Tuiko katedrala

Tuiko katedrala
Kultura ondasuna
Irudi gehiago
Kokapena
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Galizia
Probintzia	Pontevedrako probintzia
Muga-hiri	Tui
Koordenatuak	42°02′46″N 8°38′39″W
Historia eta erabilera
Irekiera	XI. mendea
Erlijioa	katolizismoa
Elizbarrutia	Roman Catholic Diocese of Tui-Vigo (en)
Izena	Maria
Arkitektura
Estiloa	arkitektura erromanikoa
Ondarea
BIC	RI-51-0000827
Webgune ofiziala

Tuiko Santa Maria katedrala Tui hirian dagoen tenplu katolikoa da, Miño ibaiaren ondoan. Gaur egungo eraikina 1120. urtearen inguruan hasi zen estilo erromanikoan, eta 1225. urtearen inguruan amaitu zen, estilo gotikoko fatxadarekin. 1931n Interes Kulturaleko Ondasun (BIC) izendatu zuten.

Historia

Ziurtzat jotzen da aurretiaz beste tenplu bat egongo zela leku hartan. Alde batetik, VI. mendetik Tuiko elizbarrutiaren existentziari buruzko datu fidagarriak daude. Bestalde, eraikin zaharraren arrastoren bat dago.

Eraikin nagusia eta klaustroa

Eraikuntza 1120. urtean hasi zen, estilo erromanikoan. Estilo horretakoa da gurutze latindar formako oinplanoa eta iparraldeko portada, eta garai hartakoa izan behar da baita ere XII. mende hasierako gela kapitularra. Eraikin nagusia estilo gotikoan (edo erromaniko berantiarrean) errematatu zen, ganga eta ate nagusia eginez.

Estilo-jauzi horrek, eta karga-horma erromanikoen eta amaiera gotikoen arteko desberdintasunek —hasieran uste baino askoz altuagoak zirenak—, epe luzera egitura-arazoak eragin zituzten, eta arazoa konpentsatzeko tiranteak ipini zituzten, katedral honetan hain bereizgarriak direnak. Lehen tiranteak XV. mendean jarri ziren eta azkenak XVIII. mendearen hasieran.

Zistertar gotiko estiloan eraiki zen klaustroa. Denboran zehar hainbat erreforma izan zituen:

• XV. mendean, defentsa-sistema indartzeko, Torre dos Soutomaiores dorrea gehitu zen.
• XVI. mendean, klaustroaren goiko ingurabideko igarobidea aprobetxatuz, jauretxea eta apezpiku-gelak eraiki ziren.
• XX. mendean, 1950eko hamarkadan, apezpikutza Vigora eramatearekin batera, bulego horiek hondatu egin ziren (ekialdean izan ezik), eta berriro ere agerian geratu ziren defentsa-eraikuntzak.

Kaperak eta bestelako gehigarriak

XIV. mendean Santa Katarinaren kapera eraiki zen, gaur egungo katedral-museoa, XVII. mendearen amaieran eta XVIII. mendearen hasieran eraberritua.

1419 eta 1464 urteen bitartean Juan Fernández de Soutomaior gotzainak Sakramentuaren kapera eraikitzeko agindua eman zuen, kanpotik defentsa-dorrea dena.

1530ean Diego de Avellaneda gotzainak zinborioa berregiteko agindu zuen, estilo errenazentistan.

San Telmoren kapera bi fasetan eraiki zen. Diego de Torquemada gotzainak 1578an eman zuen lehen zatia eraikitzeko agindua. 1732an bigarren zatia eraikitzea agindu zen, estilo barrokoan eta kupula batez errematatua.

Mendebaldeko fatxada gotikoa.

Erretaulak eta dekorazioa

XVI. mendekoa da katedraleko erretaula nagusi zaharra, baina zati batzuk gordetzen dira bakarrik.

Barne-dekorazioan nagusi den garaia barrokoa da, XVII. eta XVIII. mendeetakoa:

• Korua eta sakristiako altzariak, 1699koak.
• Iguripenaren erretaula, 1722koa, baina 1600eko irudi nagusiarekin.
• Monumentuaren erretaula 1755ekoa da.
• San Telmoren kontakizun-bilduma bitxia eta originala ere XVIII. mendearen erdialdekoa da.
• San Pedroren kaperako arimen erretaula, 1713koa.
• 1714ko organoak.
• 1766ko sakramentuaren kaperako erretaula rokokoa.

Iparraldeko atea.

Arkitektura

Katedrala Tuiko ondare artistikoaren adierazle nagusia da. Herriaren goiko aldean dago, aurretiaz egon behar zuen antzinako Tide kastroaren lekuan. Gurutze latindar formako oinplanoa du, gehi eranskinak, eta hiru nabe.

Erromanikoaren garaikoak dira oinplanoa, iparraldeko portada eta kapitelen ikonografia. Halaber, estilo gotikoko elementuak ditu eraikitako azken zatian, fatxada nagusian (1225. urtekoa, gutxi gorabehera). Datu horrek garrantzia du, Iberiar Penintsula osoko estilo gotikoko lehen eraikuntza izan baitzen.

