Mercedes Richards
| Mercedes Richards | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Kingston, 1955eko maiatzaren 14a |
| Herrialdea |  Jamaika |
| Bizilekua | Ameriketako Estatu Batuak |
| Heriotza | Hershey (Pennsylvania), 2016ko otsailaren 3a (60 urte) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Torontoko Unibertsitatea Mendebaldeko Indietako Unibertsitatea York Unibertsitatea Princetongo Ikasketa Aurreratuen Institutua |
| Hizkuntzak | ingelesa gaztelania frantsesa alemana eslovakiera txekiera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | astronomoa |
| Lantokia(k) | Vatican Observatory (en)  |
| Enplegatzailea(k) | University of North Carolina (en) Virginiako Unibertsitatea |
| Jasotako sariak | ikusi
|
Mercedes Tharam Davis, ezkontzaz Mercedes T. Richards (Kingston, Jamaika, 1955eko maiatzaren 14a – Hershey, Pensylvania, AEB, 2016ko otsailaren 3a), Astronomia eta Astrofisikako katedraduna izan zen.[1][2] Astrofisika konputazionalean, izarretako astrofisikan, exoplanetetan eta nano marroietan[3] eta izar bitarren sistemen fisika dinamikoan oinarritzen zen ikerketa.[1] Hala ere, ezagunagoa zen izar-sistema bitar interaktiboen eta izar aldakor kataklinikoen tomografiarekin zerikusia zuen lanagatik. Ikerketa aitzindaria zen eremu horretan.[2] Zehazki, tomografia erabili zuen jarduera magnetikoa aurresateko eta sistema horietako gas-fluxuak simulatzeko.[1]
1977an fisikan lizentziatu zen Antillasko Unibertsitatean. Ondoren, Torontora joan zen, eta, handik bi urtera, Astronomiako Masterra lortu zuen York Unibertsitatean, eta Astronomia eta Astrofisikako Doktoretza Torontoko Unibertsitatean.[2][4]
Inguruko izar bitarrez arduratzen zen Nazioarteko Astronomia Batasuneko (UAI) 42. Batzordeko lehendakari lan egin zuen, Caribbean Institute of Astronomy erakundeko aholkulari-batzordeko kide izan zen, eta Estatu Batuetako Astronomia Elkarteko kontseilari ere bai.[5][3]
Zientzia gizartera hurbiltzeko hainbat proiektutan parte hartu zuen, hala nola Summer Experience Eberly College of Science-n 2006an. Udako ikerketa-programa bat zen, 6 astekoa, eta baliabide gutxi zituzten bigarren hezkuntzako ikasleak ikerketa zientifikoarekin harremanetan jartzea zuen helburu.[3]
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Haurtzaroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Richards Kingstonen jaio zen, Jamaikan, 1955eko maiatzaren 14an.[1] Han, hiriko auzo erresidentzial batean, Frank Davis aitarekin batera hazi zen, behaketa eta dedukzioa zer garrantzitsuak ziren erakutsi zion poliziarekin batera. Ama Phyllis Davis kontablea zen, eta lana zehaztasunez egiten ikasi zuen.[6][1]
Aitak goizean lorategi botaniko batera eramaten zuen eta biek natura behatzen zuten. Hark landareen tonalitateak desberdintzen erakutsi zion; geroago, izarrak aztertzeko erabiliko zuen instrukzioa azaldu zuen Richardsek:
"Azkenean, detektibe-lana besterik ez dut egiten. Astronomook jakin nahi dugu Frogak bilatzen ditugu. Dena deszifratu behar dugu, zeruko zientzialari forentseak bagina bezala".[6]
Providence Primary School eskolara joan zen, eta 1966an graduatu zen.[1] Ondoren, St. Hugh's High School institutura joan zen; institutu hori generoaren arabera banandutako institutua zen, eta 1973an graduatu zen. Garai hartan emakumezko irakasleak izateak bulkada gisa balio izan zion bere asmoetan, harentzat jarraitu beharreko eredu baitziren.[6]
Hasiera akademikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Richards fisikan lizentziatu zen Ohorezko Matrikularekin 1977an Antillasko Unibertsitatean, baina ikasketekin jarraitu zuen. 1979an, York Unibertsitateak eskaintzen zuen Astronomiako Masterra lortu zuen.[1] Helburuei eutsi zien, eta horrek lagundu zion geroago Torontoko Unibertsitateko graduondoko eskolan, garai hartan irakasleak gogorragoak izaten baitziren ikasleekin, eta sail batean izan zuen lehen kargu akademikoan, emakumezko irakasle kide bakarra baitzen. Han Astronomian eta Astrofisikan doktoratu zen 1986an.[6]
Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1980an ezkondu zen Donald Richards-ekin, Pensilvaniako Estatuko Unibertsitateko Estatistikako katedradunarekin.[1] Bi alaba izan zituzten, Chandra eta Suzanne.[2]
Denbora askorik ez zuen arren, gozatu egiten zuen polizia-eleberriak irakurtzen eta poesia idazten.[6] Biolina jotzea gustuko zuen eta Royal Schools of Music britainiarraren hainbat azterketa gainditu zituen. Frantsesa menderatzen zuen eta alemanez, espainieraz, eslovakieraz eta txekieraz moldatzen zen. Gainera, baliabide gutxien zituzten pertsonez arduratzen zen, eta sarritan laguntzen zuen janari-bankuetan.[1]
Lan ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1986-1987 ikasturtean, irakasle bisitari gisa aritu zen Ipar Carolinako Unibertsitatean. 1987an, Charlottesvilleko Virginiako Unibertsitatean hasi zen, Astronomia Saileko irakasle laguntzaile.[1] Unibertsitate horretan irakasle izan zen 1993an, eta Astronomiako katedradun izatera iritsi zen 1999an.[3] Urte horretan bertan, Vatikanoko Behatokiak Castel Gandolfon egin zuen nazioarteko udako ikastaroan irakasle izan zen. Gainera, Princetoneko (New Jersey) Institute for Advanced Study bisitatu zuen, 2000-2001 ikasturtean zientzialari gonbidatu gisa.[1]
2002an, Astronomia eta Astrofisikako irakasle kontratatu zuten Pensilvaniako Estatuko Unibertsitatean, eta han lan egin zuen bizitza osoan. Hala ere, hainbat unibertsitate bisitatu zituen aldi horretan, hala nola Heidelberg (Alemania) 2013 - 2014 ikasturtean.[3]
Azken urteotako erabakirik garrantzitsuenetariko batean parte hartu zuen, UAIko kide zen bitartean: 2006an, erakunde hori Pragan bildu zen eta Plutonek planeta izateari uztea erabaki zuen.[6]
Richards-ek, halaber, UAIren sinposioa antolatu zuen Eslovakian 2011n. Izar bitarren eremuan adituak ziren Nazioarteko lehen topaketa izan zen.[7] Gainera, Pensilvania, Maryland, Míchigan, New York, Vermont, Virginia eta Torontoko bigarren hezkuntzako ikasleen aberaste zientifikoa lortzeko programetan parte hartu zuen.[8]
Erakunde astronomiko askoren zuzendaritzan lan egin zuen. Kargu hauek izan zituen, besteak beste: Caribbean Institute of Astronomy erakundeko aholkulari-batzordeko kidea 2002az geroztik, Estatu Batuetako Astronomia Elkarteko kontseilaria 2009tik 2010era bitartean, edo UAIko 42 Batzordeko lehendakaria 2012tik 2015era bitartean.[1] Era berean, Eberly College of Science's Climate and Diversity Committee erakundeko kide ere izan zen, giro tolerantea eta atsegina sortzeko unibertsitateko kide guztientzat (langileak, irakasleak, graduatu ondoko ikertzaileak eta ikasleak).[3]
Bestalde, ikerketak egin zituen munduko hainbat tokitako zenbait zentrotan: Arizonako Kitt Peak National Observatory behatokian, Tenerifeko Teide Behatokian, Madrilgo Espainiako Astronomia Behatoki Nazionalean, Skalnateko eta Hego Afrikako behatokietan, Eslovakiako Astronomia Hirian.[1]
Zientziarekiko konpromiso handia zuen, eta, horregatik, gizarte osora hurbiltzeko programa askotan parte hartu zuen. 2006an, Summer Experience sortu zuen Eberly College of Science-n, Kimikako Jacqueline Bortiatynski irakaslearekin batera. Udako ikerketa-programa zen, eta sei aste iraun zuen. Ikerketa zientifikoaren munduan baliabide ekonomiko gutxiko bigarren hezkuntzako ikasleak konprometitu nahi ziren.[3] Exploration Day-n ere lan egin zuen. Familia guztiak astronomiari buruzko bitxikeriak modu praktikoan ikasteko doako jardunaldia izan zen, baita komunitatearen alfabetatze zientifikoa sustatzeko Astrofest eta Astronight astronomia-jaialdietan ere.
