Edward H. Taylorrek 1945ean proposatu zuen Centrolenidae familia. Centrolenidae familia anuroen klatua da (talde monofiletikoa). Aldez aurretik, Centrolenidae familia, zuhaitz-igelen familiarekin (Hylidae) estuki lotuta zegoela esan eben; hala ere, duela gutxi egindako azterketa filogenetikoen erantsunak desberdinak izan dira, Centrolenidae eta haren anaia, Allophrynidae familia, Leptodactylidae familiarekin lotura estuagoa dutela esan dute[2].
Kristalezko igela, 19 eta 24mm hartean neurtzen dau[4]. Bere pisua, 70 eta 80g hartean da[5]. Zuhaitzeko igelak dira, eta normalean zuhaitzeko igelak begiak alboetara begiratzen daukiez, baina kristalezko igelak desberdinak dira, begiak aurreara begira daukiez[6].Igel honek baliagarriak dira zenbait gaixotasun ikertzeko, animaliadisekzionatu gabe edo hil beharrik gabe. Familia honetako igelak, eskuetako hezur batean, irtengune txiki bat dute hezurrean, hori da familiako igel bat ezagutzeko balio duen ezaugarri nagusia eta zuhaitz-igel horrei adarretatik igotzean hobeto heltzeko laguntzen dieten muskulu batzuez ainguratuta daude [7]
Ez dute denbora askorik ematen lurrean, batez ere ugalketa gabeko denboraldian, momentu horreetan zuhaitzen errezelean egoten saiatzen dira. Normalean, atsedena hartzeko leku erosoa bilatzen dute, harrapariren baten biktima izateaz arduratu gabe, izan ere, bizkarran daukien pigmentazioberdea, bizi diren hostoetan kamuflatzen laguntzen deutsie[8].
Bere ezaugarririk garrantsitzuena bere azala da, kristalezko igelak deitzen den familia bat da, baina bakarrik familia honen laurdena sabel gardena dauka. Sabel gardeena daukienak Hyalinobatrachinae subfamilia barruan dagozanak dira. Kristalezko igelak ez dira horrela deitzen, hauskorrak direlako, baizik eta haien hezurrak eta barne-organoak beren gorputz-adarrak estaltzen dituen azal zeharrargiaren bidez ikus daitezkeelako. Bere azala defentsa-mecanismo boteretsua da[9].
Kristalezko igela gauez ibiltzen den espeziea da, eta eguzkia sartzen denean, bere janaria biltzen du. Dieta haragijalea du. Batez ere, tamaina txikiagoko intsektuez elikatzen da. Intsektu horiek zuhaitzenhostoetan, adarretan edo enborretan aurkitzen dituzte. Lurrera jaisten direnean aprobetxatzen dabe inguruko eltxoak jateko. Horretarako, beren mingaina erabiltzen dute ehizatzeko[10].
Basokoanimali hauen ugalketa prozesua arrek emeak erakartzeko egiten dituzten bokalizazioekin hasten da, baina batzuetan soinu asko dagoenez dantza bat egiten dabe, burua eta hankak mugituz[11]. Ondoren, estalketaren etapa hasten da, arra dagoen orri edo arrokaren gainean. Ernalketa kanpotik egiten denez, emeak jartzen dituen arrautzakernaltzen ditu arra, hau da, obiparoak dira. Nabarmentzekoa da Centrolenidaetako eme bakoitza gehienez ere 30 arrautz uzteko gai dela, eta aitaren zaintzapean geratzen direla. Aitak, gainera, beste eme batzuei deitzen deutse, ugaltzen jarraitzeko[12]. Emeen beste pribilegio bat da haiek hautatzen dituztela arrak; horretarako, ar bakoitzak lurralde bat bilatu eta babesten du, eta gauero abesten du, bikote bat erakartzeko. Ar batzuk, eme askoren errunaldiak izan ditzakete haien ardurapean. Beste batzuk ez dira inoiz aukeratzen eta bizitza osoan bakarrik abesten dute[13].
Arrautzak, arraren menpean gelditzen dira, eta geroago zuhaitzenhostoetan usten dabez, normalean erreka baten alboan dagoan zuhaitz baten. Eklosioa gertatzen denean, ur-ingurunera erortzen dira zuzenean zapaburu moduan, eta igelak egiterakoan errekatik hurbil dauden zuhaitzetara joaten dira. Uretan daudela, beste igel batzuen moduan, zapaburutik izanda igeletan konbertitzen dira, guztiz garatzen eta gorputza lurreko bizitzara egokitzeko[14].
_cropped.jpg)
