Atletismoa Udako Olinpiar Jokoetan

 Atletismoa Udako Olinpiar Jokoen edizio guztietako egitarauan egon da, lehenengo aldia Atenasen (Grezia) izan zen, 1896ko Udako Olinpiar Jokoetan. Bost kirol bakarrik egon dira edizio guztietan: Atletismoa, Txirrindularitza, eskrima, gimnastika eta igeriketa.

Jokoen hasierako urteetan gizonezkoentzat bakarrik antolatu zuten, baina emakumeentzakoa 1928ko Udako Olinpiar Jokoetan hasi zen Amsterdamen (Herbehereak), hasi zen. 2020ko Tokioko Olinpiar Jokoetan, lehen aldiz proba misto bat sartu zen, 4x400m erreleboak.

Kirol honen dominatzaile nagusia Ameriketako Estatu Batuak dira, eta bigarren maila batean Sobietar Batasuna, Erresuma Batua eta Finlandia oso gertu.

Laburpena

Jokoak Urtea Probak Herrialderik onena 1 1896 12  Ameriketako Estatu Batuak (1) 2 1900 23  Ameriketako Estatu Batuak (2) 3 1904 25  Ameriketako Estatu Batuak (3) 4 1908 26  Ameriketako Estatu Batuak (4) 5 1912 30  Ameriketako Estatu Batuak (5) 6 7 1920 29  Ameriketako Estatu Batuak (6) 8 1924 27  Ameriketako Estatu Batuak (7) 9 1928 27  Ameriketako Estatu Batuak (8) 10 1932 29  Ameriketako Estatu Batuak (9) 11 1936 29  Ameriketako Estatu Batuak (10) 12 13 14 1948 33  Ameriketako Estatu Batuak (11) 15 1952 33  Ameriketako Estatu Batuak (12) 16 1956 33  Ameriketako Estatu Batuak (13) 17 1960 34  Ameriketako Estatu Batuak (14) 18 1964 36  Ameriketako Estatu Batuak (15)

Jokoak Urtea Probak Herrialderik onena 19 1968 36  Ameriketako Estatu Batuak (16) 20 1972 38  Sobietar Batasuna (1) 21 1976 37  Ekialdeko Alemania (1) 22 1980 38  Sobietar Batasuna (2) 23 1984 41  Ameriketako Estatu Batuak (17) 24 1988 42  Ameriketako Estatu Batuak (18) 25 1992 43  Ameriketako Estatu Batuak (19) 26 1996 44  Ameriketako Estatu Batuak (20) 27 2000 46  Ameriketako Estatu Batuak (21) 28 2004 46  Ameriketako Estatu Batuak (22) 29 2008 47  Ameriketako Estatu Batuak (23) 30 2012 47  Ameriketako Estatu Batuak (24) 31 2016 47  Ameriketako Estatu Batuak (25) 32 2020 48  Ameriketako Estatu Batuak (26) 33 2024 48  Ameriketako Estatu Batuak (27)

Programa

Gizonezkoen probak

Gizonezkoen atletismo programari ez zaio proba berririk gehitu 1956an martxa laburra gehitu zitzaionetik. Proben zerrenda ez da harrezkero aldatu, 1976an martxa luzea desagertu zenean izan ezik, ondoren berreskuratu zen proba 2020ko Udako Olinpiar Jokoetara arte. Martxa luzea emakumezkoen programan ez zen inoiz egin. Emakumezkoen programan, dekatloiaren ordez heptatloian egiten da eta 110 metro hesien ordez 100 metro hesiak. Zerrendari gehitutako emakumezkoen azken proba 3.000 metro oztopoak izan zen, 2008an.

