Topiaria: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

23:15, 27 apirila 2020ko berrikusketa

Topiaria edo arte topiarioa (latinez Ars topiaria) landareei, inausketaren eta beste tekniken bidez, forma artifizialak eta artistikoak emateko artea da^[1]. Landare bizietan egindako eskulturaren antzekoa da arte hau. Inausketa laguntzeko, batzuetan lorezainak elementu metalikoak erabiltzen ditu landareen hazkuntza gidatzeko, eta inauskaiei laguntzeko sokaz, plomuz eta txantiloiz baliatu daiteke.

Lorategi topiarioa landare ugarik osatzen duten lorategi mota bat da, batez ere hosto iraunkorreko landare zurkarak, hosto txikiekin eta eite trinkoarekin. Ezaugarri horiekin gehien erabiltzen direnak dira hagina eta ezpela, baina baita ereinotza, altzifrea eta huntzak ere. Landare horiei askotariko itxura eman dakieke: forma geometrikoak (piramidea, konoa, zilindroa, paralelepipedoa, etab.), arkitektonikoak (arkuak, zutabeak, hormak, etab.) edo fantasiazkoak (animaliak, pertsonaia errealak edo alegiazkoak, etab.).

Historia

Europako arte topiarioa Antzinako Erromaren garaian agertu zen. Virgiliok bere Georgikak lanean deskribatzen du eta Plinio Gazteak bere Gutun batean aipatzen^[2].

Erdi Aroan, topiaria desagertu egiten da, lorategiak beste forma batzuk hartzen baititu. Ezpelak edo zuhaitz inausi bakan batzuek bakarrik mugatzen dituzte monasterioetako lorategi itxiak. Ondoren, italiar Pizkundeak, arte hau berpiztu zuen, Antzinateko beste hainbat elementu bezala. Mantuan 1485 inguruan zirrimarratua, Aita Santuek bere gain hartu zuten arte hau garatzeko hautua. Inflexio puntua 1503an izan zen, Bramantek Vatikanoko Belvedere lorategietarako hiru terraza handiak diseinatu zituenean. Italiar arkitektoak ez ditu soilik landare-eskulturak eta parterre geometrikoak erabiltzen, baizik-eta lorategi bat (opus topiarium) bururatzen, zeinak poesiak eta paisaia-margolanek deskribatutako leku bat irudikatzen duen. Gerora, aristokratek lorategi honen planoa egokitu zuten Erromako eta inguruetako landetxeetara^[3].

Philibert Delormek italiar estiloa teorizatu eta praktikan jarri zuen Frantzian XVI. mendearen erdialdean. Jacques Boyceauk, Luxenburgoko lorategia sortu zuenak 1615ean, eta gero bere oinordekoek, Claude Molletek eta André Le Nôtrek, arte hau garatu zuten hainbat elementu ezarriz: parterre konpartimentudunak, broderiazko parterreak, arkuak, kolomadiak, sehaskak eta labirintoak. Frantses lorategietako urrezko aroa, topiaria barne, XVII. mendean izan zen.

Erreferentziak

↑ Lorezaintza hiztegia. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia 2019 ISBN 978-84-457-3481-0. (Noiz kontsultatua: 2020-04-25).
↑ (Ingelesez) Michael Weishan. (1999). The new traditional garden. Ballantine Publishing Group..
↑ (Frantsesez) Georges J. Aillaud. (1999). Le jardin: entre science et représentation. Éditions du CTHS..

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q1437791
Multimedia: Topiary / Q1437791

[Lorezaintza-1] Lorezaintza hiztegia. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia 2019 ISBN 978-84-457-3481-0. (Noiz kontsultatua: 2020-04-25).

[2] (Ingelesez) Michael Weishan. (1999). The new traditional garden. Ballantine Publishing Group..

[3] (Frantsesez) Georges J. Aillaud. (1999). Le jardin: entre science et représentation. Éditions du CTHS..

[1]

[2]

[3]

@@ 11. lerroa: / 11. lerroa: @@
 [[Erdi Aroa]]n, topiaria desagertu egiten da, lorategiak beste forma batzuk hartzen baititu. Ezpelak edo zuhaitz inausi bakan batzuek bakarrik mugatzen dituzte [[monasterio]]etako lorategi itxiak. Ondoren, italiar [[Pizkundea]]k, arte hau berpiztu zuen, [[Antzinate]]ko beste hainbat elementu bezala. [[Mantua]]n 1485 inguruan zirrimarratua, Aita Santuek bere gain hartu zuten arte hau garatzeko hautua. Inflexio puntua 1503an izan zen, [[Bramante]]k Vatikanoko [[Jauregi Apostolikoa|Belvedere lorategietarako]] hiru terraza handiak diseinatu zituenean. Italiar arkitektoak ez ditu soilik landare-eskulturak eta [[parterre]] geometrikoak erabiltzen, baizik-eta  lorategi bat (''opus topiarium'') bururatzen, zeinak poesiak eta paisaia-margolanek deskribatutako leku bat irudikatzen duen. Gerora, aristokratek lorategi honen planoa egokitu zuten Erromako eta inguruetako [[landetxe]]etara<ref>{{erreferentzia|egilea=Georges J. Aillaud|izenburua=Le jardin: entre science et représentation|argitaletxea=Éditions du CTHS|data=1999|pasartea=27|hizkuntza=fr}}.</ref>.
-[[Philibert Delormewwk italiar estiloa teorizatu eta praktikan jarri zuen Frantzian [[XVI. mende]]aren erdialdean. Jacques Boyceauk, [[Luxenburgoko lorategia]] sortu zuenak 1615ean, eta gero bere oinordekoek, [[Claude Mollet]]ek eta [[André Le Nôtre]]k, arte hau garatu zuten hainbat elementu ezarriz: parterre konpartimentudunak, broderiazko parterreak, arkuak, kolomadiak, sehaskak eta labirintoak. [[Frantses lorategi]]etako urrezko aroa, topiaria barne, [[XVII. mende]]an izan zen.
+[[Philibert Delorme]]k italiar estiloa teorizatu eta praktikan jarri zuen Frantzian [[XVI. mende]]aren erdialdean. Jacques Boyceauk, [[Luxenburgoko lorategiak|Luxenburgoko lorategia]] sortu zuenak 1615ean, eta gero bere oinordekoek, [[Claude Mollet]]ek eta [[André Le Nôtre]]k, arte hau garatu zuten hainbat elementu ezarriz: parterre konpartimentudunak, broderiazko parterreak, arkuak, kolomadiak, sehaskak eta labirintoak. [[Frantses lorategi]]etako urrezko aroa, topiaria barne, [[XVII. mende]]an izan zen.
 ==Erreferentziak==