Gizarte egitura

Aspektu orokorrak
Soziologia
Gizarte zientziak
Gizarte ikerkuntza Gizarte teoria · Teoria soziologikoa Praktika soziologikoa
Alorrak edo gertuko alorrak
Kriminologia · Demografia Gizarte mugimenduak Gizarte psikologia · Soziolinguistika Soziologiaren arloak: Ekonomia Erlijioa · Ezagutza · Generoa Gizarte egitura · Hezkuntza Hiria · Hizkuntza · Kultura Legea · Politika · Zientzia
Kategoriak eta zerrendak
Soziologoak · Aldizkariak

Gizarte egitura soziologian zein gizarte teorian erabili ohi den terminoa da, ondorengoei erreferentzia egiteko erabiltzen dena:

euren artean harreman definitua duten entitate edo taldeak.
gizarte bateko harreman eta jarrera erlatiboen eremuak.
gizarte erakunde eta arauek osatutako gizarte sistema, zeinetan gizarte aktoreek jardun behar duten.

Era berean, uste da gizartea egiturari lotutako talde edo rol-multzoetan biltzen dela, funtzio, esanahi edo helburu desberdinekin. Gizarte-egituraren adibideak: familia, erlijioa, zuzenbidea, ekonomia eta klasea. "Gizarte sistemarekin" kontrastea egiten du, izan ere, azken honek egitura horiek txertatzen diren egitura nagusiarekin lotzen da. Hala, gizarte egiturek eragin nabarmena dute gizarte sistema zabalagoetan, hala nola sistema ekonomikoetan, sistema juridikoetan, sistema politikoetan, kultura-sistemetan eta abarretan. Esan daiteke, halaber, gizarte egitura gizarte bat ezartzen den esparrua dela. Gizarteko erakundeen arteko harremanetarako arauak eta ereduak zehazten ditu.

1920ko hamarkadatik aurrera, termino hori gizarte-zientzietan erabili izan da,^[1] batez ere, beste aldagai soziologiko batzuekiko eta literatura akademikorako azpiosagai gisa, estrukturalismoaren eragin gero eta handiagoaren ondorioz. "Gizarte-estratifikazio" kontzeptuak, adibidez, gizarte egituraren ideia erabiltzen du azaltzeko gizarte gehienak maila desberdinetan banatuta daudela (maila desberdinetan), eta gizarte sistemaren azpiko egiturek bideratzen dituztela (partzialki bada ere). Erakundeen azterketa modernoan ere garrantzitsua da, erakunde baten egiturak haren malgutasuna, aldatzeko gaitasuna eta abar zehaztu baititzake. Alde horretatik, egitura gai garrantzitsua da kudeaketarako ere.

Historia

Hastapenak

Gizarte egituren azterketa goiztiarrak informazio asko eman du erakundeen, kulturaren, gizarte-elkarreraginaren eta historiaren inguruan.

Ustez, Alexis de Tocqueville izan zen lehena "gizarte egitura" terminoa erabiltzen. Ondoren, Karl Marx, Herbert Spencer, Ferdinand Tönnies, Émile Durkheim eta Max Weber soziologiaren egitura kontzeptuak garatzen lagundu zuten. Azken horrek, adibidez, gizarte modernoaren erakundeak ikertu eta aztertu zituen: merkatua, burokrazia (enpresa pribatua eta administrazio publikoa) eta politika (esaterako, demokrazia).

Gizarte egituraren lehen azalpen osatuenetako bat Karl Marxek eman zuen, zeinak bizitza politikoa, kulturala eta erlijiosoa ekoizpen-moduarekin (azpiko egitura ekonomikoa) lotu baitzituen. Marxek argudiatu zuen oinarri ekonomikoak funtsean baldintzatzen zuela gizarte baten kultura- eta politika-superegitura. Ondorengo kontakizun marxistek, hala nola Louis Althusserrek egindakoak, harreman konplexuagoa proposatu zuten, erakunde kultural eta politikoen autonomia erlatiboa aitortzen zuena, eta faktore ekonomikoen araberako determinazio orokorra, azken buruan soilik gertatzen zela onesten zuena.^[2]

1905ean, Ferdinand Tönnies soziologo alemanak Gizarte Egituraren Egungo Arazoak ikerketa argitaratu zuen, eta bertan argudiatzen du batasun batean jendetza bat eratzeak baino ez duela sortzen "gizarte egitura"; bere ikuspegia gizarte-borondatearen kontzeptuan oinarrituta dago.^[3]

