Abenduaren 23

Abenduaren 23a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta berrogeita hamazazpigarren eguna da, 358.a bisurteetan. 8 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Koikili Lertxundi Jaiotza: Otxandio, 1980 Angelo Kelly Jaiotza: Iruñea, 1981 Mario Barco Jaiotza: Lizarra, 1992 Victor Txabarri Jaiotza: Portugalete, 1854 Heriotza: Marseilla, 1900eko martxoaren 29a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Alexandro I.a Errusiakoa Jaiotza: San Petersburgo, 1777 (juliotar egutegia) eta 1777 Heriotza: Taganrog, 1825eko azaroaren 19a (juliotar egutegia) Helmut Schmidt Jaiotza: Hanburgo, 1918 Heriotza: Hanburgo, 2015eko azaroaren 10a Henrike III.a Nafarroakoa Jaiotza: Paueko gaztelua, 1553 Heriotza: Paris, 1610eko maiatzaren 14a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 23ko jaiotzak Yousuf Karsh • Stephen Timoshenko • Karl Richard Lepsius • Samuel Smiles • Mikhail Gromov • John Marin • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Jose Francisco Rojo Jaiotza: Bilbo, 1947ko urtarrilaren 28a Heriotza: Leioa, 2022 José Antonio Momeñe Jaiotza: Zierbena, 1940ko abuztuaren 15a Heriotza: Barakaldo, 2010 Nikolas Martínez Ortiz de Zarate Jaiotza: Bilbo, 1907ko otsailaren 3a Heriotza: , 1990 Manuel Joaquín Álvarez de Toledo Jaiotza: Iruñea, 1641eko urtarrilaren 6a Heriotza: Bartzelona, 1707 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Thomas Malthus Jaiotza: Westcott (en) , 1766ko otsailaren 13a eta 1766ko otsailaren 14a Heriotza: Bath, 1834 Mikhail Kalaxnikov Jaiotza: Kurya, Kuryinsky District, Altai Krai (en) , 1919ko azaroaren 10a Heriotza: Izhevsk, 2013 Hideki Tōjō Jaiotza: Kōjimachi-ku (en) , 1884ko abenduaren 30a Heriotza: Sugamo Prison (en) , 1948 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 23ko heriotzak Conrad Gessner • Edward Wood, 1st Earl of Halifax • Henry St John, 1st Viscount Bolingbroke • Victor Borge • Charles Lock Eastlake • Jan Dismas Zelenka • Johann Elert Bode • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1912 - Asuango urtegia abian jarri zuten Egipton. 1940 - Chiang Kai-shek presidenteak (irudian) Txinako erakunde komunistak desegiteko agindua eman zuen. 1972 - Managuako hiria (Nikaragua) lurrikara batek suntsitu zuen eta 6.000 hildako izan ziren. 1985 - Marrakexeko medina (Maroko) Gizateriaren Ondare izendatu zen. 2008 - Gasteizko tranbia inauguratu zen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abendua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: asteazkena 2021: osteguna 2022: ostirala 2024: astelehena 2025: asteartea 2026: asteazkena Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Bittori, Garaine, Haira eta Jaira.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 - ETAk, Pedro Garrido Caro enpresaburua erail zuen Donostian.

Mundua

• 1534 - Basseineko tratatua, Guyarateko sah zen Bahadur sultanak Bassein, Mumbai, Karanja eta Sasette uharteak Portugaleko koroari egiletsi zizkion.
• 1972 - Managuako hiria (Nikaragua) lurrikara batek suntsitu zuen, 6.000 hildako baino gehiago utziz.
• 2005 - Azerbaijango Baku hirian egondako hegazkin istripu batek 23 hildako eragin zituen.