Gizonezkoen txapelketan 52 proba egin dira guztira, baina egungo zerrendak 23 proba ditu. Kendutako proba asko modernoen antzekoak ziren, baina iraupen ezberdinekoak, batez ere oztopoen, hesien eta martxa atletikoaren diziplinetan. Taldekako lasterketen probak ezabatu egin dira, Jokoen lehen sei edizioetan agertu ostean. Triatloi atletikoa (ezohiko proba bat, behin bakarrik egiten zena, eta bertan luzera jauzian, pisu jaurtiketan eta 100 metroetan lehiatzen ziren gimnastek parte hartzen zutena) eta pentatloiko diziplina dekatloiaren mesedetan kendu ziren, eta proba ezberdinetako erreleboen ordez mota berdinekoak ezarri ziren. Jada ez da zutikako jauzi egiteko lehiaketarik egiten, ezta 1908an eta 1912an egin ziren jaurtiketa proba aldatuak ere. Krosa 1912 eta 1924 arteko programan egon zen, eta atletismoko probarik garrantzitsuena da ez dena Olinpiar Jokoetan egiten.

Gaur egungo programa

Proba	96	00	04	08	12	20	24	28	32	36	48	52	56	60	64	68	72	76	80	84	88	92	96	00	04	08	12	16	20	24	Urteak
100 metro	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
200 metro	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	29
400 metro	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
800 metro	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
1500 metro	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
5000 metro	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
10.000 metro	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
Maratoia	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
110 metro hesiak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
400 metro hesiak	–	X	X	X	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	28
3000 metro oztopoak	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	25
4 × 100 metro erreleboak	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
4 × 400 metro erreleboak	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
20 kilometro martxa	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	18
Gorako jauzia	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Pertika jauzia	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Luzera jauzia	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Jauzi hirukoitza	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Pisu-jaurtiketa	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Disko-jaurtiketa	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	30
Mailu-jaurtiketa	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	29
xabalina-jaurtiketa	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	27
Dekatloia	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	26
Guztira	12	15	15	16	20	22	22	22	22	22	22	22	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23	23

Desagertutako probak

Jada egiten ez den proben artean 50 kilometroko martxa da nabarmenena, 20 aldiz egin baitzen 2020ko Udako Olinpiar Jokoetara arte.

Gutxienez 20 aldiz egin diren probak

Proba	96	00	04	08	12	20	24	28	32	36	48	52	56	60	64	68	72	76	80	84	88	92	96	00	04	08	12	16	20	24	Urteak
50 kilometro martxa	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	-	20

Bi-bost aldiz egin ziren probak

• 60 metro: 1900, 1904
• 200 metro hesiak: 1900, 1904
• 3000 metroko talde lasterketa:1912, 1920, 1924
• 10 kilometro martxa: 1912, 1920, 1924, 1948, 1952
• Pentatloia: 1912, 1920, 1924
• Zutikako luzera jauzia: 1900, 1904, 1908, 1912
• Zutikako jauzi hirukoitza: 1900, 1904
• Zutikako gorako jauzia: 1900, 1904, 1908, 1912
• 56 liberako pisu-jaurtiketa: 1904, 1920
• Kros
  • Bakarka: 1912, 1920, 1924
  • Taldeka: 1912, 1920, 1924

Behin baino egin ez ez ziren probak

1900eko Udako Olinpiar Jokoetan

• 2500 metro oztopoak
• 4000 metro oztopoak
• 5000 metro talde-lasterketa

1904ko Udako Olinpiar Jokoetan

• 2590 metro oztopoak
• 4-miliako talde-lasterketa
• Elementu guztiak
• Triatloia

1908ko Udako Olinpiar Jokoetan

• 3200 metro oztopoak
• Erreleboak estiloak
• 3-milia talde-lasterketa
• 5 milia
• 3500 metro martxa
• 10 milia martxa
• Disko-jaurtiketa, greziar estiloa
• Xabalina-jaurtiketa, estilo librea

1912ko Udako Olinpiar Jokoetan

• Pisu-jaurtiketa bi eskuekin
• Disko-jaurtiketa bi eskuekin
• Xabalina-jaurtiketa bi eskuekin

1920ko Udako Olinpiar Jokoetan

• 3000 metro martxa

Emakumezkoen probak

Emakumezkoak 1928ko Udako Olinpiar Jokoetan hasi ziren parte hartzen atletismoan. Gaur egun 23 proba egiten dira, gizonezkoen kasuan bezainbeste.

