Bedita Larrakoetxea
| Bedita Larrakoetxea | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Zeanuri, 1894ko ekainaren 24a |
| Herrialdea |  Bizkaia, Euskal Herria |
| Heriotza | Oñati, 1990eko uztailaren 16a (96 urte) |
| Familia | |
| Anai-arrebak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | euskara gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea eta itzultzailea |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | katolizismoa |
| Erlijio-ordena | Canons Regular of the Lateran (en)  |
 | |
Bedita Larrakoetxea Agirrezabala (Zeanuri, Bizkaia, 1894ko ekainaren 24a – Oñati, Gipuzkoa, 1990eko uztailaren 16a, bataioan Benito Juan, Bedita Jon gisa euskaratua) euskal idazlea eta itzultzailea izan zen. Laterandar ordenako fraidea, Euskaltzain ohorezkoa izendatu zuten 1979an[1].
Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Arratian, Zeanurin, Undurraga Goiko auzoan Altxagutxi etxean jaio zen. Gurasoak Francisco Antonio Larrakoetxea eta Josefa Agirrezabala Etxezarraga ziren, eta zazpi seme-alaben familia osatu zuten.
Letrango ordenako fraide ordenatzeko asmoz, Altsasura joan zen 1907 urtean, non bi urtetan ikasketak burutu zituen; gero Oñatin egin zituen apaiz ikasketak eta Gasteizen eman zuen Meza Berria 1917an.
Iruñean irakasle ikasketak egin zituen. 1928an hasia zen Kornuallesko agustindarren egoitza batean ingelesa lantzen. Ondoren, oñatin irakasle lanetan jardun zuen udal eskolan eta Rodrigo Mercado Zuazola gau-eskolan. Espainiako Gerra Zibila hasi zenean, haur talde baten arduradun joan zen Britainia Handira. Handik Uruguaira joan zen eta Argentinara gero, non Salta hirian, Belgrano izeneko institutuan aritu zen irakasle. 1972an itzuli zen Euskal Herrira.
Euskal-Esnalea eta Euzkadi aldizkarietan hasi zen idazten. 1934an Kirikiño saria jaso zuen Agirrezabala'tar Tomas talogintzan txapeldun lanagatik. Testu liburuen sorkuntzan jardun zen. Baina Larrakoetxearen lan nagusia Shakespeareren obra guztiaren itzulpena izan zen, ingelesetik zuzenean, bizkaiera aski garbizalean. Guztira, haren 38 lan euskaratu zituen, prosaz emanda. Euzko Gogoa aldizkarian argitaratzen hasi zen Macbet (1957, Macbeth) lehenbizi, Lear Errege (1958, King Lear) gero, eta Ekatxa (1959, The Tempest) hurrena. Ondoren, sei liburukitan bilduta W. Shakespearen Antzerki guzi-guztiak euskaraz eman zituen argitara (1974-1977).
Garai hartako euskara landuaz gain, Arratiako hizkeraren baliabide asko erabili zituen eta ahozkotik oso hurbil dauden zenbait pasarte sortu zituen; tarteka, hitzak ere asmatu zituen, maileguetara ez jotzearren.[2]
Oñatiko agustindarren egoitzan bizi izan zen, eta hantxe hil zen, 1990ko uztailaren 16an.
Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Itzulpena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- William Shakespeare: Macbeth (1957, Euzko Gogoa)
- William Shakespeare: Lear Errege (1958, Euzko Gogoa)
- William Shakespeare: Ekatxa (1959, Euzko Gogoa)
- William Shakespeare: Komediak-A (1974, Eset)
- William Shakespeare: Komediak-B (1974, Eset)
- William Shakespeare: Odol-antzerkiak-A (1976, Eset)
- William Shakespeare: Odol-antzerkiak-B (1976, Eset)
- William Shakespeare: Dramak (1977, Eset)
Narratiba[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Idelekura-bidean: Ipuia. Euskal Esnalea aldizkarian argitaratua, 17. urtea, 280. zki. (1927ko jorrailla), 92-93 orr.
Kazetaritza artikuluak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Arrese ta Beitia'tar Felipe: Gure olerkariak. Euskal Esnalea aldizkarian, 16. urtea, 273. zki. (1926ko irailla), 167-173 or.
- Itz Oroigarriak. Euskal Esnalea aldizkarian, 18. urtea, 295-296. zki. (1928ko uztailla-dagonilla), 113, 177 orr.
- Agirrezabala'tar Toma Talogintza Txapeldun. 1936. Yakintza aldizkarian, 21. zki. (1936ko loreila-garagarrila), 163-166. or.
- Olabide'k apaizei ekarritako laguntza. Euzko gogoa aldizkarian, 9. urtea, 5-6. zki. (1958ko iraila-gabonila), 529-540 or.
Sariak eta ezagutzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1935. urtean Kirikiño saria irabazi zuen. 1979an, euskaltzain ohorezko izendatu zuten. Laurogeiko hamarkadan, Zeanurin eta Oñatin, zenbait omenaldi ere egin zioten. Oñatiko Udalak, 1988an, Bedita Larrakoetxea hil aurretxoan eta haren omenez, udal euskaltegiari haren izena jartzea erabaki zuen. Alde batetik, Oñatiko komentuan irakasle eta Oñatiko Udal Irakastegian eta gau eskolan ere irakasle ibili zelako; eta bestetik, euskara goratzeko hainbeste lan egindakoa zelako.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Arana Martija, Jose Antonio. (1990). «Bedita Larrakoetxea Agirrezabala (1894-1990)» Euskera (Euskaltzaindia): 343-345..
- ↑ Ikus. Karlos del Olmo itzultzailearen ekarpena: https://web.archive.org/web/20150402140408/http://31eskutik.com/2015/02/16/bedita-larrakoetxea-eta-shakespeare/, 2015eko martxoaren 30ean eginiko kontsulta
Kanpo loturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- «Bedita Larrakoetxea», Literaturaren Zubitegia.
- Euskaltzaindiaren Euskera XXXVI. zenbakian Jose Antonio Arana Martijaren artikulua.
Datuak: Q12254904