Edukira joan

Arrosa-ur

Wikipedia, Entziklopedia askea
Arrosa-ur
edari ez alkoholiko

 

Arrosa-ura arrosa-petaloak uretan beratzean lortzen den ur usaintsua da. Gainera, arrosa-petaloen destilaketaren hidrosol-zatia da, lurrinetan erabiltzeko arrosa-olioaren ekoizpenaren azpiproduktua[1]. Arrosa-ura elikagaiei zaporea emateko erabiltzen da, prestakin kosmetiko eta mediko batzuetan osagai gisa eta eta helburu erlijiosoekin Asian eta Europan.

Arrosa-xarabea (ez nahastu arkakaratsa xarabearekin) arrosa urez egindako xarabea da, azukre erantsiarekin. Gulkand, Hego Asian arrosa almibaratuen pure nahasketa bat da.

Iran erdialdean urtero Golabgiri jaialdia egiten da udaberrian. Milaka turista bertaratzen dira golâb-en ( گلاب ) ekoizpenerako arrosa-uzta ospatzeko[2][3]. Iranek munduko arrosa-uraren ekoizpenaren %90 hartzen du[4].

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Irango XII. mendeko arrosa-ur botila (zilarra urrearekin eta nielarekin, Freer Art Gallery)

Antzinatik, arrosak medikuntzan, nutrizioaren ikuspegitik eta lurrin-iturri gisa erabili izan dira.[5]

Arrosa lurrinak arrosa-olioz eginak daude, arrosa- attar ere deitua, arrosen petalo birrinduak lurrunez destilatzean lortzen den olio esentzial lurrunkorren nahasketa bat dena. Arrosa-ura prozesu honen azpiproduktua da[6]. Lurrinak lortzeko hainbat lore usaintsu landatzea, arrosa-ura barne, Persian sortu ahal izan zen [7][6] non gulāb ( گلاب ), gul- etik ( گل arrosa) eta ab-etik ( آب ura), bezala ezagutzen zen. Terminoa Erdi Aroko grezieraz zoulápin bezala hartu zen[8]. Arrosa-ura lurrun destilazio bidez sortzeko prozesua persiar kimikariek findu zuten Islamiar Urrezko Aroan, eta horrek erabilera eraginkorragoak eta ekonomikoagoak ekarri zituen lurringintza-industrietan[9].

Erabilerak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Iran, Kashango arrosa-ur fabrikatzaile txiki bat

Jangarria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Batzuetan, arrosa-ura limonadari gehitzen zaio. Askotan, urari gehitzen zaio usain eta zapore desatseginak estaltzeko.

Asiako hegoaldeko sukaldaritzan, arrosa-ura osagai arrunta da laddu, gulab jamun eta peda bezalako gozokietan[10]. Esnea, lassia, arroz-esnea eta beste esneki batzuk lurrintzeko ere erabiltzen da.

Malaysian eta Singapurren, gorriz tindatutako arrosa-ur gozoa esnearekin nahasten da, bandung izeneko edari arrosa gozoa eginez.

Estatu Batuetako eta Europako okinek arrosa-ura erabiltzen zuten XIX. mendera arte, bainilla zabaldu zenean. Yorkshiren, arrosa-ura bizigarri gisa erabili izan da denbora luzez eskualdeko espezialitatean, Yorkshire curd tart espezialitatean.

Iranen, tea, izozkia, galletak eta beste gozoki batzuei gehitzen zaio. Arrosa-ura plater gozo batzuetan ere erabiltzen da, hala nola Khoresh Gheymé, Shirin Polow (gerezi-arroza), Tahchin edo persiar arroza lurrunetan egosten den bitartean.

Ekialde Ertaineko sukaldaritzan, arrosa-ura hainbat platerretan erabiltzen da, bereziki gozokietan, hala nola turkiar gozokietan, turroietan eta baklavan[11]. Mazapana denbora luzez arrosa-urarekin aromatizatua izan da[12]. Zipren, Mahaleb-en bertsio txipriotak, μροχολοπω izenaz ezagutzen denak, arrosa-ura erabiltzen du (ροδόσω γρρμα). Arrosa-ura ardo beltzaren eta beste alkoholen ordezko gisa erabiltzen da maiz sukaldean. Premier Leaguek arrosa-urez egindako edaria eskaintzen du, xanpainerako alternatiba gisa, jokalari musulmanak saritzean[12]. Herrialde islamiarretan alkohola kontsumitzeko debekuari jarraituz, Bahreingo Sari Nagusiko eta Abu Dhabiko Sari Nagusiako podiumetan xanpainaren ordez arrosa-ura erabiltzen da[13].

