Kornalina: berrikuspenen arteko aldeak

Kornalina
Ezaugarri orokorrak
Kategoria	Kaltzedoniaren aldaera
Formula	Silizio dioxidoa, SiO2
Sistema kristalino	Trigonala
Identifikazioa
Kolorea	marroi-gorrixka
Gogortasuna; Mohs eskalan	6 - 7
Distira	bitreoa, koipetsu
Marra	Zuri

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

02:00, 16 apirila 2015ko berrikusketa

Kornalina mineral bat da, kaltzedoniaren barietate bat, gorri kolorekoa, arruntki erdiharribitxi bezala erabiltzen dena.

Sadoine, Meka edo Santiagoko Harria bezala ere ezagutzen da.

Preziatuagoak dira zenbat eta gardenagoak izan eta gorri-laranja kolorekoak. Gorri kolorea burdin oxidoaren presentziaren ondorioa da, kolore argiagoak burdin hidroxidoaren ondorio diren bitartean. Minerala pixkat berotzen bada, bere kolorea biziagoa bihurtzen da.

Kornalinaren antzekoa da sardoa, orokorrean gogor eta ilunagoa dena (arrexka). Bien arteko ezberdintasuna ez dago zorrozki definitua, eta, batzuetan, bi izenak ezberdintasunik gabe erabiltzen dira. Kornalina zein sardoa zuntzezko egiturazko silizio oxido mikrokristalinoaren (kaltzedonia) barietateak dira, burdin oxidozko ezpurutasunek koloretuak, eta laranja zurbiletik kolore bizi bateraino, ia beltzeraino joan daiteke.

Kuartzo barietate guztiek bezala, 7ko gogortasuna du Mohs eskalan, eta, beraz, oso egokia da zeharka mozteko, baita lepokoentzako apaingarriak egiteko ere.

Historia

Jada K. a. V.-K. a. IV. milurtekotik Mehrgarhen arkuzko taladroa erabiltzen zen kornalina zulatzeko.

Antzinako egiptiarrentzat kornalina bizitzaren ikur gorria zen, erlijio praktika zehatz batzuekin lotua, non Isis jainkosak, hildakoa honi beste mundura egin beharreko bidaian laguntzeko erabiltzen zuena. Tutankamon faraoiaren urrezko hil mozorroan erantsia ikus daiteke. Animali sakratuetan zizelkatua ere ikus daiteke, Amon jainkoaren aharian edo Horus belatzean kasu (eguzkiaren ikurra). Turkesa eta lapis lazuliekin lotzen zen bere boterea indartzeko.

Brontze Aroko kornalinak berreskuratu ziren Kretako Knossos hiriko aztarnategi minoikoetan, apaindura arte bezala K. a. 1800 inguruan erabilia.

Kornalina barra-barra erabili zen Erromatar Inperioaren garaian gutunetan edo beste dokumentu garrantzitsu batzuetan argizarizko zigilu baten aztarna uzteko zigilu eraztunetan erabiltzeko bitxi grabatuak egiteko. Argizari beroa ez da kornalinara itsasten.

Sardoa asiriarrek zigilu zilindrikoetarako, antzinako egiptoar eta feniziarrek eskarabeoetarako eta lehen greziarrek eta etruriarrek bitxietarako ere erabili zituzten.

Odem hebreera (sardius bezala itzulia, sardoa), Apaiz Gorenaren (Hoshen) paparreko lehen harria harri gorri bat zen, beharbada sardoa, baina baliteke, baita, jaspe gorria izatea ere.

Bere bertute izpiritualen ondorioz Felipe apostoluaren ikurra da, eta zilarrezko eraztun batean grabatu eta sartua, Mahomaren zigilua eratzen du.

Hasierako kristauen artean, jazarpenari zioten beldurragatik eta elkar ezagutzeko, euren fedearen ikurretako batzuk ziren arrain, ontzi, gurutze eta palmondo hostoz grabatutako kornalinak erabiltzen zituzten.

Alfontso X.a Gaztelakoa Jakituna erregearen Lapidarioan, kornalinak "hiru bertute handi eta on" dituela aipatzen da, eta bere kolorea arimako indar misteriotsuen adierazpena dela.

Hildegarda Bingenekoak bere bertute sendatzaileengatik aipatzen zuen.

Budismoarentzat zazpi altxorretako bat da, jakinduriaren ikur delarik.

Antzinako meatzerik ezagunenak, erromatarrek ustiatu zituztenak, Arabiar Penintsulan, Pertsian eta Indian zeuden. Gaur egun, kornalina, beste toki batzuen artean, Brasilgo Rio Grande do Sul estatuan eta Uruguain ateratzen da.

