Guanajuato (Mexiko)
| Guanajuato | |||
|---|---|---|---|
| Mexikoko herria | |||
 | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Herrialdea |  Mexiko | ||
| Probintzia | Guanajuato | ||
| Alkatea | Nicéforo Guerrero Reynoso (PRI) | ||
| Posta kodea | 36000 | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 21°01′04″N 101°15′24″W / 21.0178°N 101.2567°W | ||
 | |||
| Azalera | 996.74 km² | ||
| Altuera | 1996 | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 194.500 (2020) | ||
| Metropolia | 171.709 | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Sorrera | 1546 | ||
| Telefono aurrizkia | 473 | ||
| Ordu eremua | UTC−06:00 | ||
| Hiri senidetuak | Toledo, Salinas (Kalifornia), Ashland (Oregon), Cuenca (Ekuador), Habana Zaharra, Morgantown, San Miguel de Allende (en)  , Tepatitlán de Morelos (udalerria), Santa Fe, Alcalá de Henares, Arequipa, Avignon, Mexiko Hiria, Morelia, Oaxaca, Quebec Hiria, Spoleto, Umeå udalerria, Valparaíso eta Zacatecas (Mexiko) | ||
| http://www.gto.gob.mx/ | |||
Guanajuato Mexikoko izen bereko estatuko hiriburua da. Mexiko Hiritik 370 km iparraldera dago. 2005ean hiriak 70.798 biztanle zituen eta metropoli eremuak 171.709 biztanle.[1] Guanajuatu udalerriaren herriburua da, era beran.
Guanajuato Mexikoko zilar meatzalde aberatsenetako batean dago. Hiriak arkitektura kolonialeko eraikin bikainak ditu. UNESCOk herri historikoa eta inguruko meatzeak Gizateriaren Ondare izendatu zituen 1988an, Guanajuato hiri historikoa eta inguruko meatzeak lelopean.
Hiriaren historia Kolon aurrekoa da. Hastapenetan txitximekarrek Mo-o-ti deitzen zioten, "metalen lekua" esan nahi duena.[2] Beranduago aztekek Paxtitlan izena eman zioten, "lastoaren lekua" esan nahi duena.[2] Gaur egungo izena kuanasï= igel uata= muino hitzen elkarketatik dator, purepetxa hizkuntzan zuzenki idatzia Kuanasïuatu geratzen delarik, hau da, "igelen muinoa".
Espainiarren garai kolonialean garapean handia izan zuen batez ere urre eta zilar meategien ustiapenarekin. XIX. mendean zehar zenbait matxinada garrantzitsu gertatu ziren hirian.
Gaur egun, Guanajuato hiri ezaguna da ere haren unibertsitateagatik eta duen bizitza kultural biziagatik. Azken honen adibide nagusia Cervantesen Nazioarteko Jaialdia da, Mexiko eta Latinoamerikako bilkura artistiko nagusietakoa.
Klima
 Datu klimatikoak (Guanajuato) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 31 | 34 | 36 | 38 | 42 | 39 | 36 | 35 | 34 | 33 | 32 | 30 | 35 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 22 | 25 | 28 | 31 | 34 | 29 | 27 | 27 | 26 | 25 | 24 | 22 | 27 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 6 | 8 | 10 | 12 | 15 | 16 | 17 | 16 | 14 | 12 | 6 | 5 | 8 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -7 | -3 | -1 | 5 | 6 | 9 | 10 | 7 | 6 | 0 | -3 | -6 | 0 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 15 | 5 | 0 | 12 | 53 | 174 | 243 | 208 | 138 | 40 | 20 | 15 | 923 |
| Iturria: Wunderground Weather, Guanajuato, Guanajuato, México, Batez-besteko tenperatura 2011[3] | |||||||||||||
Hirigintza
Hastapenetan, Guanajuato lau auzotan banatua zegoen: Marfil/Santiago, Tepetapa, Santa Ana eta Santa Fe. Gune oso menditsu baten erdian dago eta hiriaren erditik hainbat erreka igarotzen dira. Hori dela eta, arazoa handian izan zituzten mendeetan zehar gertatzen ziren uholdeekin. Horretarako, meatzaritzan zuten ezagutza baliatuz, XIX. mendean erreken uholdeak saihesteko tunel sistema bat egin zuten hirian azpian. Sarbideak ere ez ziren errazak, baina XX. mendean, automobilaren agerpenarekin, arazoa areagotu egin zen eta hiri barneko zirkulazioa asko zaildu zen. Kale horietako asko ez zuten irteerarik eta horregatik gaur egun “Sal si puedes” (irten, ahala baduzu) ezizenez ezagutzen dira.[4]. Arazo hori konpontzeko, eta berriro ere meatzaritza ezagutza baliatuz, lurrazpiko errepide eta kale sistema oso bat eraiki zuten, eta ondorioz, gaur egungo kale gehienak lurrazpian daude garai bateko kanalizazioak baliatuz ere.[4]
Kultura
Guanajuato hiri historikoa eta inguruko meatzeak1 UNESCOren gizateriaren ondarea
| |
 | |
| Mota | Kulturala |
| Irizpideak | i, ii, iv, vi |
| Erreferentzia | 482 |
| Kokalekua |
|
| Eskualdea2 | Latinoamerika eta Karibea |
| Izen ematea | 1988 (XII. bilkura) |
| 1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena | |
- Cervantesen Nazioarteko Jaialdia
- Guanajuatoko Momiak.
Hiritar ezagunak
- Jorge Negrete (1911-1953), abeslaria eta aktorea.
- Diego Rivera (1886-1957), margolaria.
Iruditegia
Erreferentziak
- ↑ Instituto Nacional de Estadística y Geografía. (2010)..
- ↑ a b Instituto Nacional para el Federalismo y el Desarrollo Municipal. Enciclopedia de los Municipios de México. (Noiz kontsultatua: 2010-3-12).
- ↑ http://www.wunderground.com/global/stations/76612.html#History
- ↑ a b (Gaztelaniaz) Leal, Manuel G. (2009). Leyendas de Guanajuato. Guanajuato. Stampart.
Kanpo loturak
- (Gaztelaniaz) Enciclopedia de los Municipios de México: Guanajuato
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Guanajuato (Mexiko) |