Maria Bolena
| Maria Bolena | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Blickling Hall, 1499 (egutegi gregorianoa) |
| Herrialdea |  Ingalaterrako Erresuma |
| Lehen hizkuntza | ingelesa |
| Heriotza | Essex, 1543ko uztailaren 19a (43/44 urte) |
| Familia | |
| Aita | Thomas Boleyn, 1st Earl of Wiltshire |
| Ama | Elizabeth Boleyn, Countess of Wiltshire |
| Ezkontidea(k) | William Stafford (en)  William Carey (en) (1520 (egutegi gregorianoa) - 1528 (egutegi gregorianoa)) |
| Bikotekidea(k) | |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Anai-arrebak | ikusi
|
| Leinua | Boleyn family (en) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | lagun egiteko andrea |
  | |
 | |
Maria Bolena, ingelesez, Mary Boleyn edo Lady Mary Boleyn deitua[1] (Blickling Hall, 1499 – Rochford, 1543ko uztailaren 19a), ingeles noble bat izan zen, Bolena familia ospetsukoa, XVI. mendearen hasieran eragin handia izan zuena. Isabel I.a Ingalaterrakoaren izeba zen.
Maria Henrike VIII.a Ingalaterrakoaren maitaleetako bat izan zen, baita, esaten denez, Frantziako Frantzisko I.a erregearena ere. Bi aldiz ezkondu zen eta historialari asko bat datoz Ana Bolenaren ahizpa zaharrena zela esatean. Mariaren eta Anaren ondorengoen testigantzek fidagarriagoa egiten dute Maria ahizpen artean zaharrena zelako tesia, nahiz eta aditu batzuek kontrakoa uste duten.
Bere istorioa oharkabean pasatu da beti, bere ahizpa Ana ospetsuagoa delako, baina azken urteotan ezagunagoa izan da Philippa Gregory idazle ingelesaren La otra Bolena eleberriari eta eleberri honen zinemarako egokitzapenari esker, non Scarlett Johansonek Maria eta Natalie Portmanek Ana antzezten dituzten.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Maria Blickling Hall-en jaio zen, Norfolk-en. Thomas Boleyn diplomatiko aberats baten eta Lady Elizabeth Howard bere emaztearen alaba izan zen. Ez dago bere jaiotzaren data segurtasunez zehaztea ahalbidetzen duen frogarik, baina ziur dakigu 1499 eta 1504 artean jaio zela. Historialari gehienek 1499 aukeraren alde egiten dute.[2] Badira familia horretako hiru anaietatik zaharrena zela iradokitzen duten froga dokumentalak. [3]Frogak iradokitzen du bizirik atera ziren Bolena familiako kideek uste zutela Maria zaharrena izan zela. 1597an, bere bilobak, Lord Hunsdonek, Ormondeko konde titulua aldarrikatu zuen, Bolena familiaren oinordeko legitimoa zelako. Herentzia aristokratikoaren arau zorrotzen arabera, Ana ahizpa nagusia izan balitz, titulua bere alaba Elisabeth erreginari emango zitzaion. Une batean uste izan zen Maria izan zela bere heziketa atzerrian hasi zuena eta denbora batez Austriako Margarita artxidukesarekin egon zena, baina orain argi dago bere ahizpa txikia izan zela, Ana. Maria Ingalaterran egon zen haurtzaro osoan. 1514ra arte, 15 urte inguru zituela, ez zuten atzerrira bidali. Bere aitak plaza bat ziurtatu zion, erregearen arreba Maria Tudor printzesaren ohorezko dama gisa, zeina Parisera joan baitzen Frantziako Luis XII.a erregearekin ezkontzera. Aste gutxi batzuen ondoren, ohorezko dama askori alde egiteko agindu zitzaien, baina Maria Bolenari geratzeko baimena eman zitzaion, ziurrenik bere aitaren kontaktuengatik, enbaxadore ingeles gisa. Nahiz eta 1515eko urtarrilaren 1ean senarra hil ondoren erregearen arrebak Frantziatik alde egin, Maria Bolena errege berrien gortean geratu zen, Frantzisko I.a Frantziakoa eta Klaudia Frantziakoa.