Émile Durkheimek, Herbert Spencerrek eta beste batzuek ezagututako sistema biologiko eta sozialen arteko analogietatik abiatuta, ideia hau garatu zuen: hainbat erakundek eta gizarte-praktikek gizartearen integrazio funtzionala bermatzen dute, eta hala, zati desberdinak osotasun bateratu eta autoerreproduktibo batean integratzen dituzte. Testuinguru horretan, Durkheimek bi egitura-harreman mota bereizi zituen: elkartasun mekanikoa eta elkartasun organikoa. Lehenak antzeko atalak kultura partekatu baten bidez lotzen dituzten egiturak deskribatzen ditu; bigarrenak, berriz, gizarte-trukearen eta interdependentzia materialaren bidez lotutako zati bereiziak deskribatzen ditu.^[2]

Marxek eta Weberrek bezala, Georg Simmelek, modu orokorragoan, ikuspegi zabal bat garatu zuen, menderatzeari eta menderakuntzari buruzko aipamen eta gogoetak eman zituena; lehia; lan-banaketa; alderdien prestakuntza; ordezkaritza; barne-elkartasuna eta kanpo-esklusibotasuna; eta Estatuaren antzeko ezaugarri asko, erlijio-komunitateak, elkarte ekonomikoak, arte-eskolak eta familia- eta ahaide-sareak. Elkarte horien interesak askotarikoak izan arren, interesak egiteko moduak oso berdinak izan daitezke.^[4]

Ondorengo garapenak

Gizarte egituraren nozioa zabal garatu zen XX. mendean, batez ere ikuspegi estrukturalistatik, eta horren baitan, Claude Lévi-Straussen eginez. Nozioaren zabaltze horretan kokatzen dira ere ikuspegi feministak, marxistak, funtzionalistak (adibidez, Talcott Parsons eta jarraitzaileek garatutakoak), eta beste ikuspegi analitiko batzuk.^[5]^[6] Marxen jarraitzaileek beste dimentsioak azaltzen dituzten gizartearen oinarrizko dimentsioak identifikatzen saiatzen dira, horien artea produkzio ekonomikoa edo botere politikoa nabarmenduz. Beste batzuk, Lévi-Straussen jarraitzaileek, kultura-egituretan ordena logikoaren bilatzen dute. Beste batzuek, batez ere Peter Blauk, Simmeli jarraitzen diote eta saiatzen dira zenbakizko harreman ereduetan oinarritutako gizarte egituraren teoria formal bat eratzen, eta hala, taldearen tamainak taldeen arteko harremanak nola moldatzen dituen aztertzen dute.^[2]

Gizarte egituraren nozioak lotura estua du gizarte-zientziaren gai nagusi batzuekin, haien artean egitura eta agentziaren arteko lotura. Gizarte egituraren kontzeptua agentziarekin konbinatzeko saiakerarik eraginkorrenak Anthony Giddensen egituraketaren teoria eta Pierre Bourdieuren praktikaren teoria dira. Giddensek egituraren eta agentziaren dualtasuna azpimarratzen du, egiturak eta agentzia ezin baitira bata bestea gabe elkar ulertu. Horrek bide ematen dio argudiatzeko egiturak ez direla aktoreekiko independenteak eta ez dutela haien portaera determinatzen, baizik eta aktoreek diseinatzen dituzten eta, oro har, erreproduzitzen diren arau- eta eskumen-multzoak dira. Giddensen azterketa, alde horretatik, bat dator Jacques Derridaren bitarren dekonstrukzioarekin, arrazonamendu soziologiko eta antropologiko klasikoaren oinarri direnak (bereziki Lévi-Straussen estrukturalismoaren joera unibertsalak). Bourdieuren praktikaren teoriak ere gizarte egituraren kontakizun sotilagoa bilatzen du, gizabanakoaren portaeran txertatuta dagoen zerbaiten gisan, erabakigarria eta determinantea den zerbait baino gehiago.^[2]

Margaret Archerrek (morfogenesiaren teoria)^[7], Tom R. Burnsek eta Helenak Flamek (sistemaren dinamikaren teoria eta gizarte-arauen sistemaren teoria)^[8] eta Immanuel Wallersteinek (mundu-sistemen teoria)^[9] berriki egindako beste lan batek, soziologia estrukturalerako soziologia klasikoaren hainbat garapen eta aplikazio eskaintzen ditu.

