Tina Turner

Tina Turner
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Anna Mae Bullock
Jaiotza	Nutbush (en) , 1939ko azaroaren 26a (83 urte)
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak 2013); Suitza (2013ko apirilaren 22a -
Bizilekua	Küsnacht (ZH)
Talde etnikoa	afro-amerikarra
Lehen hizkuntza	ingelesa
Familia
Ezkontidea(k)	Ike Turner (1962 - 1978ko martxoaren 29a); Erwin Bach (en) (2013ko uztaila -
Bikotekidea(k)	ikusi Erwin Bach (en) ;
Seme-alabak	ikusi Raymond Craig Turner (en) ; Ronnie Turner (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Sumner High School (en)
Hizkuntzak	alemana; ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	abeslaria, aktorea, dantzaria, musikaria, idazlea, koreografoa, autobiografialaria, telebista-aktorea, zinema aktorea, kantugilea, musikagilea eta estudioko musikaria
	Parte-hartzailea Live Aid (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Kennedy Center Honors (2005) ; MOBO Awards (1999) ; American Music Awards ; Grammy Sariak ; Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan ; Arte eta Letren zalduna ; Rock and Roll Hall of Fame ;
Kidetza	Ike & Tina Turner (en) ; Kings of Rhythm; Beyond
Izengoitia(k)	Tina Turner
Genero artistikoa	rock; soula; popa; countrya; rock and rolla; rhythm and bluesa; funk
Ahots mota	kontraltoa; female voice (en)
Musika instrumentua	ahotsa
Diskoetxea	Capitol Records; EMI; United Artists Records; Parlophone (en) ; Virgin
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	budismoa
	tinaturnerofficial.com

Tina Turner, jaiotzez Anna Mae Bullock (1939ko azaroaren 26a, Nutbush, Tennessee) estatubatuar kantaria da. Bere ahotsaren indar eta sendotasunagatik eta agertokian eskaintzen duen ikuskizunagatik da batez ere ezaguna.^[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Turner familia txiro batean hazi zen. Zortzi urterekin elizako koruan sartu zen. Horrek eskola jazarpenetik, gurasoen abandonutik ihes egiten lagundu zion. Amak erizain edo irakasle izatea nahi zuen. Turner nerabe zela hasi zen abesten. ^[2] Amona hil eta gero, Saint Louisera joan zen.^[3]

Hasierak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Saint Louisen, Missouriko rhytm and blues eszenan murgildu zen. 1957an.17 urte zituela, Ike Turner piano eta gitarra-jotzaileak Turner ezagutu zuen eta berehala kontratatu zuen Kings of Rhythm bandarako. Arropa erosi, hortzak txukundu, ilea aldatu eta Tina Turner izena jarri zion. ^[2]

Anna Mae Bullock izena aldatu zidan Tina Turner-engatik gure harremanaren hasieran, nire protestak kontuan hartu gabe. (Tina Turner) ^[4]

Urtebete geroago ezkondu ziren, eta elkarrekin grabatzen eta kontzertuak eskaintzen hasi ziren, Ike and Tina Turner Revue izenaz. Urte horietan rhythm and blues estiloko musika egiten zuen batez ere.

Arrakastaren bidean bizipen latzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1960an argitaratu zuen bere lehen diskoa, A Fool In Love, eta kontzertuetan eskaintzen zuen ikuskizunagatik eromenezko dantzan eta arropa deigarriez jantzia agertzen zen ezaguna egiten hasi zen. ^[5]River Deep, Mountain High (1966) diskoak arrakasta handia izan zuen, Estatu Batuetan ez ezik baita Britainia Handian ere. Hala ere, ordurako arazoak zeuden Ike eta beraren artean: ^[4]

Nire bizitzako urte zail horietan, abesti hau grabatzeak begiak ireki zizkidan beste aukera batzuetara. Aske sentitu nintzen, hunkituta, neure kabuz abesteko erronkarako prest. River Deep – Mountain high hartu nahi nuen bidean sartu ninduen. (Tina Turner)

Ezpain hautsiak, begi ubelduak, artikulazio dislokatuak eta tortura psikologikoa bihurtu ziren nire egunerokotasunaren parte. (Tina Turner)^[3]

Bikoteak 1971n lortu zuen arrakastarik handiena, "Proud Mary" kantarekin. ^[6]

