Dura (Hebron)

Koordenatuak: 31°30′24″N 35°01′40″E / 31.506792°N 35.027717°E / 31.506792; 35.027717
Wikipedia, Entziklopedia askea
Dura
دورا
hiria
Administrazioa
Occupied territoryZisjordania
Palestina Estatuko lurralde-antolaketaHebrongo Gobernazioa
Izen ofizialaدورا
Jatorrizko izenaدورا
Posta kodea770-773
Geografia
Koordenatuak31°30′24″N 35°01′40″E / 31.506792°N 35.027717°E / 31.506792; 35.027717
Map
Altuera860 m
Demografia
Biztanleria28.268 (2007)
Informazio gehigarria
Hiri senidetuakPalaiseau
duracity.ps…

Dura (arabieraz: دورا‎ ) Hebronetik hamaika kilometro hego-mendebaldera dagoen Palestinako hiria da, Zisjordaniako hegoaldean, Palestinako Estatuko Hebrongo Gobernazioan. Palestinako Estatistika Bulego Nagusiaren arabera, herriak 39.336 biztanle zituen 2017an.

1517an, herria Otomandar Inperioan sartu zen Siriako gainerako lurraldeekin. Britainia Handiko Mandatuaren ondoren, 1948ko Arabiar-Israeldar Gerraren ostean, Dura Jordaniako agintepean geratu zen. Dura 1967ko urtarrilaren 1ean ezarri zen udalerri gisa, Sei Eguneko Gerraren ostean israeldarren okupazioa izan baino bost hilabete lehenago. 1995az geroztik, Palestinako Aginte Nazionalak gobernatzen du, Zisjordaniako A eremuaren baitan eta Palestinako Estatuko Hebrongo Gobernazioaren baitan.

Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaur egungo Dura izena antzinako Adoraim edo Makabearren I. Liburuko Adorarekin identifikatu da. Herria hasieran bi muinotan eraiki zen: Dura al-'Amaira eta Dura al-Arjan, Adoraim izenaren kopuru gramatikal bikoitza islatuz. Antzinatean herri bikoitza ere izan liteke.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzinako garaia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dura antzinako lekua da, eta bertan zisterna zaharrak eta mosaiko zatiak aurkitu dira. [1] Asentamendua Amarnako gutunetan aipatzen zen K.a. XIV. mendean [2] eta Anastasi Papiroan . Kroniken Liburuan Judako errege Roboamek gotortutako herrietako bat bezala aipatzen da. [3]

Garai klasikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Juda babiloniarren esku erori ondoren, Judeako hegoaldeko zatiak, Adoraimetik Maresharaino eta harago, edomitarrek finkatu zituzten, Transjordan hegoaldetik eremura migratu zutenak. [4] [5] Asentamendua Zenon Papiroetan aipatzen da K.a. 259an "gotorleku-hiri" gisa. [6] Adoran, Simon Makabeok Diodoto Trifoneen armada aurreratzea gelditu zuen K.a. 142an. [7] Josefok dioenez, Juan Hirkanok hiria hartu zuen Antioko VII.a hil ondoren, K.a. 129an. Hiriko biztanleak, ustez Esauren ondorengoak (Idumeokoak) zirela, judaismora bihurtzera behartu zituzten Hirkanoren erregealdian, herrialdean jarraitzeko baldintzarekin. [8]

K.a. 63an Ponpeiok Judea konkistatu zuen. Adora Idomeko leku nagusi bihurtu zen, Hebron ez zen garrantzirik. Hiria Aulus Gabinius erromatar kontsulak berreraikitako hirien zerrendan sartuta dago. [6] Adoraim helenizazio maila bat erakutsi zuen garai horretako hirigune juduetako bat da. Baliteke Gabiniok ezarritako Ekialdeko Idumaea barrutiko administrazio-zentroa izatea, nahiz eta beste aukera batzuk proposatu diren. [9] [10] Geroago, beharbada Herodesen garaian, barrutiko hiriburua Engeddiren esku utzi zuten. [10]

K.a. I. mendeko jauregi bat, lehen judu-erromatar gerra arte (66-74 K.o.) bizi izan zen, partzialki induskatu zuten Dura inguruan, Hirbet Moraq-en. Etxeak, finkaren erdian, bainugela eta barneko gelak barne hartzen zituen, patio irekiz inguratuta eta zutabeekin aurrealdean. Inskripzioaren arabera, etxea familia judu batena zen. Helenistiko garaian eremuan garatu zen etxe-plano "barneko" bereizgarri hau. Hiriak judu izaera mantendu zuen gutxienez Bar Kokhba gerraren amaiera arte (135 K.o.).