Arte eta kultura

Mundua

• 1954 - 20,000 Leagues Under the Sea ("20.000 Legoa Itsas Azpitik") filma estreinatu zen, Richard Fleischerek zuzendu eta Kirk Douglas, James Mason, Peter Lorre eta Paul Lukas aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1970 - Little Big Man ("Gizon Txiki Handia") filma estreinatu zen, Arthur Pennek zuzendu eta Dustin Hoffman, Faye Dunaway, Chief Dan George, Martin Balsam, Richard Mulligan eta Cal Bellini aktoreek antzeztu zuten.
• 1992 - Scent of a Woman ("Emakumearen Esentzia") filma estreinatu zen, Martin Brestek zuzendu eta Al Pacino eta Chris O'Donnell aktoreek antzeztu zuten.
• 1987 - Good Morning, Vietnam ("Egunon, Vietnam") filma estreinatu zen, Barry Levinsonek zuzendu eta Robin Williams eta Forest Whitaker aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1994 - Legends of the Fall ("Udazken Kondairak") filma estreinatu zen, Edward Zwickek zuzendu eta Brad Pitt, Anthony Hopkins, Aidan Quinn, Julia Ormond eta Henry Thomas aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2005 - Munich filma estreinatu zen, Steven Spielbergek zuzendu eta Eric Bana, Daniel Craig, Ciarán Hinds, Mathieu Kassovitz, Hanns Zischler eta Geoffrey Rush aktoreek antezeztu zutelarik.
• 2009 - Solomon Kane filma estreinatu zen, Michael J. Bassettek zuzendu eta Max von Sydow, James Purefoy, Rachel Hurd-Wood eta Pete Postlethwaite aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

Euskal Herria

• 2008 - Gasteizko tranbia inauguratu zen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1840 - Pedro Jose Elizegi Maiz, Pello Errota, euskal bertsolaria (h. 1919).
• 1843 - César del Villar, bizkaitar militar eta politikaria (h. 1917).
• 1854 - Victor Txabarri, bizkaitar enpresaburua (h. 1900).
• 1867 - Victoria Mallabiabarrena, bizkaitar soprano lirikoa, Madril eta Kubako eszenatokietan aritutakoa (h. 1960).
• 1926 - Jose Maria Ormaetxea, Mondragon korporazioaren sortzaileetako bat (h. 2019).
• 1944 - Jesús Bueno, nafar ekonomialari eta politikaria (h. 2006).
• 1957 - Belen Gonzalez Peñalva, gipuzkoar ETAkidea, erakundearen buruzagi historikoa (h. 2017).
• 1959 - Jaione Ugaldebere, gipuzkoar irakaslea, kazetaria, herri ekintzailea, politikaria eta feminista.
• 1964 - Txetx Etxeberri, euskal gizarte ekintzaile ekologista eta bakezalea.
• 1980 -
  • Koikili Lertxundi, bizkaitar grekoerromatar borrokalari eta futbolari ohia.
  • Laura Pérez, nafar abokatu, irakasle eta Ahal Dugu alderdiko Nafarroako idazkari nagusia.
• 1981 - Angelo Kelly, irlandar musikaria, The Kelly Family taldeko kidea, Iruñean.
• 1989 - Izaro Zubiria, gipuzkoar albaitaria eta ikertzailea.
• 1992 - Mario Barco, nafar futbolaria.