Errege-erromantzea Frantzian[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Aita, Thomas eta arreba, Ana, azken urtean Holandan ikasten aritutakoak, Parisera joan zitzaizkion bisitan Maria. Frantzian zerbitzatzen zuen bitartean, Maria Frantzisko I.aren maitale bihurtu zen, eta urte batzuk geroago "puta handi bat, denetan doilorrena" bezala deskribatu zuen.[4] Frantziskorekin zuen harremana amaitu zenean, Maria, ustez, maitasun-harreman askotan murgildu zen, lehenago edo geroago Frantziako gortetik kaleratu eta Ingalaterrara itzuli zenean.[5] Historialari batzuek Mariaren promiskuitateari buruzko istorio horiek garai hartan gehiegi puztu ote ziren galdetzen diote beren buruari, baina akordio orokor baten arabera, zati batean behintzat egiazkoak izan ziren.
Mariaren eta bere arrebaren gurasoak euren ekintzengatik minduak izan zirela esan zen, eta lasaitasun handia hartu zutela 1519.[6] Ingalaterrara itzuli ahal izan zutenean. Ingalaterrako erregina zen Aragoiko Katalinaren ohorezko dama lana eman zitzaion Henrike VIII.arekin ezkondu zen azken hamar urteetan.
Lehen ezkontza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ingalaterrara itzuli eta urtebetera, Maria William Careyrekin ezkondu zen 1520ko otsailaren 4an, erregearen mesedeak lortu zituen kortesano dirudun eta kontaktu onekin. Henrike VIII.a zeremoniara gonbidatu zuten, eta handik gutxira, ziurrenik, Mariarekin erromantze bat hasi zen. Bere aitak eta amaren osabak (Thomas Howard, Norfolkeko III. dukea) peoi gisa erabili zuten hainbat ohore lortzeko. Harremana noiz hasi zeneko nahasmen hori faktore askoren ondorio da. Lehenik eta behin, ez dakigu zenbat iraun zuen zehazki erromantzeak. Bigarrenik, ez zen inoiz publiko egin, eta Mariak ez zuen gozatu atzerriko herrialdeetan (Frantzian, esaterako) erregeen maitaleek zuten ospe, aberastasun eta botere motaz.[7] Bere harremanean edo amaitu eta gutxira, kondairak dio Mariaren semeetako bat edo biak erregeak sortuak zirela. Hala ere, froga gutxi daude.
Lekuko batek antzekotasuna sumatu zuen Mariaren seme baten eta Henrike VIII.aren artean, baina lekuko hori John Hales zen, Isleworthen bikarioa, eta mutikoa jaio eta hamar urtera esan zuen Carey jaun gazte bat ezagutu zuela, monje batzuek erregeren sasikoa zela ziotena. Henry Carey erregearen seme biologikoa zela frogatzen duen beste frogarik ez dago, eta Letters and Papers (garai horretako dokumentu-bilduma bat) gertutik irakurrita, argi eta garbi ikusten da Henry 1526ko martxoan jaio zela, eta urte horretan uste da erromantzea amaituta zegoela.[8]
Ana Bolenaren tronurako igoera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mariaren arreba, Ana Bolena, Ingalaterrara itzuli zen 1522an, eta ospe handia lortu zuen gortean. Bi ahizpak ez zeuden bereziki lotuta eta Ana zirkulu sozial ezberdinetan mugitzen zen.
Maria arreba baino erakargarriagoa zela esaten zen arren, Ana zen handinahiena, maltzurrena eta ikasiena. Uko egin zion erregeren maitale izateari, seguraski adimenez eta handinahiaz bertutez baino gehiago. Badirudi Anak bazekiela erregearen izaeraren parte zela izan ezin zuena nahi izatea, eta neska gazteak bere proposamen sexualei behar adina uko egin zionetik, hura desiratzen hasi zen.[9] 1527. urtearen erdialdean, Enriquek berarekin ezkontzea erabaki zuen. Anak bere proposamena onartu zuen eta horrela "beste emakume" bihurtu zen erregearen eta Katalina Aragoikoaren arteko dibortzioan.