Musulmanen hasierako garaia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mukaddasik, 985. urte inguruan idatzi zuen Palestina famatua zela bere mahastiengatik eta Dūrī izeneko mahaspasa mota batengatik, Durakoa zela esaten zen. [11]

Otomandar garaia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1517an, herria Otomandar Inperioan sartu zen Palestinako gainerako lurraldeekin. 1596an zerga-erregistroetan Quds-eko Liwako Khalilen Nahiya-n zegoen bezala agertzen zen. 49 familia musulman zituen biztanleria. Herritarrek % 33,3ko zerga-tasa finkoa ordaintzen zuten nekazaritza-produktuetan, gari, garagar, oliba, mahatsondo edo fruta-arboletan eta ahuntz edo erlauntzetan; guztira 10.000 akçe . [12]

1834an, Dura-ko biztanleek Ibrahim Pasha egiptoarraren aurkako altxamenduan parte hartu zuten, 1831 eta 1840 artean eremua hartu zuena. Robinsonek 1838an bisitatu zuenean, Dura inguruko herri handienetako bat zela deskribatu zuen, eta Ibn Omar Sheikhs-en bizilekua, lehen eremua gobernatzen zutenak. [13]

1863an Victor Guérin esploratzaile frantsesak lekua bisitatu zuen, eta adierazi zuen: "Antzinako zutabeen zatiek eta eraikuntza zaharretatik hartutako eta arabiar etxeetan eraikitako harri moztu ugarik lekuaren antzinatasuna erakusten dute. Batez ere bi barrakoi izan dira. ate baten gainean, ateburua osatzen zuen bloke bat molduraz apainduta zegoen garai batean, gaur egun oso moztuta. Herritik hurbil, sarkofago kolosal bat dago, zera esaten duena: Noeren gorputza". [14]

1870 inguruko herri-zerrenda otomandar batek esaten zuen Durak 420 biztanle zituela, 144 etxetan, nahiz eta biztanle kopuruak gizonezkoak bakarrik barne hartzen zituen. [15] [16] 1877an Kitchener tenienteak mutil batzuk publikoki azotatu zituen Duran, Palestinako Esplorazio Funtsaren inkesta taldeko kide bati harriak bota zizkioten gertakari baten ostean. [17]

1883an, PEF-ek Mendebaldeko Palestinako Inkestak Dura honela deskribatu zuen: "Muino baten malda lauan dagoen herri handi eta elikagarria, ekialdean lur irekia duena milia batean. Lautada hau artoarekin lantzen da. Duraren iparraldean daude. olibondo batzuk, eta beste batzuk hegoaldean. Etxeak harrizkoak dira. Herritik hegoaldean kupula zuridun bi mukam daude; eta mendebaldean, herria baino gorago, Neby Nuh (Noe profeta) hilobia dago. Hauetatik gertu. harkaitzean moztutako hilobiak daude. Lekua ondo hornituta dago hiru iturrirekin ekialdean eta bat hegoaldean".

Britainiar Mandatuaren garaia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Emakumeak lurreko ehungailu batean alfonbra ehuntzen Duran, 1930eko hamarkadan

Britainiar Mandatuko agintariek egindako Palestinako 1922ko erroldan, Dura Dura al-'Amaira, 2.565 biztanlerekin, eta Dura al-Arjan, 3.269 biztanlerekin, banatu zuten; guztira 5.834, denak musulmanak. [18] 1931ko erroldaren txostenak idatzi zuenez, "Dura izenez ezagutzen den Hebron azpibarrutiko herria aldameneko tokien kongeria da, eta horietako bakoitzak izen bereizgarria du; eta, Dura auzokideen aglutinazioaren adibide nabarmena den arren, fenomenoa da. Ez da gutxi beste herrietan”. Txostenean ageri diren 70 tokik 1538 etxe bizi zituzten eta 7255 musulman biztanle zituen. [19]