Gaur egungo programa

Proba	28	32	36	48	52	56	60	64	68	72	76	80	84	88	92	96	00	04	08	12	16	20	24	Games
100 metro	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	23
200 metro	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	20
400 metro	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	15
800 metro	X	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	18
1500 metro	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	14
5000 metro	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	8
10.000 metro	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	10
Maratoia	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	11
100 metro hesiak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	14
400 metro hesiak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	11
3000 metro oztopoak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	5
4 × 100 metro erreleboak	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	23
4 × 400 metro erreleboak	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	14
20 kilometro martxa	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	7
Gorako jauzia	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	23
Pertika jauzia	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	7
Luzera jauzia	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	20
Jauzi hirukoitza	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	8
Pisu-jaurtiketa	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	20
Disko-jaurtiketa	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	23
Mailu-jaurtiketa	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	7
Xabalina-jaurtiketa	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	22
Heptatloia	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	X	11

Iraganeko probak

Event	28	32	36	48	52	56	60	64	68	72	76	80	84	88	92	96	00	04	08	12	16	20	24	Games
80 metro hesiak	–	X	X	X	X	X	X	X	X	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	−	-	8
Pentatloia	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	X	X	–	–	–	–	–	–	–	–	–	−	−	5
3000 metro	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	X	–	–	–	–	–	–	−	−	3
10 kilometro martxa	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	–	X	X	–	–	–	–	–	−	−	2
Guztira	5	6	6	9	9	9	10	12	12	14	14	14	17	18	19	20	22	22	23	23	23	23	23

Proba mistoak

Gaur egungo programa

Proba	20	24	Urtea
4 × 400 metro erreleboak	X	X	2
35 kilometro martxa taldeka	–	X	1
Guztira	1	2

Dominak

1896ko maratoiaren irudia.

