Madam C. J. Walker

Wikipedia, Entziklopedia askea
Madam C. J. Walker

Bizitza
JaiotzaDelta (Louisiana), 1867ko abenduaren 23a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Talde etnikoaafro-amerikarra
HeriotzaIrvington (New York), 1919ko maiatzaren 25a (51 urte)
Hobiratze lekuaWoodlawn Cemetery (en) Itzuli
Familia
Ezkontidea(k)Moses McWilliams (en) Itzuli
Charles Joseph Walker (en) Itzuli
John H. Davis (en) Itzuli
Jhosep Lopez (en) Itzuli
Seme-alabak
Hezkuntza
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakenpresaburua, filantropoa, asmatzailea eta ekintzailea
Jasotako sariak
Find a Grave: 18239 Edit the value on Wikidata
Madam Walker eta haren lagun batzuk automobil batean.'

Madam C.J Walker, jaiotzez, Sarah Breedlove (Delta, AEB, 1867ko abenduaren 23a – Irvington, 1919ko maiatzaren 25a) asmatzailea, enpresaburu eta filantropoa zen. Emakume beltzentzako garatutako edertasun-produktuen eta ilerako produktu-lerro arrakastatsua sortu eta Madame C.J. Walker Manufacturing Company izeneko konpainian saltzen zituen. Estatu Batuetan aberats bihurtu zen lehen emakume afroamerikarra

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sarah Breedlove 1867ko abenduaren 23an jaio zen Deltan, Luisianan. Sei neba-arreba ziren; Louvenia izeneko ahizpa bat izan zuen, eta lau anaia: Alexander, James, Solomon eta Owen Jr. Sarah. Gurasoak eta ahizpa-anaiak esklaboak izan ziren Robert W. Burneyren Madison Parish landaketan. Emantzipazio Aldarrikapenaren ondoren aske jaio zen lehen alaba izan zen bere familian. Ama 1872an hil zen, agian kolera gaixotasunaren ondorioz. Aita berriro ezkondu zen eta handik gutxira hil egin zen. Sarah, sei urterekin umezurtz geratu ondoren, bere ahizpa zaharrenarekin eta Willie Powell koinatuarekin joan zen bizitzera. 14 urte zituela, Moses McWilliams-ekin ezkondu zen Powell koinetuaren tratu txarretatik ihes egiteko, eta hiru urte geroago, Lelia McWilliams alaba jaio zen. Sarahk 20 urte zituenean eta Lelia alabak bi baino ez, senarra hil egin zen. Handik gutxira San Luisera joan zen bizitzera, hantxe bizi baitziren nebak. Denak ziren barberoak bertako bizartegi batean. Garbitzaile lan egin zuen, eta egunean dolar bat baino baino ez bazuen irabazten ere, alabak hezkuntza formala jaso ahal izateko behar adina diru lortzeko prest zegoen.

Ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Garai hartako emakume askok bezala, Sarah-k ilea erori eta arazoak izan zituen buru-azalean, batez ere dieta eskasa, higiene-ohitura eskasak eta soda/sosa kaustikoa zirela medio. Produktu horiek bai arropa garbitzeko xaboietan bai ilea garbitzeko xaboietan erabiltzen ziren.[1][2] Sasoi hartan, estatubatuar gehienek ez zuten ur korronterik etxean, ezta berokuntzarik ere; beraz, bainatu eta ilea oso gutxitan garbitzen zuten. Hasieran, berak ikasi zuen bere neba barberoen ilea zaintzen.[1]

Madame C.J.ren Wonderful Hair Grower. Walker, Indianapolisko Haurren Museoko bilduma iraunkorraren parte.[3]

1904ko Mundu Azokarako, gutxi gorabehera, Annie Turnbo Malone produktuen salmentako agente komisionatu bihurtu zen, afroestatubatuarrentzat ilea zaintzeko produktuen ekintzaile. Annie Malonerekin lan egiten zuen bitartean, adatsari eta horretarako produktuei buruzko ezagutzak ikasi eta egokitu zituen. Denverrera joan zen bere produktuetan lan egiteko, eta Charles Joseph Walkerrekin ezkondu zen, egunkarietako publizitate-saltzailearekin. Horrela hasi zen Madam C.J. gisa ezagutarazten, Walker, krema kosmetikoen ile-apaintzaile eta saltzaile independentea. Charles Walkerrekin ezkondu ondoren, hark aldizkari eta egunkari afroamerikarretan promozioari eta publizitateari buruzko aholkuak eman zizkion; Madam C. J. Walkerrek, berriz, emakumeak trebatzen zituen "edertasunaren kulturista" bihur zitezen eta atez ate saltzearen artea ikas zezaten. 1906an, Madam Walkerrek A'Lelia (McWilliams) alaba jarri zuen posta bidezko salmenta-eragiketen kontura, eta bera Estatu Batuetako hegoaldeko eta ekialdeko estatuetan zehar bidaiatu zuen, negozioa zabaltzeko eta sustatzeko.[1][2][4]