Urtebete geroago, Mariaren senarra "izerdi agerraldi" batean (sukar batean) hil zenean, sukarrak Ana Bolenari eman zion bere semea, Henry Carey gaztea, zaintzeko ardura. Aristokrazia ingelesaren artean ohitura zen baten seme-alabak seniderik aberatsenen zaintzapean jartzea, eta hori aski beharrezkoa zen Mariaren kasuan, zeren senarrak, hiltzean, bere arrebak bakarrik ordain zitzakeen zor ugari utzi baitzizkion. Anak lortu zuen Mariaren semea zistertar monasterio errespetagarri batean heztea. Mariaren aitak ez zuen inolako asmorik izan senarrak bizi izan zituen finantza-arazoetan laguntzeko, baina Anak ehun librako urteko pentsioa lortu zuen harentzat.[10]
Bigarren ezkontza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1532an Ana Enrique VIII.arekin Calaisera joan zenean, Maria bere laguntzaileetako bat izan zen. Ana erregina koroatu zuten 1533ko ekainaren 1ean, eta bere lehen alaba erditu zuen (geroago Isabel I.a erregina izango zena) udazken hartan. 1534an, Maria ezkutuan ezkondu zen William Staffordekin, maila gabeko plebeio batekin eta irabazi eskasekin. Ezaugarri horiek direla eta, historialariek uste dute maitasunagatik ezkondu zela, ez baitzegoen beste arrazoirik beretik hain urrun dagoen klase sozial bateko norbaitekin ezkontzeko. Hau aurkitu zutenean, Ana erreginak berak erbesteratu zuen bikotea gortetik. Bikoteak bi seme-alaba izan zituen.
Bere egoera finantzarioa hain izan zen etsigarria, non Mariak Thomas Cromwelli erregutu baitzion erregerekin hitz egin zezala bere alde. Henrike, ordea, berdin izan zitzaion bere otoitza. Orduan, Mariak aitarekin, osabarekin eta anaiarekin hitz egiteko eskatu zion Cromwelli, baina ez zuen ezer lortu.
Ana damutu zen lehenik. Urrezko kopa eder bat eta diru pixka bat bidali zizkion Mariari, baina oraindik ere uko egiten zion gortera itzultzeari. Adiskidetze partzial hori izan zen bi ahizpek izan zuten bakarra, 1534tik 1536an Ana hil zen arte ez baitzuten elkar aurkitu.
Mariaren bizitza 1534 eta bere arrebaren exekuzioaren artean, 1536ko maiatzaren 19an, zaila da zehazten. Ez zuen bere ama bisitatu, ezta bere arreba Ana ere, Londresko Dorrean espetxeratu zutenean. Era berean, ez zen saiatu bere anaia Jorge Bolena bisitatzen, bera ere heriotza zigorrera kondenatua traizio eta intzestuagatik, eta ez dago frogarik idatzi ziela esateko. Bere osaba bezala, Thomas Howard, Norfolkeko III. Dukea, beharbada Mariak ez luke bere familia gaiztotuekin harremanik izan nahi gertaera korapilatsu gehiago saihesteko.
Maria eta senarra Rochfordeko , ( Essex) erretiroan geratu ziren. Ana exekutatu ondoren, ama errege-gortetik joan zen, eta alaba hil eta urtebetera bakarrik hil zen. Thomas, hurrengo urtean hil zen. Bere gurasoak hil ondoren, Mariak Bolena familiaren jabetza batzuk heredatu zituen Essexen.
Heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bere gainerako egunak anonimatuan eta bere senarrarekin nahiko eroso bizi izan zituela uste da. Arrazoi ezezagunen ondorioz hil zen, garai hartako estandarren arabera nahiko gazte zela, 1543ko uztailaren 19an.
Ondorengotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Katalina Carey (1522 – 1568ko urtarrilaren 15a), Ana Clevesko eta Katalina Howarden ohorezko dama izan zen. Francis Knollys Garterreko zaldunarekin ezkondu zen. Geroago, bere lehengusina Isabel I.aren ohorezko dama izan zen. Bere alabetako bat, Lettice Knollys, Leicesterreko konde Robert Dudleyren bigarren emaztea izan zen, Isabel erreginaren gogokoena.