Etimologia

Kornalina hitza latinezko caro edo carnis hitzetik dator, haragia esan nahi duena, haragiaren kolorearekin duen antzekotasunagatik. Plinio Zaharraren arabera, sardo izena Lidiako Sardes hiriaren izenetik dator, baina baliteke, baita, pertsierazko سرد (sered) hitzetik etortzea ere, gorri-horixka esan nahi duena.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Kornalina

@@ 18. lerroa: / 18. lerroa: @@
 |disolbagarritasuna =
 }}
-'''Kornalina''' [[mineral]] bat da, [[kaltzedonia]]ren barietate bat, [[gorri]] kolorekoa, arruntki erdi[[harribitxi]] bezala erabiltzen dena.
+'''Kornalina''' [[mea|mineral]] bat da, [[kaltzedonia]]ren barietate bat, [[gorri]] kolorekoa, arruntki erdi[[harribitxi]] bezala erabiltzen dena.
 Sadoine, Meka edo Santiagoko Harria bezala ere ezagutzen da.
-Preziatuagoak dira zenbat eta gardenagoak izan eta [[gorri]]-[[laranja]] kolorekoak. Gorri kolorea [[burdin]] oxidoaren presentziaren ondorioa da, kolore argiagoak [[burdin hidroxido]]aren ondorio diren bitartean. Minerala pixkat berotzen bada, bere kolorea biziagoa bihurtzen da.
+Preziatuagoak dira zenbat eta gardenagoak izan eta [[gorri]]-[[laranja]] kolorekoak. Gorri kolorea [[burdina|burdin]] oxidoaren presentziaren ondorioa da, kolore argiagoak [[burdin hidroxido]]aren ondorio diren bitartean. Minerala pixkat berotzen bada, bere kolorea biziagoa bihurtzen da.
 Kornalinaren antzekoa da '''sardoa''', orokorrean gogor eta ilunagoa dena (arrexka). Bien arteko ezberdintasuna ez dago zorrozki definitua, eta, batzuetan, bi izenak ezberdintasunik gabe erabiltzen dira. Kornalina zein sardoa zuntzezko egiturazko [[silizio]] oxido mikrokristalinoaren (kaltzedonia) barietateak dira, burdin oxidozko ezpurutasunek koloretuak, eta [[laranja]] zurbiletik kolore bizi bateraino, ia [[beltz]]eraino joan daiteke.
@@ 29. lerroa: / 29. lerroa: @@
 == Historia ==
-[[Fitxategi:Carnelian intaglio Prolemaic queen CdM Paris.jpg|thumb|left|[[Ptolomeotar dinastia]]ko erregina bat zizelkatua duen kornalina, [[aro helenistiko]]koa. [[Frantziako Liburutegi Nazionala|Frantziako Liburutegi Nazionaleko]] Cabinet des Médailles.]]
+[[Fitxategi:Carnelian intaglio Prolemaic queen CdM Paris.jpg|thumb|left|[[Ptolomeotar dinastia]]ko erregina bat zizelkatua duen kornalina, [[garai helenistikoa|aro helenistikokoa]]. [[Frantziako Liburutegi Nazionala|Frantziako Liburutegi Nazionaleko]] Cabinet des Médailles.]]
 Jada [[K. a. 5. milurtekoa|K. a. V.]]-[[K. a. 4. milurtekoa|K. a. IV. milurtekotik]] [[Mehrgarh]]en [[arkuzko taladro]]a erabiltzen zen kornalina zulatzeko.
-[[Antzinako Egipto|Antzinako egiptiarrentzat]] kornalina bizitzaren ikur gorria zen, erlijio praktika zehatz batzuekin lotua, non [[Isis]] jainkosak, hildakoa honi beste mundura egin beharreko bidaian laguntzeko erabiltzen zuena. [[Tutankamonen hil mozorroa|Tutankamon faraoiaren urrezko hil mozorroan]] erantsia ikus daiteke. Animali sakratuetan zizelkatua ere ikus daiteke, [[Amon]] jainkoaren [[ahari]]an edo [[Horus]] [[belatz]]ean kasu (eguzkiaren ikurra). [[Turkesa]] eta [[lapis lazuli]]ekin lotzen zen bere boterea indartzeko.
+[[Antzinako Egipto|Antzinako egiptiarrentzat]] kornalina bizitzaren ikur gorria zen, erlijio praktika zehatz batzuekin lotua, non [[Isis]] jainkosak, hildakoa honi beste mundura egin beharreko bidaian laguntzeko erabiltzen zuena. [[Tutankhamonen hil mozorroa|Tutankamon faraoiaren urrezko hil mozorroan]] erantsia ikus daiteke. Animali sakratuetan zizelkatua ere ikus daiteke, [[Amon]] jainkoaren [[ahari]]an edo [[Horus]] [[belatz]]ean kasu (eguzkiaren ikurra). [[Turkesa]] eta [[lapis lazuli]]ekin lotzen zen bere boterea indartzeko.