Bestalde, fisikaren eta astronomiaren arloetan emakumeen eta beste talde txiki batzuen zeregina defendatu zuen.[7]
Ikerketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ikerlanaren ardatz izan ziren eremuak hiru taldetan bana daitezke: astrofisika konputazionala, izarretako astrofisika eta exoplanetak eta nano marroiak.[4] Hala ere, Richards-en ikerketaren indargunea izar bitarrak izan ziren. Izar bitar bat aldi berean sortu eta zentro baten inguruan orbitatzen duten bi izarreko sistema da, baina modu desberdinean heltzen dira bi izarrok.[6]
Bestalde, Richards izan zen astronomian tomografia erabili zuen lehena, medikuntzaren edo arkeologiaren arloetan erabili ohi den teknika.[8] Baina zientzialariak berak bere doktorego-tesirako sortu zuen gas-fluxuaren eredua probatzeko erabili zuen. Tomografia erabiltzen zuen sistema bitarrak Lurrarekiko zuen mugimendua hainbat ikuspuntutatik behatzeko. Horri esker, gasa izarren artean nola mugitzen zen frogatu ahal izan zuen, eta, haren ereduaren zehaztasuna egiaztatzeaz gain, grabitatearen indarrak izar bitarretan eragiten duela erakutsi ahal izan zuen, fisikako legeek esaten zuten bezala. Richards-ek zientzialari errusiar batzuekin ere lan egin zuen, izar bitarren arteko gas-fluxuei buruzko ikerketekin jarraitzeko.[6]
Teknika hori erabiltzen aitzindaria izateaz gain, Algol izar bitarren simulazio hidrodinamikoak egiten lehena izan zen. Simulazio horietan, gas-kanporaketa zuzenean joaten da izarretako batetik, eta bestearen gainazala jotzen du.[8] Gainera, korrelazio-metodoak garatu zituen datu-base astrofisiko handietan elkarteak aurkitzeko.
Izarretako astrofisikaren arloan, Richards gai izan zen masa trukaketa gertatzen den sistemen "film" tridimentsionalak sortzeko, hurbileko orbita batean izarren eta beste objektu trinkoen denborazko serie espektroskopiko eta fotometrikoen ikerketa zehatzetik abiatuta.[4][2] Lan horrek erantzun garrantzitsuak eman ahal izan zituen masa izarretan nola transferitzen den jakiteko. Era berean, izar hotzetako eta Eguzkiko jarduera magnetikoari buruzko ikerketak egin zituen, baita izar bitar interaktiboen hurbileko sistemen arteko interferometria optikoari buruzkoak ere.[4]
Aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 2005ean, Phi Eta Sigmaren ohorezko elkarte nazionaleko ohorezko kide hautatu zuten Pensilvaniako Estatuko Unibertsitatean.[4]
- 2008an, Urrezko Musgraveren Domina jaso zuen. Domina hori Institute of Jamaikak jamaikarrei eskaintzen dien sari akademiko garrantzitsuena da, ez bakarrik zientzialarien lana aitortzeko, baizik eta artearen eta literaturaren arloan lortzen diren lorpenengatik ere ematen da.[1][6] Richards izan zen domina hori jaso zuen 14. zientzialaria.[1]
- 2009an, St. Hugh's High School institutuaren 110. urteurrena zela eta, astronomia- eta astrofisika-alorretan egindako ibilbide ikusgarriagatik saria jaso zuen.[4]
- 2011n, Council for International Exchange of Scholars akademikoen nazioarteko trukerako kontseiluak eta Slovak Fulbright Commission batzordeak Fulbright saria eman zioten ikerketa akademikoan. Horri esker, Eslovakiako Institutu Astronomikoko izar bitar interaktiboei buruzko ikerketa egin zuen 2010-2011 ikasturtean.[9][1]
- 2012an, Sigma Pi Sigmaren Physics Honorion Society fisikako elkarteko ohorezko kide hautatu zuten Orlandoko Lau Urteko Biltzarrean.
- 2013an, American Physical Society saria eman zioten hileko fisikari.[4]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Obituary of Mercedes Richards. .
- ↑ a b c d e Mercedes Richards (1955-2016). .
- ↑ a b c d e f g In Memoriam: Mercedes Richards (1955-2016). .
- ↑ a b c d e f g Mercedes T. Richards, Professor. .
- ↑ International Astronomical Union. Commission 42: Closa Binary Stars. .
- ↑ a b c d e f g h i Stellar Detective: A profile of professor Mercedes Richards. .
- ↑ a b Astrophysicist Mercedes Richards is Woman Physicist of the Month for July 2013. .
- ↑ a b c Mercedes Richards Receives Musgrave Gold Medal. .
- ↑ 2013 Women Physicist of the Month. .
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q26239535
Multimedia: Mercedes Richards / Q26239535