Erabilera kosmetikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erdi Aroko Europan, arrosa-ura festetan mahaian eskuak garbitzeko erabiltzen zen[14]. Arrosa-ura lurrinaren ohiko osagaia da[15]. Arrosa-urez eginiko ukendua emoliente gisa erabiltzen da noizean behin, eta arrosa-ura bera, batzuetan, kosmetikoetan erabiltzen da zenbait kremetan, adibidez[15].

Indiako pertsona batzuek ere erabiltzen dute arrosa-ura, zuzenean aurpegira ematen duen spray gisa, lurrin eta hidratatzaile gisa, batez ere neguan; askotan, indiarren ezteietan zipriztintzen da, gonbidatuei ongietorria emateko.

Erlijio erabilerak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arrosa-ura hinduismoaren[10], islamaren[10], kristautasunaren (Ekialdeko Eliza Ortodoxoan)[16], zoroastrismoaren eta bahar fedearen erlijio-zeremonietan erabiltzen da (Kitab-i-Aqdas 1:76).

Osaera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jatorri eta fabrikazio-metodoaren arabera, arrosa-ura Rosa × damascenaren sepalo eta petaloetatik lortzen da, lurrun-destilazioaren bidez. Osagai monoterpenoide eta alkano hauek gas-kromatografiaren bidez identifika daitezke: nagusiki, zitronelola, nonadecanoa, geraniola eta alkohol etiliko fenilikoa, eta baita henikosanoa, 9-nonaddute, eikosanoa, linaloola, zitronelil azetatoa, metileugenola, heptadekanoa, pentadekanoa, dokosanoa, nerola, disiloxanoa, oktodekanoa, eta pentakosanoa.Oro har, alkohol feniletilikoak arrosa-uraren ohiko usaina eragiten du, baina ez da beti egoten arrosa-uraren produktuetan[17].

Irudiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]


Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Agua de Rosas – Agua de rosas» web.archive.org 2019-10-22 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  2. ↑ (Ingelesez) Foundation, Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica» iranicaonline.org (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  3. ↑ (Ingelesez) «Rosewater festivals draw visitors to central Iran» Tehran Times 2018-05-03 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  4. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/113403756129291503583. (2019-06-15). «Iran Meets 90% of Global Rosewater Demand» Financial Tribune (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  5. ↑ GOLĀB. .
  6. ↑ a b (Ingelesez) Adamson, Melitta Weiss. (2004). Food in Medieval Times. Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-313-32147-4. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  7. ↑ Boskabady, Mohammad Hossein. Pharmacological Effects of Rosa Damascena. ISSN 2008-3866. OCLC .3586833 PMID 23493250..
  8. ↑ (Ingelesez) Foundation, Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica» iranicaonline.org (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  9. ↑ «History Of Science And Technology In Islam» www.history-science-technology.com (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  10. ↑ a b c (Ingelesez) DUBEY, KRISHNA GOPAL. (2010-09-27). THE INDIAN CUISINE. PHI Learning Pvt. Ltd. ISBN 978-81-203-4170-8. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  11. ↑ (Ingelesez) «Rosewater recipes» BBC Food (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  12. ↑ a b (Ingelesez) Adamson, Melitta Weiss. (2004). Food in Medieval Times. Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-313-32147-4. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  13. ↑ (Ingelesez) Agency, Reuters News. (2017-07-30). «Champagne to be sprayed on the F1 podium again after two years of sparkling wine» The Telegraph ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  14. ↑ (Ingelesez) Adamson, Melitta Weiss. (2004). Food in Medieval Times. Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-313-32147-4. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  15. ↑ a b (Ingelesez) «Rose water: Benefits, uses, and side effects» www.medicalnewstoday.com 2017-12-05 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  16. ↑ «Holy Apostles Greek Orthodox Church» web.archive.org 2012-03-06 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  17. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org 2012-03-20 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Arrosa-ur&oldid=9436517"(e)tik eskuratuta