-[[Brontze Aro]]ko kornalinak berreskuratu ziren [[Kreta]]ko [[Knossos]] hiriko aztarnategi [[zibilizazio minoiko|minoikoetan]], apaindura arte bezala [[K. a. 1800]] inguruan erabilia.
+[[Brontze Aro]]ko kornalinak berreskuratu ziren [[Kreta]]ko [[Knossos]] hiriko aztarnategi [[zibilizazio minoiko|minoikoetan]], apaindura arte bezala [[K. a. XVIII. mendea|K. a. 1800]] inguruan erabilia.
 Kornalina barra-barra erabili zen [[Erromatar Inperioa]]ren garaian gutunetan edo beste dokumentu garrantzitsu batzuetan [[erle-argizari|argizarizko]] zigilu baten aztarna uzteko zigilu [[eraztun]]etan erabiltzeko bitxi grabatuak egiteko. Argizari beroa ez da kornalinara itsasten.
-Sardoa [[asiria]]rrek [[zigilu zilindriko]]etarako, antzinako egiptoar eta feniziarrek [[eskarabeo]]etarako eta lehen greziarrek eta [[etruria]]rrek bitxietarako ere erabili zituzten.
+Sardoa [[asiria]]rrek [[zigilu zilindriko]]etarako, antzinako egiptoar eta feniziarrek [[kakalardo sakratu|eskarabeoetarako]] eta lehen greziarrek eta [[etruria]]rrek bitxietarako ere erabili zituzten.
 ''Odem'' [[hebreera]] (''sardius'' bezala itzulia, sardoa), Apaiz Gorenaren (Hoshen) paparreko lehen harria harri gorri bat zen, beharbada sardoa, baina baliteke, baita, [[jaspe]] gorria izatea ere.
-[[Fitxategi:Cornelian necklace BM GR1897.4-1.623.jpg|thumb|right|Urrezko apaingarriak eta kornalinazko perlak dituen lepokoa, [[zipretar artea]] mizenastar inspirazioarekin, [[K. a. 1400]]-[[K. a. 1200]]ekoa. [[Enkomi]]koa. [[British Museum]].]]
+[[Fitxategi:Cornelian necklace BM GR1897.4-1.623.jpg|thumb|right|Urrezko apaingarriak eta kornalinazko perlak dituen lepokoa, [[zipretar artea]] mizenastar inspirazioarekin, [[K. a. 1400ko hamarkada|K. a. 1400]]-[[K. a. 1200ko hamarkada|K. a. 1200ekoa]]. [[Enkomi]]koa. [[British Museum]].]]
 Bere bertute izpiritualen ondorioz [[Filipe (apostolua)|Felipe apostoluaren]] ikurra da, eta [[zilar]]rezko eraztun batean grabatu eta sartua, [[Mahoma]]ren zigilua eratzen du.
@@ 50. lerroa: / 50. lerroa: @@
 [[Alfontso X.a Gaztelakoa]] Jakituna erregearen [[Lapidario]]an, kornalinak "hiru bertute handi eta on" dituela aipatzen da, eta bere kolorea arimako indar misteriotsuen adierazpena dela.
-[[Hildegarda Bingenekoa]]k bere bertute sendatzaileengatik aipatzen zuen.
+[[Hildegard von Bingen|Hildegarda Bingenekoak]] bere bertute sendatzaileengatik aipatzen zuen.
 [[Budismo]]arentzat [[zazpi altxor]]retako bat da, jakinduriaren ikur delarik.
-Antzinako meatzerik ezagunenak, erromatarrek ustiatu zituztenak, [[Arabiar Penintsula]]n, [[Pertsia]]n eta [[India]]n zeuden. Gaur egun, kornalina, beste toki batzuen artean, [[Brasil]]go [[Rio Grande do Sul]] estatuan eta [[Uruguai]]n ateratzen da.
+Antzinako meatzerik ezagunenak, erromatarrek ustiatu zituztenak, [[Arabia|Arabiar Penintsulan]], [[Persia|Pertsian]] eta [[India]]n zeuden. Gaur egun, kornalina, beste toki batzuen artean, [[Brasil]]go [[Hegoaldeko Rio Grande|Rio Grande do Sul]] estatuan eta [[Uruguai]]n ateratzen da.
 == Etimologia ==
-Kornalina hitza [[latin]]ezko ''caro'' edo ''carnis'' hitzetik dator, [[haragi]]a esan nahi duena, haragiaren kolorearekin duen antzekotasunagatik. [[Plinio Zaharra]]ren arabera, sardo izena [[Lidia]]ko [[Sardes]] hiriaren izenetik dator, baina baliteke, baita, [[pertsiera]]zko سرد (''sered'') hitzetik etortzea ere, gorri-horixka esan nahi duena.
+Kornalina hitza [[latin]]ezko ''caro'' edo ''carnis'' hitzetik dator, [[haragi]]a esan nahi duena, haragiaren kolorearekin duen antzekotasunagatik. [[Plinio Zaharra]]ren arabera, sardo izena [[Lidia]]ko [[Sardes]] hiriaren izenetik dator, baina baliteke, baita, [[persiera|pertsierazko]] سرد (''sered'') hitzetik etortzea ere, gorri-horixka esan nahi duena.
 {{commonskat}}