Definizioak eta kontzeptuak

Lehen esan bezala, gizarte egitura honela sailkatu da:

erakunde edo talde jakin batzuen arteko harremana;
gizarte-sistema batean parte hartzen dutenek gainerakoekin dituzten portaera iraunkorrak; eta
sistema sozialean aktoreen ekintzak egituratzen dituzten arau instituzionalizatuak edo marko kognitiboak.

Instituzionala versus Erlazionala

Lopezek eta Scottek (2000) bi egitura-mota bereizten dituzte:^[6]

Egitura instituzionala: "gizarte egitura da eragileek bestearen portaerari buruz dituzten itxaropenak definitzen dituzten eta beren arteko harreman iraunkorrak antolatzen dituzten kultura- edo arau-ereduak".

Harreman-egitura edo egitura erlazionala: "gizarte-egitura harremanek osatzen dute, hau da, eragileen eta haien ekintzen arteko kausazko interkonexio eta interdependentzia ereduek, bai eta horietan okupatzen dituzten posizioek ere".

Makro versus Mikro

Gizarte egitura makroegitura eta mikroegituraren artean berezi daiteke:

Makroegitura: Bere egitura propioa duten objektuen arteko erlazio eredua da (adibidez, alderdi politikoen arteko egitura politiko-soziala, kontuan harturik alderdi politikoek beren gizarte egitura propioa dutela).
Mikroegitura: gizarte-bizitzako elementu oinarrizkoenen arteko harreman-eredua, zatitu ezin direnak eta berezko gizarte egiturarik ez dutenak (adibidez, gizabanakoen arteko harremanen patroia, gizabanakoek berezko gizarte egiturarik ez duten talde batean; edo erakundeen egitura, gizarte-posizioen edo gizarte-rolen arteko harremanen eredu gisa, non kokapen eta rol horiek beren kabuz egiturarik ez duten).

Beste motak

Soziologoek ere bereizten dituzte:

Arau-egiturak: egitura jakin batean (antolaketa) gertatzen den harreman ereduak arauen eta gizarte-posizio desberdinetako pertsonen artean.

Egitura idealak: gizarte-posizio desberdinetako pertsonen sinesmen eta ikuspegien arteko harreman eredua.

Interes egiturak: gizarte-posizio desberdinetako pertsonen xede eta nahien arteko harremanen eredua
Elkarrekintza-egiturak: gizarte-posizio desberdinetako pertsonen komunikazio-moduak

Soziologo modernoek hiru gizarte-egitura mota bereizten dituzte batzuetan:

Harremanen egiturak: familiaren antzeko klan edo zabalagoak diren egiturak.
Komunikazio-egiturak: informazioa transmititzeko egiturak (adibidez, erakundeetan)
Egitura soziometrikoak: sinpatia, antipatia eta axolagabetasun egiturak erakundeetan. Jacob L. Morenok aztertu zuen.

Egituren jatorria eta garapena

Batzuek uste dute gizarte-egitura berez garatuta dagoela, beharrizan sistemiko handiagoek eraginda (adibidez, eskulan beharra, kudeaketa, klase profesional eta militarrak), edo taldeen arteko gatazkak (adibidez, alderdi politikoen edo eliteen eta masen arteko lehia). Beste batzuek uste dute egituratze hori ez dela prozesu naturalen ondorioa, baizik eta eraikuntza sozialaren ondorioa. Erakundeen independentziaren ideal kulturalaren eta langile-klaseko pertsonen arteko desorekak arrakasta izateko aukera murriztu dezake.^[10] Alde horretatik, boterea gorde nahi duten eliteen sortu dezakete edo sistema ekonomikoek ere,lehia edo lankidetza azpimarratzen duten sistemen bitartez.

Etnografiak gizarte egitura ulertzen lagundu du, Mendebaldeko hierarkia eta botere ekonomikoko jardunbideetatik bereizten diren tokiko praktika eta ohiturak erakutsi baititu.^[11]

Gizarte egituraren bilakaeraren kontakizunik osoena egitura eta agentzia kontakizunek emango dute agian. Kontakizun horien bidez, gizarte egituraren eta giza agentziaren kobilakaeraren azterketa sofistikatua egin daiteke. Azterketa horretan, autonomia-maila duten sozializatutako eragileek gizarte-sistemetan jarduten dute, eta, sistema horietan, batetik, erakundeen egitura eta itxaropenak daude, baina, bestetik, erakunde-egitura horrek eragina edo eraldaketa izan dezake. Sozializazio-agenteei dagokienez, gizabanakoek eragin txikia dute gizarte egituretan, aldiz, gizabanakoek eragin handiagoa jasotzen dute egituren aldetik. Sozializazio-agente horien adibide batzuk lantokia, familia, erlijioa eta eskola dira. Sozializazio-agente horiek indibidualismoan duten eragina aldatu egiten da batetik bestera; hala ere, guztiek zeregin handia dute beren autoidentitatearen garapenean.^[12]

