Klima aldaketaren ondorioak: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary Etiketak: Lehengoratua Ikusizko edizioa |
|||
| 31. lerroa: | 31. lerroa: | ||
== Erreferentziak == |
== Erreferentziak == |
||
<references /> |
|||
{{erreferentzia zerrenda|30em}} |
{{erreferentzia zerrenda|30em}} |
||
12:22, 11 martxoa 2024ko berrikusketa
Klima aldaketa Lur planetaren toki guztietan eragiten duen fenomenoa da, klima eta tenperatura alterazioak eraginduz, eta batez ere gizakion inpaktuak gauzatua. Zenbait tokitan, muturreko fenomeno meterologiko edo prezipitazioak gero eta ohikoagoak bihurtzen ari dira eta beste hainbat lurraldeetan, ordea, muturreko beroaldiak edo lehorteak nabarmentzen dira. Bestalde, izotz metaketak urtzen ari dira, eta ur-maila igotzen ari da [1]. Klima aldaketaren ondorioak gure eguneroko bizitzarako eta planetaren etorkizunerako oso larriak izan daitezke, hortaz, irtenbideak bilatu eta ekimenak garatzea ezinbestekoa da.
Ondorioak ingurumenean
Tenperatura globalaren igoera
Klima aldaketak planetaren temperatura igotzea eragin du. Tenperatura igoera, batez ere, gizakiok sortutako berotegi-efektuko gasak isuritzearen ondorioz izan da. 1850etik aurrera, Lurreko tenperatura batez-besteko 0.11º Fahrenheit (0.06º Celsius) igo da hamarkada bakoitzean, 2º Farenheit igoz guztira [2]. Zehazki, 1982 urtetik hona, berotze-erritmoa hiru aldiz azkartu egin da (0.36º Farenheit igoz hamarkada bakoitzean), azkenengo urtea, 2023, datuak hartzen hasi zirenetik urterik beroena izanik [3]. Lur planetaren tamaina eta itsasoen bero ahalmena kontuan hartuta, horrek esan nahi du igoera esanguratsua gertatu dela industrializazio-alditik hona [2].
Muturreko fenomeno metereologikoak
Bestalde, klima aldaketak mundu osoan zehar muturreko fenomeno metereologikoak eragiten ari ditu; besteak beste, baso-suteak, lehorteak, prezipitazioak, uholdeak, bero-boladak edota itsasgorak eragindako uholdeak. [4] Bero edo tenperatura igoerak, baso-suteen arriskuak igotzen ari ditu eta lehorrak ziren toki geografikoak gero eta lehorragoak bihurtzen ari dira, lehorteak gertatzeko arriskuak agertuz. Bestalde, atmosfera beroagoak, ur lurrun gehiago mantendu dezakeenez, prezipitazio bortitzak agertzen ari dira zenbait tokitan. Prezipitazio horiek ekosistemen iragazteko-gaitasunak gainditzen baditu, uholdeak eragindu ditzake. Azkenik, bero-bolada horiek bai lurrazalean eta baita itsasoan ere eragin dezakete, adibidez, itsas-biodibertsitatean, organismo askok ez baitaude tenperatura-igoera horiei aurre egiteko prest [4]. Fenomeno horiek batera gertatu daitezke, biztanleria eta ekosistementzako ondorio sakonak eraginduz.
Flora eta faunarekiko ondorioak (Habitat suntsipena)
Ekosistemen galera
Klima aldaketak eragindako tenperatura igoerak eta ezusteko fenomeno metereologikoak ekosistemen funtzionamenduari eragin diote. Esaterako, uretako sarbide edo elikagai eskuragarritasunak mugatu dituzte eta ekosistemak bizigaitz bihurtu dira animalientzako. Elikagaien kate-trofiko osoa alderatu egin da, toki geografiko hartara migratu egiten duten espezieei eta indibiduo lokalei eraginduz. Arriskuan dagoen leku geografiko baten adibidea Artikoa da. Klima aldaketaren ondorioz, bilioika espezie eusten dituen elikagai-katea hausten ari da. Zientzialariek, azken bost urteotan, arrain espezie eta hainbat itsas-ornogabeen desplazamendua (bizi-baldintza egokien bila) eta desagerpena erregistratu egin dute. Ekosistema kritikoa bilakatu da itsas-ugaztunentzako, esaterako, itsa lehoiak, bale gris migratzailea, zenbait hegazti edota beste espezie askorentzat, adibidez, oso polarra. [5] Zientzialarien arabera, Artikoa tenperatura-aldaketak jasan izan ditu historian zehar, baina orain jasaten ari direnak gehiegi irauten ari dute. Aldaketa lazgarri horiek espezie asko galtzea eragingo dute, eta beste batzuek muturreko baldintzetara egokitzea lortuko dute [5].
Beste arriskupean dagoen ekosistema Australiako Koral Hesi Handia da.
Barrier Reefs; Coral bleaching
Biodibertsitatearen galera, espezieen desagerpena
Tenperatura igoerak batez ere, espezieen bizi-zikloak eta ugaltzeko aukerak aldatu ditzake, harrapakin-harrapatzaile harremanetan eta kate-trofikoetan eraginduz. Esaterako, harrapakinak goizago ugalduz gero, horrek eragin dezake depredatzaile eta harrapakinen arteko desorekak denbora-tarteetan. Fenomeno hauek, endemikoak diren espezientzat zehazki, oso arriskutsuak izan daitezke, migrazio-aukera mugatuekin, eta euren arrakasta-biologikoa harrapakin ugaritasunen araberakoa izanik [3]. Kasu praktiko bat ezagutuz, (Phocoena sinus), "vaquita marina" deiturikoa, Kaliforniako Golfoan bizi den itsas-ugaztun bat da eta desagertzeko arriskua kritikoan dago (2018ko ikerketek 20 indibiduo inguru atzeman zituzten) [6]. Espezie hau oso habitat mugatu batean bizi da eta jadanik beste zenbait giza-inpaktu jasaten ditu (bycatch, gehiegizko arrantza...etabar). Horri, klima aldaketak eragindako harrapakinen eskuragarritasun aldaerak gehituz, bere desagerpena iragarri dezake [3].
Itsas-mailaren igoera
Gizarteko arriskuak
Osasunerako ondorioak
Tenperatura altuak pertsonen osasunean eragin dezakete, heriotza gauzatzera helduz. Batez ere biztanleria zahar edo umeek arriskupean dauden populazioa dira [1].
Erreferentziak
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «Consecuencias del cambio climático - Comisión Europea» climate.ec.europa.eu (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
- ↑ a b (Ingelesez) «Climate Change: Global Temperature | NOAA Climate.gov» www.climate.gov (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
- ↑ a b c (Ingelesez) «Global Warming Effects» Environment 2024-02-14 (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
- ↑ a b (Ingelesez) Colbert, Angela. «Extreme Weather and Climate Change» Climate Change: Vital Signs of the Planet (Noiz kontsultatua: 2024-03-05).
- ↑ a b (Ingelesez) «Unprecedented die-offs, melting ice: Climate change is wreaking havoc in the Arctic and beyond» Los Angeles Times 2021-12-17 (Noiz kontsultatua: 2024-03-11).
- ↑ (Ingelesez) Vaquita – IUCN – SSC Cetacean Specialist Group. (Noiz kontsultatua: 2024-03-07).
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q1430548