Mundua

• 1173 - Luis I.a, Bavariako dukea (h. 1231).
• 1597 - Martin Opitz, alemaniar olerkaria (h. 1639).
• 1682 - James Gibbs, eskoziar arkitektoa (h. 1754).
• 1699 - Leopoldo Esquilache, Espainiaren zerbitzuan jardun zuen siziliar politikaria (h. 1785).
• 1714 - Ranieri de' Calzabigi, italiar olerkari eta libreto egilea (h. 1795).
• 1750 - Frederico Augusto I.a Saxoniakoa, Saxoniako hauteslea eta Saxoniako lehen erregea (h. 1827).
• 1777 - Alexandro I.a Errusiakoa, Errusiako enperadorea (h. 1825).
• 1790 - Jean-François Champollion, frantziar egiptologoa (h. 1832).
• 1799 - Karl Bryullov, errusiar margolaria (h. 1852).
• 1800 - Frédéric Soulié, frantziar eleberrigile, antzerkigile, kritikari eta kazetaria (h. 1847).
• 1804 - Charles Augustin Sainte-Beuve, frantziar literatur-kritikaria (h. 1869).
• 1805 - Joseph Smith, estatubatuar buruzagi erlijiosoa, Azken Egunetako Santuen Mugimenduaren sortzailea (h. 1844).
• 1815 - Ildefons Cerda, kataluniar hirigilea (h. 1876).
• 1834 - Sina Mesdag-van Houten, herbehereetar margolaria (h. 1909).
• 1856 - James Buchanan Duke, estatubatuar industrialaria, zigarroaren fabrikazio eta marketin modernoa sartu zituena (h. 1925).
• 1857 - Helen Abbott Michael, estatubatuar zientzialaria (h. 1904).
• 1862 - Henri Pirenne, belgikar historialaria, Erdi Aroan aditua (h. 1935).
• 1867 - Madam C. J. Walker, asmatzailea, enpresaburu eta filantropoa, Estatu Batuetan aberats bihurtu zen lehen emakume afroamerikarra (h. 1919).
• 1870 - Jessie Tarbox Beals, kanadar-estatubatuar argazkilaria, AEBetan argitaratu zuen lehen emakume erreportari grafikoa (h. 1942).
• 1881 - Juan Ramon Jimenez, espainiar idazlea, 1956ko Literaturako Nobel Saria (h. 1958).
• 1883 - Hubert Pierlot, Belgikako lehen ministroa (h. 1963).
• 1887 - Victorio Macho, espainiar eskultorea, espainiar eskultura garaikidearen aitzindaria (h. 1966).
• 1896 - Giuseppe Tomasi di Lampedusa, siziliar idazlea (h. 1957).
• 1900 - Jean Lacroix, frantziar filosofo katolikoa (h. 1986).
• 1902 - Norman Maclean, estatubatuar idazlea (h. 1990).
• 1911 - Niels Kaj Jerne, daniar inmunologoa, 1984ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1994).
• 1913 - William Layton, estatubatuar antzerki-zuzendari eta irakaslea (h. 1995).
• 1916 - Dino Risi, italiar zinemagilea (h. 2008).
• 1918 - Helmut Schmidt, Alemaniako kantzilerra (h. 2015).
• 1919 - Peggy Fortnum, britaniar ilustratzailea (h. 2016).
• 1922 - Micheline Ostermeyer, frantziar atleta eta piano-jotzailea (h. 2001).
• 1925 - Pierre Bérégovoy, Frantziako lehen ministroa (h. 1993).