Arrakasta bakarlari gisa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1978an dibortziatu zen, tratu txar fisikoak eta desleialtasuna salatuz.^[1] Handik aurrera bakarlari gisa hasi zen. Hurrengo lan aipagarria Ball Of Confusion (1982).^[7] Beste artista batzuen albumetan gonbidatu gisa agertu ondoren, 1984an bere bakarkako lehen diskoa, Private Dancer, argitaratu zuen. Arrakasta izan zen, bai kritikoki, bai komertzialki, mundu osoan 20 milioi ale baino gehiago salduz eta hiru Grammy Sari lortuz. ^[1] 1985ean George Miller zuzendariaren Mad Max III filmean parte hartu zuen. ^[8] 1986an bere autobiografia idatzi zuen. I, Tina (Kurt Loder-ekin batera). ^[9] Ike eta Tina Rock and Rollaren Ospearen Aretoan sartu zituzten 1991n. 1993an bere bizitzari buruzko film bat estreinatu zen: What's Love Got To Do With It? ^[10] 1995ean James Bond espioiari buruzko azkeneko filmaren musika Albert R. Broccolirena interpretatu zuen: Golden Eye.

Eszenatokietatik urruntzen[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2008. urtean erdi-erretiratu zen eta Tina!: 50th Anniversary Tour mundu-birari ekin zion. Hasiera batean azken emanaldi bat izan beharra zen, hain zuzen ere, Anna Mae Bullockek Saint Louiseko agertoki bat zapaldu eta 50 urtera bere emanaldi profesionala ixteko. Grammy Sarietan eskatu zioten eszenatokira itzultzeko, baina bera ez zegoen ziur. Handik gutxira, Milango Giorgio Armaniren moda ikuskizun batean, Sophia Lorenek agurtu zuen eta aktibo segitzera animatu. Azkenean, Oprah Winfreyk Las Vegasen egindako saio berezi batean, bakarlariak iragarri zuen urte horretan bertan beste mundu bira bat egingo zuela. ^[11]

Eszenatokietatik kanpokoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Suitzan hainbat urtez bizi ondoren, Turner suitzar herritar bihurtu zen 2013an. Handik gutxira AEBetako herritartasuna lagatzeko agiriak aurkeztu zituen.^[12] Grammy sari bat jaso zuen 2018an egindako ibilbideagatik. ^[13] 2021ean Rock and Rollaren Ospearen Aretoan sartu zuten bakarlari gisa.^[14]

Idazlanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2018an beste autobiografia bat idatzi zuen : My Love Story;^[15] baita 2020an autolaguntza liburu ba ere: Happiness Becomes You: a Guide to Changing Your Life for Good .^[16]

Musikala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2018an, Tina musikala inauguratu zen Londresko West End aretoan. Musikalak 2019an egin zuen debuta Broadwayn eta geroztik munduko hainbat lekutara joan da ere bai. ^[17]

Dokumentala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2021ean Tina dokumentala estrinatu zen. ^[18] Bertan abeslariak bere ezkontza eta bizitzako pasarte gogorrak kontatu zituen, ba eta arrakasta artistikoa lortzeko egindako bide latza.^[19] Berlinaleko 71. edizioan estreinatu zen.^[20]

Diskografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zinema[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mad Max Beyond Thunderdome (1985)

