Janusz Korczak

Janusz Korczak
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Henryk Goldszmit The Third
Jaiotza	Varsovia, 1878ko uztailaren 22a
Herrialdea	Poloniako Bigarren Errepublika
Talde etnikoa	askenazia
Heriotza	Treblinka, 1942ko abuztuaren 7a (64 urte)
Heriotza modua	giza hilketa
Familia
Aita	Józef Goldszmit
Ama	Cecylia Gębicka
Ezkontidea(k)	ezkongabea
Hezkuntza
Heziketa	Flying University (en) ; Imperial University of Warsaw (en) ; Varsoviako Unibertsitatea ; (1898 - 1905) : medikuntza
Hizkuntzak	poloniera; Yiddisha
Jarduerak
Jarduerak	pedagogoa, pediatra, haur literatura idazlea, gidoilaria, idazlea, irakaslea, medikua, hezitzailea, giza eskubideen aldeko ekintzailea, autorea, filosofoa eta iritzi-kazetaria
Enplegatzailea(k)	Poloniako Indar Armatuak ; Free Polish University (en) ; Errusiako Armada Inperiala ; Bersohns and Baumans Children's Hospital (en) (1905 - 1912)
Lan nabarmenak	ikusi How to Love a Child (en) ; King Matt the First (en) ; Little King Matty...and the Desert Island (en) ; Kaytek the Wizard (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Peace Prize of the German Publishers' and Booksellers' Association (1972ko urriaren 1a) ; [[]] (1937ko azaroaren 4a) ; Arrano Zuriaren Ordena (2018ko azaroaren 6a) ; Silver Cross of Merit (1931ko azaroaren 9a) ; Commander of the Order of Polonia Restituta (1947ko ekainaren 20a) ; Officer of the Order of Polonia Restituta (1925eko azaroaren 7a) ;
Kidetza	Framazoneria
Izengoitia(k)	Stary Doktor, Pan Doktor eta Janusz Korczak
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Errusia-Japonia Gerra; Lehen Mundu Gerra; Polonia-Sobietar Batasuna Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	judaismoa
	pskorczak.org.pl

Janusz Korczak edo Janusz Goldszmidt (Varsovia, 1878 edo 1879ko uztailaren 22tik - 1942ko abuztuaren 7an hil zen, Treblinka izeneko kontzentrazio-esparru nazian.^[1]

Familia judu batean jaioa, Haskalako balioak defendatu zituen. Mediku pediatra, pedagogoa, idazlea, publizista, gizarte-ekintzailea eta Poloniako armadako ofiziala izan zen.^[2]

Pedagogo berritzailea, hezkuntzaren teoriari eta praktikari buruzko hainbat argitalpenen egilea izan zen. Haurren eskubideen eta berdintasunaren aldeko borrokaren aitzindaria ere izan zen. Varsoviako Umezurztegi Judutarreko zuzendari gisa, bertan bizi ziren haurrei autogobernu-sistema bat eman zien, eta beren egunkaria, Maly przeglad (Aldizkari Txikia'), sortzeko aukera izan zuten 1920 eta 1939 artean argitaratu zena.^[2] Argitalpen aitzindaria zen, haurrek bidalitako materialean oinarritua eta batez ere haur irakurleari eskainia. Korczak izan zen, halaber, haurraren garapenaren, psikologiaren eta hezkuntza-diagnosiaren arloan ikerketa sustatu zuen lehen pediatretako bat.

“Zaintzen zituen haur eta gazteekin fidatzeko gai zen gizon zoragarri bat, diziplina-arazoak bere esku utzi eta horietako batzuei erantzukizun-karga handiko lan zailenak egiteko agindu arte”, adierazi zuen Korczaken inguruan Jean Piaget psikologo suitzarrak, Dom sierot (El Hogar de los Huérfanos, fundatuta) bisitatu zuenak. [eskatutako ^{[erreferentzia behar]}