1945eko estatistiketan Dura-ko biztanleria 9.700 zen, denak musulmanak [20] 240.704 dunameko lurren jabe ziren lur eta biztanleriaren inkesta ofizial baten arabera. [21] 3.917 dunam landaketak eta lur ureztagarriak ziren, 90.637 zerealetarako [21], 226 dunam lur eraikia (hiri-lurra) zen bitartean. [21] Dura herriko lurrak aldi honetan 240 metro kkiloarratu (93 sq mi), hondatutako 99 asentamendu gune barne. [22]

Dura 1945 1:250.000

Jordaniako garaia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1948ko arabiar eta israeldar gerraren ostean, eta 1949ko armistizio-akordioen ostean, Dura Jordaniako agintepean geratu zen.

1961ean, Duran 3.852 biztanle zituen. [23]

1967 ostekoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1967ko Sei Eguneko Gerratik, Dura Israelgo okupazioaren menpe dago. Israelgo agintariek egindako 1967ko erroldan biztanleria 4.954koa zen. [24]

Dura udalerria 1967ko urtarrilaren 1ean sortu zen, Sei Eguneko Gerran Israelek okupatu baino bost hilabete lehenago.

Dura nazioarteko estadioa

1995ean Palestinako Aginte Nazionalari herriaren kontrola eman ondoren, herriari lurrak konfiskatzea ekiditeko tokiko batzorde bat sortu zen eta udalbatza zabaldu zen. Palestinako ministerio eta gobernu-erakunde askok bulegoak ireki zituzten Duran, Palestinako politikan duen papera areagotuz.

2011n Dura International Stadium berritu zuten. Gehienez 18.000 ikusle har ditzake eta nazio eta nazioarteko jokoak hartzen ditu. [25]

Dura Udal Errehabilitazio Zentroak behar bereziak eta garapen-urritasunak dituzten Palestinako Aginteko bizilagunei laguntzen die. Terapia okupazionala, ikusmen urritasuna dutenentzako errehabilitazioa eta dibulgazio programa dira eskaintzen diren zerbitzuetako batzuk. [26]

Durak liburutegi publikoa, igerilekua eta haurrentzako antzerkia biltzen dituen parke bat ditu.

2014ko ekainean, bahitutako hiru mutil aurkitzeko bilaketan zehar, 150 soldadu israeldarrek Duraren Haninia auzoa eraso zuten egunsentiko eraso batean, pertsona bat atxilotzeko, eta harriak botatzen zituzten gazte eta mutilak topatu zituzten. Soldadu israeldar batek harri-jaurtitzaileen artean zegoen nerabe bat hil zuen tiroz, 13 edo 15 urteko Mohammed Dudeen. [27] [28] [29]

Har Hebrongo Adorako israeldarren kokagunea herritik 4 kilometro iparraldera dago Judeako Mendietan eta 474 biztanle ditu. Nazioarteko komunitateak Zisjordaniako Israelgo asentamenduak legez kanpokotzat jotzen ditu nazioarteko zuzenbidearen arabera [30], baina Israelgo Gobernuak eztabaidatzen du hori. Asentamendu-komunitatea Har Hebron Eskualdeko Kontseiluaren eskumenekoa da. [31]

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dura-ko klima lehorra da udan eta prezipitazio moderatua izaten du neguan. Urteko batez besteko prezipitazioa herri barruko kokapen geografiko zehatzen araberakoa da. Dahr Alhadaba eremuak urteko batez beste 400-600 mm-ko euri jasotzen ditu, hegoaldeko maldak 300-400 mm eta Dura muinoen iparraldeko eskualdea 250-300.

Mugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bertako Palestinako kondaira batek dio Noe patriarka, tradizio islamikoan Nebi Nûh, Duran lurperatu zutela [32] eta hango santutegi batek tradizio arabiar hori gogoratzen du. [33]

Hezkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Palestinako Estatistika Bulego Zentralaren arabera, 2007an, 10 urtetik gorako biztanleriaren % 94,5 gutxi gorabehera alfabetatua zen, eta analfabetoen artean, % 72,7 emakumezkoak ziren. Urte berean, 7.714 ikasle eta 323 irakasle zeuden hirian.[34]

Gaur egun, lehen eta bigarren hezkuntzako 19 eskola daude Beitan, 14 publiko, bi pribatu eta Ekialde Hurbileko Palestinar Iheslariei Laguntzeko Nazio Batuen Agentziak zuzendutako hiru. Eskola horietatik zazpi mutilenak dira, zortzi neskenak eta gainerakoak mistoak. Gainera, badago hamar haurtzaindegi pribatu.[34]

Erlijioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Al Omary meskita

Bost meskita daude Duran[34]:

  • Durako Meskita Handia
  • Al Mojahead meskita
  • Al Omary meskita
  • Kinar meskita
  • Saed Aby Waqas meskita

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Dauphin, 1998, p. 946
  2. ↑ Sharon, 2013, p. 86
  3. ↑ 2 Chronicles 11:9
  4. ↑ Lindsay, John.
  5. ↑ Albright, William F. "Ostracon No. 6043 from Ezion-Geber." Bulletin of the American Schools of Oriental Research 82 (1941): 11-15.
  6. ↑ a b KANAEL, B. “The Partition of Judea by Gabinius.” Israel Exploration Journal, vol.
  7. ↑ Kraeling, Emil G. "Two Place Names of Hellenistic Palestine." Journal of Near Eastern Studies 7, no. 3 (1948): 199-201.
  8. ↑ Josephus, Antiquities (Book xiii, chapter ix, verse 1).
  9. ↑ Avi-Yonah, 1977, pp. 83–84
  10. ↑ a b Avi-Yonah, Michael. (1976). «Gazetteer of Roman Palestine» Qedem 5: 26. ISSN 0333-5844..
  11. ↑ Mukaddasi, 1896, p. 69 (note 3).
  12. ↑ Hütteroth and Abdulfattah, 1977, p. 124
  13. ↑ Robinson and Smith, 1841, vol 3, pp. 2-5
  14. ↑ Guérin, 1869, pp. 353 −355; as translated by Conder and Kitchener, 1883, SWP III, p. 328
  15. ↑ Socin, 1879, p. 153
  16. ↑ Hartmann, 1883, p. 142, noted 249 houses
  17. ↑ Kitchener, 1878, p. 14
  18. ↑ Barron, 1923, Table V, Sub-district of Hebron, p. 10
  19. ↑ Mills, 1932, pp. Preface, 28–32
  20. ↑ Government of Palestine, Department of Statistics, 1945, p. 23
  21. ↑ a b c Government of Palestine, Department of Statistics.
  22. ↑ Magen Broshi, 'The Population of Western Palestine in the Roman-Byzantine Period,' Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 236 (Autumn, 1979), pp.1-10, p.6.
  23. ↑ Government of Jordan, Department of Statistics, 1964, p. 13
  24. ↑ Perlmann, Joel. (November 2011 – February 2012). «The 1967 Census of the West Bank and Gaza Strip: A Digitized Version» Levy Economics Institute.
  25. ↑ «إطلاق إسم هواري بومدين على استاد دورا الدولي» وكالــة معــا الاخبارية.
  26. ↑ Txantiloi:Ar-aa rama. «مركز بلدية دورا للتأهيل» duracity.ps.
  27. ↑ Jodi Rudoren,
  28. ↑ 14-year-old Palestinian shot dead by Israeli forces in Dura. Maannews.net.
  29. ↑ Palestinian killed in students hunt. Irish Independent 20 June 2014.
  30. ↑ «The Geneva Convention» BBC News 10 December 2009.
  31. ↑ https://www.hrhevron.co.il Har Hebron Regional Council Official Website
  32. ↑ Edward Platt, City of Abraham: History, Myth and Memory: A Journey through Hebron, Pan Macmillan, 2012 p.54.
  33. ↑ Edward Robinson,Biblical researches in Palestine and the adjacent regions: a journal of travels in the years 1838 and 1852, 2nd ed.
  34. ↑ a b c (Ingelesez) Dura Town Profile. Jerusalem: The Applied Research Institute (argitaratze data: 2009) (Noiz kontsultatua: 2023-11-21).

 

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Dura_(Hebron)&oldid=9540342"(e)tik eskuratuta