Munduko Osasun Erakundea: berrikuspenen arteko aldeak

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
Sarrera eta historia
1. lerroa: 1. lerroa:
{{Wikipedia1000}}
{{Wikipedia1000}}
[[Fitxategi:World Health Organization Logo.svg|thumb|265x265px|Munduko Osasun Erakundearen logoa]]
{| class="infobox vcard" align="right" style="font-size: 88%; border: 1px solid gray; width: 22em; text-align: left; line-height: 1.5em"
{| class="infobox vcard" align="right" style="font-size: 88%; border: 1px solid gray; width: 22em; text-align: left; line-height: 1.5em"
| colspan=2 |
| colspan="2" |
{| style="background-color: #5b92e5; color: white; width: 100%; text-align: center"
{| style="background-color: #5b92e5; color: white; width: 100%; text-align: center"
| style="vertical-align: middle" | [[Fitxategi:Flag of WHO.svg|40px]]
| style="vertical-align: middle" |[[Fitxategi:Flag of WHO.svg|40px]]
! style="vertical-align: middle" | World Health Organisation
! style="vertical-align: middle" | World Health Organisation
|}
|}
|-
|-
| '''Akronimoa''' || MOE ({{lang-en|WHO}})
|'''Akronimoa'''|| MOE ({{lang-en|WHO}})
|-
|-
| '''Presidentea''' || {{banderaikur|Hong Kong}} [[Margaret Chan]]
|'''Presidentea'''||{{banderaikur|Hong Kong}} [[Margaret Chan]]
|-
|-
| '''Egoitza''' || {{banderaikur|Suitza}} [[Geneva]]
|'''Egoitza'''||{{banderaikur|Suitza}} [[Geneva]]
|-
|-
| '''Webgunea''' || [http://www.who.int www.who.int]
|'''Webgunea'''||[http://www.who.int www.who.int]
|-
|-
| '''Sorkuntza'''|| 1948ko Apirilaren 7a
|'''Sorkuntza'''|| 1948ko Apirilaren 7a
|-
|-
| '''Egoera'''|| Aktiboa
|'''Egoera'''|| Aktiboa
|-
|-
| '''Antzeko erakundeak''' || Europar Batasuneko Ekonomia eta Giza Batzordea
|'''Antzeko erakundeak'''|| Europar Batasuneko Ekonomia eta Giza Batzordea
|}
|}
'''Munduko Osasun Erakundea'''<ref name=EIMA>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> edo '''MOE'''<ref name=EIMA/> ({{lang-fr|Organisation mondiale de la santé ''edo'' OMS}}; {{lang-en|World Health Organization ''edo'' WHO}}) [[Nazio Batuen Erakundea]]ren osasun-agentzia da, [[1948]]ko [[apirilaren 7]]an eratua. Gaur egun, [[mundu]]ko 192 estatu dira MOEko kide.<ref>{{en}} [http://www.who.int/countries/en/ Estatu kideen zerrenda]</ref>
'''Munduko Osasun Erakundea'''<ref name="EIMA">EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> edo '''MOE'''<ref name="EIMA" /> ({{lang-fr|Organisation mondiale de la santé ''edo'' OMS}}; {{lang-en|World Health Organization ''edo'' WHO}}) [[Nazio Batuen Erakundea]]ren osasun-agentzia da, mundu mailan osasunaren arloko [[Prebentzio (medikuntza)|prebentzio]]-, sustapen- eta esku-hartze politikak kudeatzen espezializatua dagoena. [[1948]]ko [[apirilaren 7]]an eratu zen eta gaur egun, [[mundu]]ko 196 estatu dira MOEko kide eta [[Osasunaren Mundu Biltzarra]]<nowiki/>ren bidez gobernatzen dute Erakundea.<ref>{{en}} [http://www.who.int/countries/en/ Estatu kideen zerrenda]</ref>


Erakundearen helburuak nazioartean osasun baldintzak hobetzea eta [[eritasun]]en kontra borrokatzea dira. Horretarako, ikerketak, garatu gabeko herrialdeetako gaixotasun endemikoen kontrako kanpainak eta sendagaien hedapena bultzatzen ditu, besteak beste. Bi alor nagusi bereizten dira MOEren lanean: teknika eta ikerketak, batetik, eta prestakuntza eta laguntza, bestetik. [[Geneva]]n du egoitza.{{lur erref}}
Erakundearen helburuak nazioartean osasun baldintzak hobetzea eta [[eritasun]]en kontra borrokatzea dira. Horretarako, ikerketak, garatu gabeko herrialdeetako gaixotasun endemikoen kontrako kanpainak eta sendagaien hedapena bultzatzen ditu, besteak beste. Bi alor nagusi bereizten dira MOEren lanean: teknika eta ikerketak, batetik, eta prestakuntza eta laguntza, bestetik. [[Geneva]]n du egoitza.{{lur erref}}