Portugalekiko mugako puntu goratu batean dago, eta horrek bere erabilera baldintzatzen zuen. Katedralak funtsezko zeregina zuen hiriaren defentsan, omenaldiaren dorreak edo Soutomaiortarren dorreak eta klaustroaren inguruko almenek frogatzen duten bezala.

Kanpoko aldea

Iparraldeko ataria

Estilo erromanikokoa da, baina gainean eranskin gotikoa dauka. Ateak zirkuluerdiko arkua du, eta arkiboltak ditu dekorazio geometrikoekin (azkena xake-itxurarekin), eta tinpanoa leuna da, ahariaren eta otsoaren itxurako animalia-buruen bidez eutsia. Atearen gainean dago San Epitazioren irudia, tradizioaren arabera, Tuiko lehen gotzaina.

Portada gotikoa, zutabeetako irudiak eta tinpanoa bi mailatan dituela.

Errege-arkupea

Mendebaldeko fatxadan dago, XIII. mendearen erdialdeko ikonografiarekin. Zortzi zutabe pare ditu, estatua eta guzti. Hauek agertzen dira, ezkerretik eskuinera: Moises, Isaias, San Pedro eta Joan Bataiatzailea; beste aldean, Daniel, Jeremias eta Berengela edo Portugalgo Urraca eta Alfontso IX.a edo Fernando II.a, katedrala eraikitzen lagundu zuten errege-erreginak.

Fatxada honen tinpanoan, bi mailatan banatua, eszena hauek agertzen dira:

• Natibitatearen eszena, beheko planoan.
• Magoen eszenak.

Arku zorrotzeko arkiboltak, ate osoa ixten dutenak, lore-motiboekin apainduta daude.

Tiranteak eta organoetako bat.

Barruko aldea

Katedralak gurutze latindar formako oinplanoa du, eta hiru nabetan banatuta dago. Bere arkitekturan zutabetik zutabera doazen tiranteak nabarmentzen dira, egiturari irmo eusten laguntzen diotenak.

Tiranteak beharrezkoak dira katedralaren egitura zertxobait okertuta dagoelako eta errefortzu horiek gabe hondoratuko litzatekeelako. Egitura-arazo horren arrazoia katedralak eraiki zenetik dituen zutabe-arazoak dira.

Barrualdean hauek nabarmentzen dira:

• Ikusminaren erretaula. Erretaula barrokoa da, katedraleko gurutzaduraren hegoaldeko besoan kokatua. Ikuspuntu artistikotik, katedral osoko piezarik nabarmenena da.
• Monumentuaren erretaula. Iparraldeko gurutzaduraren atearen gainean dago.
• Abesbatza eta organoak. Organoak XVIII. mendekoak dira eta XX. mendeko 90eko hamarkadan konpondu ziren.

• Gela kapitularra: orain Elizbarrutiko artxibo historikoan dago, eta XV. mendeko freskoak kontserbatzen ditu.

  

  Gauez. Lehen planoan, gutxiago argiztatuta, klaustroaren eta Soutomaiordarren almenak.

Kaperak

Arkupe nagusiaren eskuinetik zirkulatuz, kapera hauek ditu:

• Santa Katarinaren kapera, gaur egun Katedraleko Museoa. Arte sakratuko bilduma handi bat du.
• San Telmoren edo erlikien kapera, burualdearen hegoaldean. XVI. mendean eraiki zuten eta XVIII. mendean handitu. Barruan, hainbat gotzainen hilobiak eta San Telmoren burua duen erlikiontzia ditu.
• San Pedroren kapera, XV. mendearen amaieran Pedro Beltrán apezpikuak berreraikia.
• Kapera Nagusia, Katedraleko Korua hartzen duena, XVIII. mendekoa. 1954an eraman zuten leku horretara.
• Santiago apostoluaren kapera.
• Sakramentuaren edo San Andresen kapera.

Klaustroa

Klaustroa Galiziako katedral guztietan gorde den gotiko bakarra da. XIV. mendean eraiki zuten, estilo gotiko zistertarrean.

Klaustroaren barruan honako hauek ere gordetzen dira:

• Soutomaiorren dorrea, omenaldiaren dorrea ere deitzen dena.
• Miñora ematen duen aldean, apezpiku-jauregi zaharrerako sarrera dago.
• XII. mendeko gela kapitular zaharra, erdi-puntuko arkuekin.

Bibliografia

• Cameselle Bastos, Domingo e Iglesias Almeida, Ernesto: La Catedral de Tui: historia y arte, Edilesa, 1993. 32 orrialde. ISBN 84-8012-047-9.
• Castillo, Ángel del (1987) [1972]. Inventario Monumental y Artístico de Galicia (Inventario de la riqueza monumental y artística de Galicia) (2ª ed.). A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza. 611–613 orr. ISBN 84-85728-62-9. 

Kanpo estekak

• https://www.turismo.gal/recurso/-/detalle/4601/catedral-de-santa-maria-de-tui?langId=es_ES
• https://www.cultura.gal/sites/default/files/documents/basico/1350635148121004bicgalicia.pdf
• https://web.archive.org/web/20141011052043/http://www.diocesetuivigo.org/diocese/catedral.html

• Datuak: Q1575647
• Multimedia: Cathedral of Tui / Q1575647