Rankinga	Herrialdea	Urrea	Zilarra	Brontzea	Guztira
1	Ameriketako Estatu Batuak (USA)	358	280	223	861
2	Sobietar Batasuna (URS)	64	55	74	193
3	Britainia Handia (GBR)	56	87	77	220
4	Finlandia (FIN)	48	36	30	114
5	Kenya (KEN)	38	43	36	117
6	Ekialdeko Alemania (GDR)	38	36	35	109
7	Polonia (POL)	29	20	18	67
8	Jamaika (JAM)	27	39	27	93
9	Italia (ITA)	24	16	28	68
10	Etiopia (ETH)	24	15	23	62
11	Australia (AUS)	22	29	32	83
12	Suedia (SWE)	21	23	41	85
13	Alemania (GER)	20	30	37	87
14	Kanada (CAN)	19	19	33	71
15	Errusia (RUS)	18	21	19	58
16	Frantzia (FRA)	13	28	30	71
17	Mendebaldeko Alemania (FRG)	12	14	17	43
18	Txina (CHN)	12	13	18	43
19	Kuba (CUB)	11	14	20	45
20	Errumania (ROU)	11	14	10	35
21	Txekoslovakia (TCH)	11	8	5	24
22	Zeelanda Berria (NZL)	11	4	13	28
23	Hungaria (HUN)	10	13	18	41
24	Herbehereak (NED)	10	8	12	30
25	Norvegia (NOR)	10	8	8	26
26	Hego Afrika (RSA)	9	15	6	30
27	Grezia (GRE)	9	12	11	32
28	Japonia (JPN)	8	10	10	28
29	Maroko (MAR)	8	5	8	21
30	Talde Bateratua (EUN)	7	11	3	21
31	Belgika (BEL)	7	6	4	17
32	Bahamak (BAH)	7	2	5	14
33	Bulgaria (BUL)	5	8	6	19
34	Espainia (ESP)	5	6	9	20
35	Brasil (BRA)	5	4	12	21
36	Portugal (POR)	5	4	4	13
37	Txekiar Errepublika (CZE)	5	3	8	16
38	Uganda (UGA)	5	2	2	9
39	Alemaniako Talde Bateratua (EUA)	4	18	8	30
40	Aljeria (ALG)	4	3	3	10
41	Irlanda (IRL)	4	2	1	7
42	Mexiko (MEX)	3	6	2	11
43	Bielorrusia (BLR)	3	5	7	15
44	Trinidad eta Tobago (TTO)	3	4	8	15
45	Ukraina (UKR)	3	3	15	21
46	Bahrain (BRN)	3	3	0	6
	Dominikar Errepublika (DOM)	3	3	0	6
48	Lituania (LTU)	3	2	2	7
49	Kroazia (CRO)	3	1	2	6
50	Nigeria (NGR)	2	5	7	14
51	Argentina (ARG)	2	3	0	5
52	Tunisia (TUN)	2	2	1	5
53	Ekuador (ECU)	2	2	0	4
54	Estonia (EST)	2	1	3	6
55	Kazakhstan (KAZ)	2	1	2	5
56	Kamerun (CMR)	2	0	0	2
	Luxenburgo (LUX)	2	0	0	2
58	Kolonbia (COL)	1	3	1	5
59	India (IND)	1	3	0	4
60	Austria (AUT)	1	2	5	8
61	Qatar (QAT)	1	2	2	5
62	Botswana (BOT)	1	2	1	4
	Eslovenia (SLO)	1	2	1	4
64	Grenada (GRN)	1	1	3	5
65	Venezuela (VEN)	1	1	1	3
66	Burundi (BDI)	1	1	0	2
	Hego Korea (KOR)	1	1	0	2
	Santa Luzia (LCA)	1	1	0	2
	Talde mistoa (ZZX)	1	1	0	2
	Txinako Errepublika (ROC)	1	1	0	2
71	Panama (PAN)	1	0	2	3
	Puerto Rico (PUR)	1	0	2	3
73	Mozambike (MOZ)	1	0	1	2
74	Dominika (DMA)	1	0	0	1
	Eslovakia (SVK)	1	0	0	1
	Pakistan (PAK)	1	0	0	1
	Siria (SYR)	1	0	0	1
	Tajikistan (TJK)	1	0	0	1
79	Suitza (SUI)	0	6	2	8
80	Namibia (NAM)	0	5	0	5
81	Danimarka (DEN)	0	4	3	7
82	Letonia (LAT)	0	4	1	5
83	Jugoslavia (YUG)	0	2	0	2
	Sri Lanka (SRI)	0	2	0	2
	Tanzania (TAN)	0	2	0	2
	Txile (CHI)	0	2	0	2
87	Islandia (ISL)	0	1	1	2
	Taipei Txinatarra (TPE)	0	1	1	2
	Zambia (ZAM)	0	1	1	2
90	Bohemia (BOH)	0	1	0	1
	Boli Kosta (CIV)	0	1	0	1
	Guatemala (GUA)	0	1	0	1
	Haiti (HAI)	0	1	0	1
	Iran (IRI)	0	1	0	1
	Saudi Arabia (KSA)	0	1	0	1
	Senegal (SEN)	0	1	0	1
	Sudan (SUD)	0	1	0	1
98	Filipinak (PHI)	0	0	2	2
	Mendebaldeko India Britainiarrak (BWI)	0	0	2	2
	Turkia (TUR)	0	0	2	2
101	Australasia (ANZ)	0	0	1	1
	Barbados (BAR)	0	0	1	1
	Burkina Faso (BUR)	0	0	1	1
	Djibuti (DJI)	0	0	1	1
	Eritrea (ERI)	0	0	1	1
	Serbia (SRB)	0	0	1	1
Guztira (106 herrialdea)		1075	1084	1073	3232

Ikus, gainera

• Atletismoko gainmarkak Olinpiar Jokoetan
• Atletismoa 1906ko udako Olinpiar Jokoetan. Edizio hau Nazioarteko Batzorde Olinpikoak (COI) ofizialki onartu ez dituen Joko Tartekatuei dagokie.

Kanpo estekak

• (Ingelesez) Olinpiar Bilatzailea
• (Ingelesez) www.sports-reference.com - Atletismoa Artxibatua 2012-11-26 Wayback Machine.