National Association of Colored Women elkarteak bultzatuta, bertako eta estatuko klubetan salmenta-agenteak antolatzen hasi zen. 1917an, "Madam Walker Beauty Culturists"en lehen urteko konferentzia antolatu zuen Filadelfian. Konbentzioan zehar, produktu gehien saldu eta salmenta-agente berriak erakarri zituzten emakumeei ez ezik, beren komunitateetan karitate gehien eman zutenei ere sariak eman zizkien. Filantropiaren eta parte-hartze politikoaren garrantzia azpimarratu zuen.[1] Horrek izugarrizko eragina izan zuen bere negozioaren hedapenean. Nazioarteko posta bidezko salmenta-negozioari ere ekin zion, gero eta negozio handiagoa izateko, eta A'Lelia Walker alabaren kargu jarri zuen.[2][5]

Lelia alabak (geroago A'Lelia Walker izenez ezagunaga) posta bidez kudeatu zuen negozioa Denverretik, Madam Walker eta senarra herrialdearen hegoaldeko eta ekialdeko estatuetan zehar ibili ziren. Pittsburghen finkatu ziren 1908an, eta Lelia ikastetxea ireki zuten "ilearen kulturistak" entrenatzeko. 1910ean, Indianapolisera joan zen bizitzera Walker. Bulego nagusiak jarri zituen han, eta fabrika bat, edertasun-areto bat eta edertasun-eskola bat eraiki zituen, saltzaileak entrenatzeko. Aurrerago, laborategi bat gehitu zuen, produktu eta osagai berriak ikertzen laguntzeko.[2] Sarah, ordurako Madam C. J. Walker izenez ezaguna, oso arrakastatsua bihurtzen ari zen. Bere negozioaren merkatua Estatu Batuetatik haratago zabaldu zen, eta Kubara, Jamaikara, Haitira, Panamara, Hondurasera eta Costa Ricara iritsi zen.[1][4]

Beste emakume beltz batzuei emakumearen independentziaren, aurrekontuen prestakuntzaren eta edertasunaren zainketaren berri ematen eta entrenatzen hasi zen, beren negozioak sortzen laguntzeko. Gai politiko, ekonomiko eta sozialei buruzko hitzaldiak ere eman zituen, eragina duten erakunde beltzek finantzatutako hitzarmenetan. 1917an hasi zen Estatu Batuetako Walker Ilearen Kulturisten Sindikatuaren konbentzioa, eta, azkenean, AEBetako emakumeen lehen konbentzioa izan zen merkataritzari eta negozioei buruzko eztabaidarako. Gai politikoetan parte hartu zuen, eta Protesta de la Marcha Silenciosaren batzorde betearazleko kide izatera iritsi zen; 1917ko uztailaren 28an 8.000 afroestatubatuar baino gehiagoren erakustaldi publikoa izan zen, New Yorkeko Bosgarren Etorbideko ibilaldi isila bezala, urte horietan gertatzen ziren lintxaketen aurka protesta egiteko eta justizia eskatzeko. Horrelako lehen adierazpen masiboetako bat izan zen, James Weldon Johnson eta W.E.B Du Bois bezalako liderrek gidatua, Woodrow Wilson presidenteari herritar beltzen bizitza defendatzeko eskatzeko. Azkenean, 39 afroamerikar hil ziren.[4]

1917an, Vertner Tandy kontratatu zuen, New Yorken ziurtatutako lehen arkitekto beltza, Alpha Phi Alpha anaitasunaren sortzailea, Irvingtonen (New York) harentzat etxe bat diseina zezan, Villa Lewaro izenekoa.[6] Etxeak 250.000 dolar balio izan zuen garai hartan, gaur egun 3,2 milioi dolar inguru.[6] Lewaro Hirira joan zen 1918ko maiatzean, eta inaugurazio-ekitaldia antolatu zuen Emmett Scotten omenez; orduan, Estatu Batuetako Gerra Saileko Gai Beltzen idazkari laguntzailea zen.[1]