== Historia ==
[[Nazioarteko Osasun Konferentziak]], [[1851]]<nowiki/>ko ekainaren 23an ospatu zirenak, OMEren lehen aurrekoak izan ziren. [[1851]]<nowiki/>tik [[1938]]<nowiki/>ra iraun zuten 14 hitzalditan, Nazioarteko Osasun Konferentziek gaixotasun askori aurre egiteko lan egin zuten, batez ere [[kolera]], [[Sukar hori|sukar horia]] eta [[Izurri buboniko|izurri bubonikoa]]. Hitzaldiak, neurri handi batean, ez ziren eraginkorrak izan zazpigarrenera arte, [[1892]]<nowiki/>an, koleraz arduratzen zen Nazioarteko Osasun Konbentzio bat onartu zen arte. Bost urte beranduago, izurriterako konbentzio bat sinatu zuten<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izena=Norman|abizena=Howard-Jones|urtea=1975|data=|izenburua=The scientific background
of the International Sanitary
Conferences|url=https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/62873/14549_eng.pdf;jsessionid=AB6E259D678515D3DFEEDE4C92B2F697?sequence=1|artxibo-url=|bilduma=|egunkaria=|aldizkaria=|lana=|liburukia=|zenbakia=|orrialdeak=|orrialdea=|non=|atala=|edizioa=|lekua=|argitaletxea=|editorea=|formatua=|isbn=|issn=|oclc=|pmid=|pmc=|bibcode=|doi=|sartze-data=}}</ref>.

[[1920]]<nowiki/>an [[Nazioen Elkartea]] sortu zenean, Nazioen Elkartearen Osasunaren Erakundea ezarri zuten. [[Bigarren Mundu Gerra]]<nowiki/>ren ondoren, Nazio Batuek gainontzeko osasun erakunde guztiak xurgatu zituzten, MOE osatzeko.

Nazio Batuetako 51 herrialdeek eta beste 10 herrialdek sinatu zuten Osasunerako Mundu Erakundearen eraketa, 1946ko uztailaren 22an. Horrela, Nazio Batuen lehen erakunde espezializatu bihurtu zen, kide guztiak atxiki zitzaizkiona. Haren eraketa 1948ko apirilaren 7an sartu zen indarrean formalki, Osasunaren Mundu Mailako lehen Egunean, 26. estatu kideak berretsi zutenean<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izena=|abizena=|urtea=1957|data=|izenburua=World Health Organisation|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1614381/|artxibo-url=|bilduma=|egunkaria=|aldizkaria=|lana=|liburukia=|zenbakia=|orrialdeak=|orrialdea=|non=|atala=|edizioa=|lekua=|argitaletxea=|editorea=|formatua=|isbn=|issn=|oclc=|pmid=|pmc=|bibcode=|doi=|sartze-data=}}</ref>.

Osasunaren Mundu Batzarraren lehen bilera 1948ko uztailaren 24an amaitu zen, eta 5 milioi [[dolar]]<nowiki/>reko (orduan 1.250.000 [[libera esterlina]]) aurrekontua ziurtatu zen 1949. urterako. [[Andrija Stampar]] izan zen Batzarreko lehen presidentea, eta [[G. Brock Chisholm]] izendatu zuten OMEko zuzendari nagusi, plangintza-etapetan idazkari exekutibo gisa jardun ondoren. Lehenengo lehentasunak [[Paludismo|paludismoaren]], [[Tuberkulosi|tuberkulosia]]<nowiki/>ren eta [[Sexu-transmisiozko gaixotasun|sexu-transmisiozko infekzioen]] hedapena kontrolatzea eta amaren eta haurren osasuna, [[Nutrizio|nutrizioa]] eta [[ingurumen-higienea]] hobetzea izan ziren<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izena=|abizena=|urtea=|data=1947|izenburua=Chronicle of the WHO|url=https://web.archive.org/web/20070809031008/http://whqlibdoc.who.int/hist/chronicles/chronicle_1947.pdf|artxibo-url=|bilduma=|egunkaria=|aldizkaria=|lana=|liburukia=|zenbakia=|orrialdeak=|orrialdea=|non=|atala=|edizioa=|lekua=|argitaletxea=|editorea=|formatua=|isbn=|issn=|oclc=|pmid=|pmc=|bibcode=|doi=|sartze-data=}}</ref><ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izena=|abizena=|urtea=|data=|izenburua=Origins of the WHO|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1985854/|artxibo-url=|bilduma=|egunkaria=|aldizkaria=|lana=|liburukia=|zenbakia=|orrialdeak=|orrialdea=|non=|atala=|edizioa=|lekua=|argitaletxea=|editorea=|formatua=|isbn=|issn=|oclc=|pmid=|pmc=|bibcode=|doi=|sartze-data=}}</ref>.


== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==

12:15, 12 martxoa 2020ko berrikusketa

Munduko Osasun Erakundearen logoa
World Health Organisation
Akronimoa MOE (ingelesez: WHO)
Presidentea Hong Kong Margaret Chan
Egoitza Suitza Geneva
Webgunea www.who.int
Sorkuntza 1948ko Apirilaren 7a
Egoera Aktiboa
Antzeko erakundeak Europar Batasuneko Ekonomia eta Giza Batzordea

Munduko Osasun Erakundea[1] edo MOE[1] (frantsesez: Organisation mondiale de la santé edo OMS; ingelesez: World Health Organization edo WHO) Nazio Batuen Erakundearen osasun-agentzia da, mundu mailan osasunaren arloko prebentzio-, sustapen- eta esku-hartze politikak kudeatzen espezializatua dagoena. 1948ko apirilaren 7an eratu zen eta gaur egun, munduko 196 estatu dira MOEko kide eta Osasunaren Mundu Biltzarraren bidez gobernatzen dute Erakundea.[2]

Erakundearen helburuak nazioartean osasun baldintzak hobetzea eta eritasunen kontra borrokatzea dira. Horretarako, ikerketak, garatu gabeko herrialdeetako gaixotasun endemikoen kontrako kanpainak eta sendagaien hedapena bultzatzen ditu, besteak beste. Bi alor nagusi bereizten dira MOEren lanean: teknika eta ikerketak, batetik, eta prestakuntza eta laguntza, bestetik. Genevan du egoitza.[3]

Historia

Nazioarteko Osasun Konferentziak, 1851ko ekainaren 23an ospatu zirenak, OMEren lehen aurrekoak izan ziren. 1851tik 1938ra iraun zuten 14 hitzalditan, Nazioarteko Osasun Konferentziek gaixotasun askori aurre egiteko lan egin zuten, batez ere kolera, sukar horia eta izurri bubonikoa. Hitzaldiak, neurri handi batean, ez ziren eraginkorrak izan zazpigarrenera arte, 1892an, koleraz arduratzen zen Nazioarteko Osasun Konbentzio bat onartu zen arte. Bost urte beranduago, izurriterako konbentzio bat sinatu zuten[4].

1920an Nazioen Elkartea sortu zenean, Nazioen Elkartearen Osasunaren Erakundea ezarri zuten. Bigarren Mundu Gerraren ondoren, Nazio Batuek gainontzeko osasun erakunde guztiak xurgatu zituzten, MOE osatzeko.

Nazio Batuetako 51 herrialdeek eta beste 10 herrialdek sinatu zuten Osasunerako Mundu Erakundearen eraketa, 1946ko uztailaren 22an. Horrela, Nazio Batuen lehen erakunde espezializatu bihurtu zen, kide guztiak atxiki zitzaizkiona. Haren eraketa 1948ko apirilaren 7an sartu zen indarrean formalki, Osasunaren Mundu Mailako lehen Egunean, 26. estatu kideak berretsi zutenean[5].

Osasunaren Mundu Batzarraren lehen bilera 1948ko uztailaren 24an amaitu zen, eta 5 milioi dolarreko (orduan 1.250.000 libera esterlina) aurrekontua ziurtatu zen 1949. urterako. Andrija Stampar izan zen Batzarreko lehen presidentea, eta G. Brock Chisholm izendatu zuten OMEko zuzendari nagusi, plangintza-etapetan idazkari exekutibo gisa jardun ondoren. Lehenengo lehentasunak paludismoaren, tuberkulosiaren eta sexu-transmisiozko infekzioen hedapena kontrolatzea eta amaren eta haurren osasuna, nutrizioa eta ingurumen-higienea hobetzea izan ziren[6][7].

Erreferentziak

  1. ↑ a b EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.
  2. ↑ (Ingelesez) Estatu kideen zerrenda
  3. ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
  4. ↑ (Ingelesez) Howard-Jones, Norman. (1975). [https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/62873/14549_eng.pdf;jsessionid=AB6E259D678515D3DFEEDE4C92B2F697?sequence=1 The scientific background of the International Sanitary Conferences. ].
  5. ↑ (Ingelesez) World Health Organisation. .
  6. ↑ (Ingelesez) Chronicle of the WHO. 1947.
  7. ↑ (Ingelesez) Origins of the WHO. .

Kanpo estekak

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Munduko_Osasun_Erakundea&oldid=7770252"(e)tik eskuratuta