Irudi galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ ^a ^b ^c (Ingelesez) «Tina Turner | Biography, Songs, Albums, Movies, & Facts | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) «Tina Turner: una diva marcada por el abandono y el maltrato que hoy vive en su mansión de Suiza con su fortuna de 250 millones» ELMUNDO 2021-09-29 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) Barrios, Elena. (2022-01-31). «Tina Turner: “Los labios rotos, los ojos morados, las articulaciones dislocadas y la tortura psicológica fueron parte de mi día a día”» La Razón (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) LOS40. (2022-03-07). «‘River deep - Mountain high’, la canción con la que Tina Turner “escapó” del yugo de su maltratador» LOS40 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ (Ingelesez) «IKE & TINA TURNER - A Fool In Love (1960) - video Dailymotion» Dailymotion 2014-02-02 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ (Ingelesez) «Ike & Tina Turner - Proud Mary 1971 - Video Dailymotion» Dailymotion 2021-05-05 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ «Ball Of Confusion - Song - Tina Turner» www.the-world-of-tina.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ Miller, George; Ogilvie, George. (1985-07-10). Mad Max Beyond Thunderdome. Kennedy Miller Productions (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ (Ingelesez) Turner, Tina; Loder, Kurt. (1987). I, Tina. Penguin ISBN 978-0-14-008476-4. (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ Gibson, Brian. (1993-06-25). What's Love Got to Do with It. Touchstone Pictures (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ «50th Anniversary - Tour - Tina Turner» www.the-world-of-tina.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ (Ingelesez) «Tina Turner» Britannica Kids (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ «Tina Turner To Queen: 2018 Recording Academy Special Merit Awards» www.grammy.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ (Gaztelaniaz) «Tina Turner cumple 80 años como un ejemplo de resistencia» La Voz de Galicia 2019-11-24 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ Turner, Tina. (2018). My love story : la autobiografía definitiva. (1a edición. argitaraldia) ISBN 978-84-15732-36-5. PMC 1084657208. (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ Turner, Tina. (2020). Happiness Becomes You : A Guide to Changing Your Life for Good. Element Books ISBN 978-0-00-839863-7. PMC 1200259627. (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ (Gaztelaniaz) «"Tina", un musical sobre Tina Turner que agita el cuerpo y las conciencias» www.efe.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ (Gaztelaniaz) Tina (2021)- documental. (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ (Gaztelaniaz) de 2021, 29 de Marzo. «“Tina”: el conmovedor documental de Tina Turner con el que dice gracias y adiós al público» infobae (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).
↑ (Gaztelaniaz) Landaluze, Koldo. (2021-03-04). «Billie Holiday y Tina Turner: dentelladas de vida, dolor y ritmo» GARA (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q131814
Multimedia: Tina Turner

[:0-1] (Ingelesez) «Tina Turner | Biography, Songs, Albums, Movies, & Facts | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[:1-2] (Gaztelaniaz) «Tina Turner: una diva marcada por el abandono y el maltrato que hoy vive en su mansión de Suiza con su fortuna de 250 millones» ELMUNDO 2021-09-29 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[:2-3] (Gaztelaniaz) Barrios, Elena. (2022-01-31). «Tina Turner: “Los labios rotos, los ojos morados, las articulaciones dislocadas y la tortura psicológica fueron parte de mi día a día”» La Razón (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[:3-4] (Gaztelaniaz) LOS40. (2022-03-07). «‘River deep - Mountain high’, la canción con la que Tina Turner “escapó” del yugo de su maltratador» LOS40 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[5] (Ingelesez) «IKE & TINA TURNER - A Fool In Love (1960) - video Dailymotion» Dailymotion 2014-02-02 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[6] (Ingelesez) «Ike & Tina Turner - Proud Mary 1971 - Video Dailymotion» Dailymotion 2021-05-05 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[7] «Ball Of Confusion - Song - Tina Turner» www.the-world-of-tina.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[8] Miller, George; Ogilvie, George. (1985-07-10). Mad Max Beyond Thunderdome. Kennedy Miller Productions (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[9] (Ingelesez) Turner, Tina; Loder, Kurt. (1987). I, Tina. Penguin ISBN 978-0-14-008476-4. (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[10] Gibson, Brian. (1993-06-25). What's Love Got to Do with It. Touchstone Pictures (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[11] «50th Anniversary - Tour - Tina Turner» www.the-world-of-tina.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[12] (Ingelesez) «Tina Turner» Britannica Kids (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[13] «Tina Turner To Queen: 2018 Recording Academy Special Merit Awards» www.grammy.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[14] (Gaztelaniaz) «Tina Turner cumple 80 años como un ejemplo de resistencia» La Voz de Galicia 2019-11-24 (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[15] Turner, Tina. (2018). My love story : la autobiografía definitiva. (1a edición. argitaraldia) ISBN 978-84-15732-36-5. PMC 1084657208. (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[16] Turner, Tina. (2020). Happiness Becomes You : A Guide to Changing Your Life for Good. Element Books ISBN 978-0-00-839863-7. PMC 1200259627. (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[17] (Gaztelaniaz) «"Tina", un musical sobre Tina Turner que agita el cuerpo y las conciencias» www.efe.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[18] (Gaztelaniaz) Tina (2021)- documental. (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[19] (Gaztelaniaz) de 2021, 29 de Marzo. «“Tina”: el conmovedor documental de Tina Turner con el que dice gracias y adiós al público» infobae (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[20] (Gaztelaniaz) Landaluze, Koldo. (2021-03-04). «Billie Holiday y Tina Turner: dentelladas de vida, dolor y ritmo» GARA (Noiz kontsultatua: 2022-08-09).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]