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Varsoviako ghettoan idatzi zuen egunkarian zera zioen: “eromenean erori nintzen, irakurle haserre batean. Mundua desagertu egin da niretzat, liburuak bakarrik zeuden”. 1898an Varsoviako Unibertsitate Inperialeko Medikuntza Fakultatean hasi zen ikasten. 1899ko udan lehen aldiz atzerrira joan zen: Suitzara, non Johann Heinrich Pestalozziren jarduera eta lan pedagogikoa ezagutu zituen. Urte haren amaieran, Varsoviako Ongintza Elkarteko irakurketa geletan atxilotu zuten. Garai hartan, gertutik ezagutu zituen pobrezia larrian bizi ziren auzoak, langileriaren eta lumpenproletarioen bizitza. Le Droit Humain Nazioarteko Federazioko “Gwiazda Morza” (Itsas Izarra) Logia Masonikoko kidea zen, eta helburu hau zuen: “gizateria guztia oztopo erlijiosoen gainetik bateratzea, eta egia bilatzea beti gizakien arteko errespetuari eutsiz”.^[3]

1905eko martxoaren 23an Medikuntzan diplomatu zen. Urte horretako ekainean, Armada inperialean mediku militar gisa sartu behar izan zuen. Errusiar-japoniar gerran, Harbingo maniobretan parte hartu zuen; Mantxuriako haurrek txinera erakutsi zioten. 1906ko martxoaren amaiera arte ez zen Varsoviara itzuli. 1905etik 1912ra bitartean, pediatra lanetan aritu zen “Bersonow i Baumanow” Haur Ospitalean. “Tokiko mediku” gisa, ospitalean ostatu hartzearen truke, guardia iraunkorra izateko eskaintza egin zuen eta bere eginbeharrak asetzen zituen. Sendagile lanetan proletalgoa bizi zen auzoak ez zituen saihesten. Paziente pobreenetatik, sarritan, ordainsari sinbolikoa onartzen zuen edo botikak erosteko laguntza eskaintzen zien; aberatsei, berriz, idazle gisa zuten ospea aprobetxatuz, oso ordainsari handiak kobratzen zizkien.

Lehen Mundu Gerran, armada inperialean sartu behar izan zuen berriro, batez ere Ukrainan. 1917an, Kiev inguruan haurrentzako egoitzetan mediku izateko izendatu zuten. Bi urte lehenago, Kiev-en igarotzen ari zen opor labur batean, Maria Falska (ezkongabearen abizena, Rogowska) aurkitu zuen; ekintzaile sozial eta independentista poloniarra zen, eta, une hartan, mutil poloniarrentzako barnetegi bat zuzentzen zuen. Korczak Varsoviara itzuli zen 1918ko ekainean, armada errusiarrean soldadutza-zerbitzua amaitu ondoren –graduarekin–. Bizitza militarrera itzuliko litzateke Poloniako independentzia-adierazpenaren ondoren (1918ko azaroaren 11); oraingoan Poloniako armada itzuliaren ilaretara. Gerra polako-boltxebikean (1919-1921), mediku gisa aritu zen ospitale militarretan, Knosokokoetan eta Varsovian. Tifusa hartu zuen. Bere lana aitortzeko, Poloniako armadako komandante-mailara igo zen.

Ekarpenak pedagogiari[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Haurren hezkuntza eta eskubideengan interesa zuen, eta John Dewey, Decroly, Montessori eta aurreko pedagogoen lanetan ere hartu zuen inspirazioa, hala nola Pestalozzi, Spencer eta Fröbel. Tolstoiren hezkuntza-idearioa ezagutzen zuen eta haurrekin hitz egiteko beharra azpimarratzen zuen.^[4]