• 1929 - Chet Baker, estatubatuar jazz-musikagilea (h. 1988).
• 1933 - Akihito, Japoniako enperadorea.
• 1935 - Esther Phillips, estatubatuar R&B abeslaria (h. 1984).
• 1940 - Mamnoon Hussain, Pakistango presidentea (h. 2021).
• 1941 -
  • Ron Bushy, estatubatuar bateria-jotzailea, Iron Butterfly taldeko kidea (h. 2021).
  • Jean Gachassin, frantziar errugbilari ohia.
• 1943 - Silvia Suediakoa, Suediako erregina ezkontidea.
• 1945 -
  • Mercedes Ateca, espainiar txirrindularia (h. 2021).
  • Adli Mansur, Egiptoko presidentea.
• 1946 - Edita Gruberová, eslovakiar opera abeslaria (h. 2021).
• 1955 - Carol-Ann Duffy, britaniar poeta, poesia-kritikaria, dramagilea, abestigilea eta irakaslea.
• 1959 - Victoire Tomegah-Dogbé, Togoko lehen ministroa.
• 1960 - Zindzi Mandela, hegoafrikar diplomazialari eta poeta (h. 2020).
• 1962 - Stefan Hell, errumaniar-alemaniar fisikaria, 2014ko Kimikako Nobel Saria.
• 1963 -
  • María de Jesús Patricio Martínez, medikuntza tradizionaleko sendagilea eta giza eskubideen aldeko borrokalari mexikarra.
  • Donna Tartt, estatubatuar idazlea.
• 1964 - Eddie Vedder, estatubatuar musikari, abeslari eta kantautorea, Pearl Jam taldeko abeslaria.
• 1967 - Carla Bruni, italiar-frantziar modelo ohi eta abeslaria, Frantziako lehen dama.
• 1974 - Cuca Gamarra, Alderdi Popularreko espainiar politikaria.
• 1979 - Paul Pen, espainiar idazle eta telebista-gidoigilea.
• 1981 - Beth, kataluniar abeslaria eta aktorea.
• 1982 - Beatriz Luengo, espainiar abeslari, dantzari eta aktorea.
• 1984 - Han Ye-ri, hegokorear aktorea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1230 - Berengela Nafarroakoa, Rikardo Lehoi Bihotzaren emaztea eta Ingalaterrako erregina ezkontidea, Le Mansen.
• 1681 - Antonio Fernández del Campo, bizkaitar apaiza, Jaén, Coria eta Tui elizbarrutietako gotzaina, Jaénen (j. 1619).
• 1707 - Manuel Joaquín Álvarez de Toledo, Oropesako kondea, nafar noble eta politikaria, Bartzelonan (j. 1641).
• 1861 - Blas Domingo López, arabar politikaria, Gasteizko alkatea (j. 1781).
• 1901 - Charles Abbadia-Ürrüstoi, baxenafar politikaria, Tolosa Okzitanian (j. 1821).
• 1973 - José Zuazola, Donostiako udaleko Herri-lan Ingeniari nagusia, hiriak izandako ingeniaririk famatuenetakoa (j. 1913).
• 1990 - Nikolas Martínez Ortiz de Zarate, bizkaitar pintorea, kartel-egile eta grabatzailea, Madrilen (j. 1907).
• 2010 - José Antonio Momeñe, euskal txirrindularia (j. 1940).
• 2017 - Ibon Urrengoetxea, bizkaitar futbolaria, eraila (j. 1974).
• 2018- Francisco Pérez Luzarreta, nafar EAE alderdiko kidea (j. 1922).
• 2022 - Txetxu Rojo, Athleticeko futbolaria (j. 1947).

