Puiu (Urraulbeiti)
- Artikulu hau Urraulbeitiko herri hustuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Puiu (argipena)».
| Puiu | |
|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea | Nafarroa Garaia |
| Eskualdea | Pirinioaurrea |
| Udalerria | Urraulbeiti |
| Administrazioa | |
| Mota | herri hustu |
| Izen ofiziala | Puiu |
| Posta kodea | 31449 |
| Herritarra | puiuar |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 42°41′32″N 1°19′31″W / 42.69210629°N 1.3253378°W |
| Garaiera | 496 metro |
| Distantzia | 46,8 km (Iruñetik) |
| Demografia | |
Puiu[1][a] Urraulbeiti udalerriko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.
1427n jada despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Urraulbeitiko Udalara pasa ziren.
Urraulbeitiko ibarburua izan zen. Bertako biztanleak puiuarrak ziren.
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Puiu toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Puyo (1366)
- Elpueyo (1587)
- Guezalea (1696)
- Poiu (1698)
- Pueyo (1703)
- El Poyo de Oyerquia (1710)
- Pueio (1812)
- San Gregorio el Pueyo (1719)
- Poyu (1850)
- Poyo (1898)
- Puiu (1990)
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Puiu Urraulbeiti ibarran dago.
Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urraulbeiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 36 kilometrora dago. Udaletxea Artiedan dago. Erliebe txikiko ibarra da. Lautada bat osatzen du, Longida, Erromantzatua eta Urraulgoiti ibarretatik jarraitzen duena, nahiz eta azken kasu horretan Ugarrongo arroilak eten egiten duen.
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urraulbeitiko klima azpimediterraneoa da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.
Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira udalerriko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.
Estazio meteorologikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urraulbeitin dagoen Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako Gobernuak 1954an jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]
 Datu klimatikoak (Artieda, 1891-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 17.0 | 21.5 | 27.0 | 29.5 | 36.0 | 39.0 | 42.0 | 40.0 | 38.0 | 30.0 | 21.0 | 18.0 | 42.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.9 | 10.4 | 14.3 | 16.6 | 20.6 | 26.4 | 29.4 | 28.6 | 24.1 | 18.9 | 12.3 | 8.9 | 18.3 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.8 | 5.5 | 8.4 | 10.5 | 14.3 | 19.1 | 21.6 | 21.3 | 17.4 | 13.4 | 8.1 | 4.9 | 12.4 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 0.6 | 0.5 | 2.4 | 4.4 | 8.0 | 11.8 | 13.9 | 14.1 | 10.7 | 7.9 | 3.9 | 0.9 | 6.6 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -8.0 | -12.0 | -12.0 | -4.0 | 0.0 | 0.0 | 6.0 | 6.0 | 0.0 | -2.0 | -9.0 | -13.0 | -13.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 57.6 | 54.0 | 56.1 | 68.5 | 61.8 | 40.6 | 32.9 | 34.1 | 50.9 | 71.9 | 72.5 | 74.4 | 675.3 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 32.0 | 34.0 | 35.5 | 47.0 | 39.5 | 37.0 | 44.5 | 46.0 | 71.0 | 82.0 | 31.5 | 48.5 | 82.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 10.0 | 9.4 | 9.2 | 11.7 | 12.0 | 6.8 | 4.9 | 5.2 | 7.0 | 10.4 | 11.9 | 12.2 | 110.4 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.6 | 1.5 | 1.2 | 0.3 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.3 | 1.1 | 6.1 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Leku honi buruzko albiste dokumentalak nahiko urriak dira. Longida ibarraren barruan agertzen da, 1268ko Rediezmoaren Liburuan. Bertako elizgizonari 2 kahitze eta gari-lapurreta bat, 2 sos eta 6 diru ordaintzen zizkion; 1366ko Suen Liburuan, Zangozako Merindadean, Longida ibarran, lau kapare-surekin.
XIV. mendean, Irantzuko Monasterioak errotak zituen Arripodas herrian eta gertuko herrian. Ez da agertzen 1427ko Zangozako Merindadeko Su Liburuan, eta, beraz, pentsatu behar da garai hartan erabat hutsik zegoela. Hiztegi Geografiko-Historikoaren arabera, lekua San Gregorio deitzen da, nahiz eta Puyoko Andre Mariaren parrokiari eskainia izan, eta oraindik bataiarria gordetzen du. Jaurerria Artieda eta Donebikendi kontzejuerriei dagokie, eta ermitaren patronatua Iruñeko Katedralari, hark kobratzen baitu lehentasuna. Ermita horretan Urraul ibarraren (gaur egun: Urraulgoiti, Urraulbeiti, Erromantzatua, Irunberri eta Ledea udalerriak) junturak ospatzen ziren.
Ondoz ondoko hiru kanpainatan (1982, 1983 eta 1985) induskatuta, hiri-egituraren zati bat aurkitu zen, eta, bertan, oinplano angeluzuzeneko etxebizitza-multzo bat nabarmentzen da, kaleen inguruan antolatuak. Herri hustuaren hego-ekialdeko muturrean oinplano angeluzuzeneko eliza zegoen, harlanduz egina eta zoru harriztatua eta adreiluz estalia zuena. Eraikinaren ekialdeko hormaren ondoan, despopulatutako nekropolia aurkitu zen.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- San Gregorio baseliza, Erdi Aroko kristiau baseliza, non Urraulgo batzarreak kokatuta ziren.
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Puiu - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ «Estazioko datuak - Meteo Navarra» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-12-24).
- ↑ Artiedako estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q110258324