Egun “hezkuntza morala” (ingelesez: moral education) deritzon korronte pedagogikoaren aitzindarietako bat da, nahiz eta berak ez zuen gai horri buruzko teoria sistematikorik formulatu.^[5]^[6]^[7] Haren ideia pedagogikoak teorikoak baino enpirikoagoak ziren. Bere garaiko korronte pedagogiko eta psikologikoak oso ondo ezagutzen zituen arren, doktrinaren kontra agertzen zen, oro har, didaktikan.^[8] Igor Newerlyren arabera, Korczak ez zen identifikatzen ideologia politiko edo hezkuntza-doktrina zehatz batekin, baina zenbait korronteren aitzindaritzat har daiteke.^[9] Adibidez, Kohlberg-ek dio bere Sprawiedliwa spoeczno–dzieci (Haurren gizarte justua) Korczaken esperimentazio pedagogikoan oinarrituta dagoela.^[10] Autore askok esan dute Korczak-ek eta Paulok demokraziaren pertzepzio bera zutela eskolan, eta elkarrizketaren teoria partekatzen zutela. Gainera, maitasun pedagogikoaren jarraitzaileak Korczak-ek landutako ikasle-harremanaren ereduan oinarritzen dute beren teoria pedagogikok.^[11] Beste autore batzuek “erlijio-hezkuntzaren” teoriaren aitzindariak ikusi dituzte Korczak-en eta Martin Buberren.^[12] Korczak-en ideien arabera, “normalizazioaren ideologian” erabiltzen da, adimenez ezgaitutako haurrak hezteko.^[13] Bigarren Mundu Gerraren ondoren haurren aldeko lege-ekimenetan eragina izan zuen haur-hezkuntzarako jarrerak. Poloniak modu aktiboan parte hartu du ekimen horietan, 1959ko Haurren Eskubideen Deklarazioa prestatuz eta 1989an Nazio Batuen Batzar Nagusiak onartutako Haurren Eskubideen Aldarrikapenari buruzko Konbentzioaren inspiratzaile gisa.

Argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pedagogia:

Cómo hay que amar a un niño (Madril, 1976)
Com estimar l'amins; seguit de El dret de l'infantal (Vic, 1999)

Literatura:

Kaitus edo El secretos de Antón, (Madril, 1991)
El rey Mateíto I edo edizioaren arabera, El rey Matías I, (Madril, 1986)
Si volviera a ser niño (Buenos Aires, Ediciones Tridente, 1945)

Sariak eta Aitortzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hil eta hogeita hamar urtera, Alemaniako liburu-saltzaileen Bakearen Saria eman zioten.
Haren omenez, Janusz Korczak literatura saria ere eman diote, besteak beste, Mirjam Pressler, Michael Ende, Astrid Lindgren eta Carme Solék. [eskatutako ^{[erreferentzia behar]}

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

M. A. Marco Cardo, Janusz Korczak: vida y pensamiento pedagogico, Valentziako Unibertsitatea, 1993
R. Naranjo, Janusz Korczak, Gizateriaren Maisua, Hezkuntza Berriak, 2001, ISBN 9875380431

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Encyclopaedia Judaica, Jerusalén: Keter, 1973, vol. 10, cols. 1200-1. Se lo conoció también como Stary Doktor (El viejo doctor) y Pan doktor (Señor doctor).
↑ ^a ^b Encyclopaedia Judaica, Jerusalén: Keter, 1973, vol. 10, cols. 1200-1.
↑ Daniel Bargiełowski: "Po trzykroć pierwszy".
↑ Lewowicki, T., 1994, "Janusz Korczak, Prospects" en: "The quarterly review of comparative education" (Paris, UNESCO: International Bureau of Education), vol. XXIV, no. 1/2, 1994, p. 37–48
↑ Lifton, B. J. (2003): “Who was Janusz Korczak?” In "J. Korczak, Ghetto diary" (pp. vii–xxx). New Haven, CT: Yale University Press
↑ Efron S. 2005, "Janusz Korczak - Legacy of a practitioner-research", en: "Journal of teacher education", 56,145-156, DOI:10.1177/0022487104274415
↑ Efron Sara Efrat, 2008, "Moral education between hope and hopelessness: The legacy of Janusz Korczak", en: "Curriculum Inquiry", 38, 39-62 DOI:10.1111/j.1467-873X.2007.00397.
↑ Valejeva, R. (1996): "Korczak theory in the context of the humanistic pedagogy". [en:] A. Cohen, S. Aden, & R. Yatziv (Eds.): "Studies in the legacy of Janusz Korczak", 1 (pp. 93–89). Haifa, Israel: University of Haifa Publishing House, The Janusz Korczak Associaion in Israel, and Beit Lochamei Hagetaot
↑ Newerly, I. (1967): Introduction (A. Bidwell & G. Bidwell, Trans.). [In:] M. Wolins (Ed.): "Selected works of Janusz Korczak" (pp. xvii–xlv). Washington, DC: National Science Foundation
↑ Kohlberg, L. (1981): "Education for justice: The vocation of Janusz Korczak". [In:] L. Kohlberg (Ed.): "Essays on moral development", Volume 1: The philosophy of moral development (pp. 400–407). San Francisco: Harper and Row
↑ Hatt, B. E. (2005). "Pedagogical love in the transactional curriculum", en: "Journal of Curriculum Studies", 37(6), 671–688
↑ Boschki, R., 2005, "Re-reading Martin Buber and Janusz Korczak: Fresh impulses toward a relational approach to religious education", en: " Religious education", 100, 114-126 DOI:10.1080/00344080590932391
↑ Reiter, S., Asgad, B., Sachs, S. 1990: "The implementation of a philosophy in education - Korczak, Janusz educational principles as applied in special education", en: "The British journal of mental subnormality", 1990, 4 -16