Mundua

• 679 - Dagoberto II.a, Austrasiako saliar frankoen erregea.
• 918 - Konrado I.a Alemaniakoa, Germaniako erregea.
• 1575 - Akiyama Nobutomo, japoniar komandantea (j. 1531).
• 1588 - Henrike I.a Guisekoa, Guiseko dukea eta Joinvilleko printzea (j. 1550).
• 1631 - Michael Drayton, ingeles poeta (j. 1563).
• 1638 - Barbara Longhi, pizkundeko italiar emakume margolaria (j. 1552).
• 1646 - François Maynard, frantziar olerkaria (j. 1582).
• 1722 - Pierre Varignon, frantziar matematikaria (j. 1654).
• 1783 - Johann Adolf Hasse, alemaniar musikagilea (j. 1699).
• 1831 - Emilia Plater, poloniar iraultzailea, Errusia inperialaren aurkako Azaroko altxamenduan heroitzat hartua (j. 1806).
• 1857 -
  • Concepción Argüello, Nikolai Rezanov ekin izan zuen maitasunezko historia tragikoaren ondorioz ezaguna (j. 1791).
  • Achille Devéria, frantziar margolaria (j. 1800).
• 1872 - George Catlin, estatubatuar abenturazale, esploratzaile, bidaiari, abukatu, idazle eta margolaria (j. 1796).
• 1873 - Sarah Moore Grimké, estatubatuar abolizionista, idazle eta sufragista (j. 1792).
• 1889 - Constance Naden, ingeles idazle, poeta eta filosofoa (j. 1858).
• 1907 - Jules Janssen, frantziar astronomilaria (j. 1824).
• 1912 - Édouard Detaille, frantziar margolaria (j. 1848).
• 1930 - Marie Fillunger, austriar soprano abeslaria eta ahots-irakaslea (j. 1850).
• 1942 - Konstantin Balmont, errusiar olerkaria (j. 1867).
• 1944 - Charles Dana Gibson, estatubatuar marrazkilaria (j. 1867).
• 1948 - Hideki Tōjō, Japoniako lehen ministroa eta militarra (j. 1884).
• 1951 - Enrique Santos Discépolo, argentinar musikagile, musikari, antzerkigile eta zinemagilea (j. 1901).
• 1952 - Eli Heckscher, suediar ekonomista (j. 1879).
• 1953 - Lavrenti Beria, sobietar buruzagi komunista, polizia eta zerbitzu sekretuko (NKVD) zuzendaria (j. 1899).
• 1956 - Josep Puig i Cadafalch, kataluniar arkitektoa, arte historialaria eta politikaria (j. 1867).
• 1962 - José Giral, espainiar kimikari eta politikari errepublizalea (j. 1879).
• 1966 - Heimito von Doderer, austriar idazlea (j. 1896).
• 1969 - Virxinia Pereira Renda, galiziar idazlea (j. 1884).
• 1972 - Andrei Tupolev, errusiar hegazkin ingeniaria (j. 1888).
• 1973 - Gerard Peter Kuiper, holandar astronomoa (j. 1905).
• 1978 - Misao Tamai, japoniar futbolaria (j. 1903).
• 1979 -
  • Peggy Guggenheim, estatubatuar bildumazale eta mezenasa (j. 1898).
  • Ernest B. Schoedsack, estatubatuar zinema zuzendari, argazkilari eta ekoizlea (j. 1893).
  • Dirk Stikker, herbeheretar diplomazialari eta politikaria, NATOren 3. Idazkari orokorra (j. 1897).
• 1984 - Joan Lindsay, australiar idazlea (j. 1896).
• 1988 - Anatoli Ribakov, ukrainar eta sobietar idazlea (j. 1911).
• 1990 - Pierre Gripari, frantziar idazlea (j. 1925).
• 1991 - José Guerrero, espainiar margolaria (j. 1914).
• 1993 -
  • Braulia Cánovas, Frantziako Erresistentzian nazien aurka borrokatu zen espainiar errepublikanoa (j. 1920).
  • Lauchlin Currie, kanadar-kolonbiar ekonomialaria, Roosevelt AEBetako presidentearen aholkularia (j. 1902).
• 2001 - Jelle Zijlstra, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1918).
• 2004 -
  • P. V. Narasimha Rao, Indiako lehen ministroa (j. 1921).
  • Anne Truitt, estatubatuar eskultorea (j. 1921).
• 2006 - Milagros Bidegain, gipuzkoar irakaslea, liburuzaina, hizkuntzalaria eta artxibozaina (j. 1922).
• 2007 - Oscar Peterson, quebecar piano-jotzailea (j. 1925).
• 2009 - Edward Schillebeeckx, belgikar teologo katoliko nabarmena, Vatikanoko II. Kontzilioko eragile nagusienetakoa (j. 1914).
• 2013 - Mikhail Kalaxnikov, kalibre txikiko armen errusiar diseinatzailea, AK-47 eraso-fusilaren diseinatzailea izateagatik ospetsua (j. 1919).
• 2015 - Alfred G. Gilman, estatubatuar sendagile eta biokimikaria, 1994ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1941).
• 2021 - Joan Didion, estatubatuar idazle eta kazetaria (j. 1934).
• 2022 -
  • George Cohen, ingeles futbolaria (j. 1939).
  • Odette Roy Fombrun, haitiar feminista, sufragista, idazlea, irakaslea eta intelektuala (j. 1917).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Bittori, Garaine, Haira eta Jaira.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2676
• Multimedia: 23 December

Abenduaren 22 | Urteko egutegi | Abenduaren 24