Lotutako kontzeptuak

Kontzeptuari lotutako teorikoak

Erreferentziak

↑ Merton, Robert. 1938. "Social Structure and Nominate." American Sociological Review 3(5):672–82.
↑ ^a ^b ^c ^d Calhoun, Craig. 2002. "Social Structure." Dictionary of the Social Sciences. Oxford: Oxford University Press.
↑ Tönnies, Ferdinand. 1905. "The Present Problems of Social Structure." American Journal of Sociology 10(5):569–88.
↑ Crothers, Charles. 1996. Social Structure. London: Routledge.
↑ Blau, Peter M., ed. 1975. Approaches to the Study of Social Structure. New York: The Free Press.
↑ ^a ^b (Ingelesez) Lopez, J. and J. Scott. (2000). «Social structure» www.worldcat.org (Buckingham): 3. (Noiz kontsultatua: 2023-05-20).
↑ (Ingelesez) Archer, Margaret S.. (1995). Realist Social Theory: The Morphogenetic Approach. Cambridge University Press.
↑ (Ingelesez) Flam, Helena; Carson, Marcus. (2008). Rule Systems Theory: Applications and Explorations. Peter Lang ISBN 978-3-631-57596-3. (Noiz kontsultatua: 2023-05-22).
↑ (Ingelesez) Wallerstein, Immanuel. (2004). World-Systems Analysis: An Introduction. Duke University Press.
↑ (Ingelesez) Stephens, Nicole M.; Townsend, Sarah. (2017-05-22). «Research: How You Feel About Individualism Is Influenced by Your Social Class» Harvard Business Review ISSN 0017-8012. (Noiz kontsultatua: 2023-05-22).
↑ (Ingelesez) Muller-Schwarz, Nina K.. (2015). The Blood of Victoria no Lorenzo: An Ethnography of the Solos of Northern Coco Province. McFarland Press.
↑ (Ingelesez) Halasz, Judith. (2022). Social Structure and The Individual. PanOpen Telegrapher, 7–17 or..

Kanpo estekak

Datuak: Q211606

[1] Merton, Robert. 1938. "Social Structure and Nominate." American Sociological Review 3(5):672–82.

[:0-2] Calhoun, Craig. 2002. "Social Structure." Dictionary of the Social Sciences. Oxford: Oxford University Press.

[3] Tönnies, Ferdinand. 1905. "The Present Problems of Social Structure." American Journal of Sociology 10(5):569–88.

[4] Crothers, Charles. 1996. Social Structure. London: Routledge.

[5] Blau, Peter M., ed. 1975. Approaches to the Study of Social Structure. New York: The Free Press.

[:1-6] (Ingelesez) Lopez, J. and J. Scott. (2000). «Social structure» www.worldcat.org (Buckingham): 3. (Noiz kontsultatua: 2023-05-20).

[7] (Ingelesez) Archer, Margaret S.. (1995). Realist Social Theory: The Morphogenetic Approach. Cambridge University Press.

[8] (Ingelesez) Flam, Helena; Carson, Marcus. (2008). Rule Systems Theory: Applications and Explorations. Peter Lang ISBN 978-3-631-57596-3. (Noiz kontsultatua: 2023-05-22).

[9] (Ingelesez) Wallerstein, Immanuel. (2004). World-Systems Analysis: An Introduction. Duke University Press.

[10] (Ingelesez) Stephens, Nicole M.; Townsend, Sarah. (2017-05-22). «Research: How You Feel About Individualism Is Influenced by Your Social Class» Harvard Business Review ISSN 0017-8012. (Noiz kontsultatua: 2023-05-22).

[11] (Ingelesez) Muller-Schwarz, Nina K.. (2015). The Blood of Victoria no Lorenzo: An Ethnography of the Solos of Northern Coco Province. McFarland Press.

[12] (Ingelesez) Halasz, Judith. (2022). Social Structure and The Individual. PanOpen Telegrapher, 7–17 or..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]