Hil baino lehentxeago, 5.000 dolar eman zizkion, 65.000 dolar gutxi gorabehera, NAACPren lintxamenduen aurkako fondoari. Madam C.J. Walker 51 urte zituela hil zen Lewaro Etxean 1919ko maiatzaren 25ean, igandea, hipertentsioa zela eta. Testamentuan etorkizuneko irabazien bi heren utzi zizkien karitateari eta legatuari.[4][7] Hil zenean, Estatu Batuetako emakume afroamerikarrik aberatsena zen. New York Times-eko Walkerren obituarioaren arabera: "Berak bi urte lehenago esan zuen (1917an) oraindik ez zela aberats, baina egunen batean aberats izatea espero zuela".[6] Alaba, A'Lelia Walker, Madame C.J. Walker Manufacturing Companyko presidente berria bihurtu zen. [1]

Iruditegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Madam CJ Walker konpainia, Indianapolis,1911
    Madam CJ Walker konpainia, Indianapolis,1911
  • Madame C.J.ren aurrean.1927an eraikia, Mugarri Historiko Nazionala
    Madame C.J.ren aurrean.1927an eraikia, Mugarri Historiko Nazionala
  • Madame C. J. Walker's Dark Tower Estate (data ezezaguna)
    Madame C. J. Walker's Dark Tower Estate (data ezezaguna)
  • Madam C.J. Museoko produktuak
    Madam C.J. Museoko produktuak
  • Produktuaren erabilpen-azalpena
    Produktuaren erabilpen-azalpena
  • Madame C.J. Walkerren ilea lantzeko produktu arrakastatsua
    Madame C.J. Walkerren ilea lantzeko produktu arrakastatsua
  • Madam C.J.k 1906an sortua
    Madam C.J.k 1906an sortua
  • Agente-intsignia
    Agente-intsignia
  • Villa Lewaro, enkarguz egin zioten etxea
    Villa Lewaro, enkarguz egin zioten etxea
  • Villa Lewaro, Vertner Tandy arkitektu beltzak egina
    Villa Lewaro, Vertner Tandy arkitektu beltzak egina
  • Madam C. J. Walkerren hilobia, Woodlawn
    Madam C. J. Walkerren hilobia, Woodlawn
  • Pelosi kongresukidea lider afroamerikarrekin elkartuta
    Pelosi kongresukidea lider afroamerikarrekin elkartuta

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e f g A'Lelia Bundles, On Her Own Ground: The Life and Times of Madam C. J. Walker, New York: Scribner (2001).
  2. ↑ a b c d Ingham, John N. "Walker, Madame C.J"; American National Biography Online Feb. 2000.
  3. ↑ Madam C.J. Walker's Wonderful Hair Grower product container. The Indianapolis Public Library.
  4. ↑ a b c d A'Lelia Bundles. "Business Savvy to Philanthropy."Making Their Mark: Black Women Leaders 16 (2012).
  5. ↑ Evans, Harold. They Made America. Boston: Little, Brown, 2004
  6. ↑ a b c Wealthiest Negress Dead. 26 de mayo de 1919.
  7. ↑ «Madam C. J. Walker» The Philanthropy Hall of Fame (Philanthropy Roundtable).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • A'Lelia Bundles Madam Walker Theatre Center: An Indianapolis Treasure. Arcadia Publishing, 2013. ISBN 1-4671-1087-6 ((Ingelesez))
  • Bundles, A'Lelia Madam C. J. Walker: Entrepreneur Chelsea House/Facts on File, 2008. ISBN ά1-60413-072-0 ((Ingelesez))
  • Colman, Penny Madam C.J. Walker: Building Business Empiren aurka. The Millbrook Press, 1994. ((Ingelesez))

Fikzioa/eleberriak

  • Due, Tananarive The Black Rose: The Dramatic Story of Madam C.J. Walker, America's First Black Female Millionaire. Ballantine Books, 2001. ISBN 0-345-44156-7 ((Ingelesez))

Bideoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Madam_C._J._Walker&oldid=9531739"(e)tik eskuratuta