar-ipuru eta hego-ipuruekin, feniziar sabinarekin, etab.; eskuineko ertza erkameztiaz estaltzen da pinu gorriaren orban batzuekin. Ugaria da basurdea, azeri arrunta, azkonar arrunta, lepazuria, basakatua, katajineta eta erbinude arrunta, eta urriagoak baina gaur egun, igaraba arruntak eta orkatzak. Zuhaiztian arrano sugezalea, zuhaitz-belatza, aztore arrunta, hontz ertaina eta beste espezie txikiago asko daude.

Fauna

Arbaiungo faunarik bereizgarriena bertako labarretan habia egiten duten hegaztiena da, eskualde osoko komunitaterik askotarikoenetako eta ugarienetako bat baita. Hemen dago Pirinio osoko sai arren koloniarik garrantzitsuena, 1984an ehundik gora bikote ugaltzailerekin erroldatu zena. Beste espezie hauek ere agertzen dira: arrano beltza, aztore-arranoa, sai zuria, belatz handia, erroia, txoloma, belatxinga mokogorria, ugatzak, 1987an komunitate habiagilearen parte ez zirenak, arroileko harkaitzetan gainjartzen eta pausatzen dira maiz.