- Henrike Carey, Hunsdon-eko baroia (1526ko martxoaren 4a – 1596ko uztailaren 23a), Isabel I.a erreginak baroi izendatu zuen koroatu eta berehala, eta, ondoren, Jarreterako Ordenako zaldun bihurtu zen. Isabelek, hiltzen ari zela, Ormondeko konde titulua eskaini zion Henryri (titulu hori Bolena familiarena zen, eta denbora luzea eman zuen eskatzen), baina hark uko egin zion ohoreari.
William Staffordekin izandako bigarren ezkontzatik ere bi seme jaio ziren:
- Eduardo Stafford (1535-1545 ), gazte hil zen.
- Ana Stafford (c.1536 — ¿?), bere arreba hil berriaren omenez izendatutako ustezko alaba. Batzuek gezurra besterik ez dela uste duten arren, oraindik ere historialariek defendatzen dute haur honen existentzia. Ez dakigu heldu arte bizi izan zen edo ezkondu zen, ez dago beste erregistrorik.
Arbasoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 Zuhaitz genealogikoa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ondorengoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
María Bolena Winston Churchill, P. G. Wodehouse, [11] Elizabeth Bowes-Lyon, Erresuma Batuko Isabel II.a, Galesko Diana, Sarah Ferguson eta Catalina de Cambridge-ren arbaso urruna.
Maria Bolena Fikzioan[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Perdita Weeksek (The Tudors) eta Scarlett Johanssonek (The Other Boleyn Girl) María Bolena antzezten dute.
Fikziozko pertsonaia ere agertzen da Robin Maxwellen The Secret Diary of Anne Boleyn, I, Rosalind Milesen Elizabeth, Maureen Petersen The Rose of Hever, Jean Plaidyren The Lady in the Tower, Norah Loftsen Mistress Anne, Evelyn Isyren Anne Boleyn eleberrietan. Gainera, pertsonaia nagusia da Karen Harperren La última Bolena eleberrian, Mariaren bizitzaren egokitzapena haurtzarotik arreba hil arte, eta Philippa Gregoryren La otra Bolena (2002) eleberrian.
| Urtea | Filma | Zuzendaria | Pertsonaia |
|---|---|---|---|
| 2008 | The other Boleyn girl | Justin Chadwick | Scarlett Johansson |
| 2007 | The tudors | Michael Hirts | Perdita Weeks |
| 2003 | The other Boleyn girl | Michael Hirts | Natascha McElhone |
| 1969 | Ana de los mil días | Charles Jarrott | Valerie Gearon |
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ (Ingelesez) pixeltocode.uk, PixelToCode. «Katherine Knollys» Westminster Abbey (Noiz kontsultatua: 2024-03-03).
- ↑ Ives, Eric W.. (1992). Anne Boleyn. .
- ↑ Ivesen liburuak (17. or.), Fraserrenak (119. or.) eta Dennyrenak (27. or.) diote Thomas Boleynen semerik zaharrena zela Maria.
- ↑ Ives, Eric W.. (1992). Anne Boleyn. .
- ↑ Denny, Joanna. (2007). Anne Boleyn: A new life of England's tragic queen. .
- ↑ Bruce, Marie-Louise. (1972). Anne Boleyn. .
- ↑ Weir, Alison. (1991). The Six Wives of Henry VIII. , 133 – 134 or..
- ↑ Letters & Papers viii. 567 or. edo Ives, Eric (2004): The Life and Death of Anne Boleyn. 16-17 or.
- ↑ Weir, Alison. (1991). The Six Wives of Henry VIII. , 160 or..
- ↑ Lindsey, Karen. (1995). Divorced Beheaded Survived: A Feminist reinterpretation of the wives of Henry VIII. , 73 or..
- ↑ Lindsey, Karen (1995): Separated Beheaded Survated: A Feminist Reinterpretation of the wife of Henry VIII. 73 or.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q209502
Multimedia: Mary Boleyn / Q209502