Datuak: Q152441
Multimedia: Janusz Korczak / Q152441

[1] Encyclopaedia Judaica, Jerusalén: Keter, 1973, vol. 10, cols. 1200-1. Se lo conoció también como Stary Doktor (El viejo doctor) y Pan doktor (Señor doctor).

[Encyclopaedia_Judaica_1973-2] Encyclopaedia Judaica, Jerusalén: Keter, 1973, vol. 10, cols. 1200-1.

[3] Daniel Bargiełowski: "Po trzykroć pierwszy".

[4] Lewowicki, T., 1994, "Janusz Korczak, Prospects" en: "The quarterly review of comparative education" (Paris, UNESCO: International Bureau of Education), vol. XXIV, no. 1/2, 1994, p. 37–48

[5] Lifton, B. J. (2003): “Who was Janusz Korczak?” In "J. Korczak, Ghetto diary" (pp. vii–xxx). New Haven, CT: Yale University Press

[6] Efron S. 2005, "Janusz Korczak - Legacy of a practitioner-research", en: "Journal of teacher education", 56,145-156, DOI:10.1177/0022487104274415

[7] Efron Sara Efrat, 2008, "Moral education between hope and hopelessness: The legacy of Janusz Korczak", en: "Curriculum Inquiry", 38, 39-62 DOI:10.1111/j.1467-873X.2007.00397.

[8] Valejeva, R. (1996): "Korczak theory in the context of the humanistic pedagogy". [en:] A. Cohen, S. Aden, & R. Yatziv (Eds.): "Studies in the legacy of Janusz Korczak", 1 (pp. 93–89). Haifa, Israel: University of Haifa Publishing House, The Janusz Korczak Associaion in Israel, and Beit Lochamei Hagetaot

[9] Newerly, I. (1967): Introduction (A. Bidwell & G. Bidwell, Trans.). [In:] M. Wolins (Ed.): "Selected works of Janusz Korczak" (pp. xvii–xlv). Washington, DC: National Science Foundation

[10] Kohlberg, L. (1981): "Education for justice: The vocation of Janusz Korczak". [In:] L. Kohlberg (Ed.): "Essays on moral development", Volume 1: The philosophy of moral development (pp. 400–407). San Francisco: Harper and Row

[11] Hatt, B. E. (2005). "Pedagogical love in the transactional curriculum", en: "Journal of Curriculum Studies", 37(6), 671–688

[12] Boschki, R., 2005, "Re-reading Martin Buber and Janusz Korczak: Fresh impulses toward a relational approach to religious education", en: " Religious education", 100, 114-126 DOI:10.1080/00344080590932391

[13] Reiter, S., Asgad, B., Sachs, S. 1990: "The implementation of a philosophy in education - Korczak, Janusz educational principles as applied in special education", en: "The British journal of mental subnormality", 1990, 4 -16

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]