Emilia Pardo Bazán

Emilia Pardo Bazán
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Emilia Antonia Socorro Josefa Amalia Vicenta Eufemia Pardo Bazán y de la Rúa-Figueroa
Jaiotza	Coruña, 1851ko irailaren 16a
Herrialdea	Espainia
Lehen hizkuntza	gaztelania
Heriotza	Madril, 1921eko maiatzaren 12a (69 urte)
Hobiratze lekua	Church of La Concepción (en) ; Sacramental de San Lorenzo y San José cemetery (en)
Familia
Aita	José Pardo Bazán
Ezkontidea(k)	José Quiroga y Pérez de Deza (en) (1868ko uztailaren 10a - 1912ko azaroaren 12a)
Bikotekidea(k)	ikusi Benito Pérez Galdós;
Seme-alabak	ikusi Jaime Quiroga y Pardo Bazán (en) ; María de las Nieves Quiroga y Pardo Bazán (en) ; María del Carmen Quiroga y Pardo Bazán (en) ;
Familia	ikusi José Cavalcanti (en) (suhi); Saturnino Esteban Miquel de Collantes (en) (co-father-in-law (en) );
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania; ingelesa; alemana
Jarduerak
Jarduerak	saiakeragilea, literatura-kritikaria, eleberrigilea, kazetaria, salonnièrea, idazlea, poeta, editorea eta gastronomist (en)
Lan nabarmenak	ikusi The House of Ulloa (en) ; La cuestión palpitante (en) ; Q12391421 ; Q16578932 ; Q16588138 ; Q5575234 ; Q16606269 ;
Kidetza	Real Academia Galega
Mugimendua	errealismoa
Genero artistikoa	eleberria; ipuina

Emilia Pardo Bazán (Coruña, 1851ko irailaren 16a - Madril, 1921eko maiatzaren 12a) idazle, saiogile eta kazetari galiziarra izan zen. Familia noble batean jaio zen.

Naturalismo eta Errealismoaren mugimenduaren kidea izan zen. Egile erabat emankorra izan zen, kontuan hartuta 41 eleberri, 580 ipuin baino gehiago, ehundaka saio eta 7 drama eta 2 sukalde-liburu idatzi zituela, Los pazos de Ulloa lana guztien artean nabarmenetarikoa izanda. Feminismoaren inguruko bere planteamenduak plazaratu zituen, bere garaian oso jarrera aurrerakoia azalduz. Azpimarratu behar da Galiziako bi figura nagusietakoak emakumeak izatea ere bai, Rosalía de Castro eta bera hain zuzen ere.

Bere ekimen eta beste batzuenari esker, Real Academia Galega fundatu zuten 1906an, galiziera arautzeko eta bultzatzeko asmoaz. Hala ere, bere lan guztiak gaztelaniaz egin zituen.^[1]

Emakumeen hezkuntza-eskubideen sustatzailea izan zen.^[2]

Pazo de Meirás. Idazlearen bizilekua urte askotan.

«

"Ezin zaio, hertsiki, emakumearen egungo hezkuntzari heziketa deitu, otzantze baizik, zeren obedientzia, pasibotasuna eta menekotasuna proposatzen baitira azken finean".^[3]

»

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Emilia Pardo Bazán 1851ko irailaren 16an jaio zen A Coruñan. Jose Pardon Bazán eta Amalia de la Rúa Figueroa y Somozaren alaba bakarra izan zen. Irakaskuntza arretatsua jaso zuen.Txikitatik irakurle amorratua izan zen. Bederatzi urterekin bere lehenengo bertsoak konposatu zituen eta 15 urterekin “Un matrimonio del siglo XIX” deituriko bere lehen ipuina argitaratu zuen.^[4]

1979an bere lehenengo eleberria argitaratu zuen, “Pascual López”. Pedro Antonio de Alarcón eta Juan Valeraren irakurketak eragina izan zuten bere idazteko eran. “Un viaje de novios(1981)” eta “La tribuna(1882)”ekin naturalismoaren bidea hartu zuen.2 “Un viaje de novios” eleberrian Frantziara egindako bidai batean izan zituen pasadizoak kontatzen ditu. Eleberri horren hitzaurrean agerian geratzen da zer esan nahi duen naturalismoa Pardo Bazanentzat. Horrez gain, 1882 eta 1883 urteetan zehar naturalismoari buruzko artikulu sorta bat argitaratu zuen eta horrela korronte hau Espainia osoan ezagutzera eman zuen.^[4]

Bere saiakeren artean azpimarratzekoak dira La revolución y la novela en Rusia (1887), Polémicas y estudios literarios (1892) eta La literatura francesa moderna (1910)^[5]

Bere estilo naturalista erabat islatuta geratu zen “Los pazos de Ulloa(1886-1887)” bere lan nabarmenean. Bertan Galiziako landa eremuaren eta aristokraziaren dekadentzia irudikatzen du. Insolación (1889) eta Morriña (1889) ere bere estetika eta ideologia naturalistaren barruan sar daitezke.^[5]

1890ko hamarkadan, berriz, idealismoa eta sinbolismoa jorratu zituen, naturalismoa alde batera utziz. Eboluzio hori bere hurrengo lanetan agerian geratu zen: Una cristiana (1890), Cuentos escogidos (1891), Doña Milagros (1894), La quimera (1895), Memorias de un solterón (1896) Cuentos sacro-profanos (1899), La sirena negra (1908) eta Dulce dueño (1911), besteak beste.^[6]

Estiloa eta pentsaera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eskola Frantzesean Jean de la Fontaine edo Jean Racine bezalako autore klasikoak ezagutu zituen. Beraien testuetan iraultza Frantziarraren baloreak ikasi zituen: Askatasuna, berdintasuna eta senidetasuna. Balore hauek influentzia handia izan zuten bere lanean eta bizitza ikusteko eran. Frantziar literatura erreferentzia handia izan zen berarentzat.^[7]

Aurrerago, Europan zehar egindako bidaietan errealismo eta naturalismo korronte literarioak ezagutu zituen. Azken korronte honek errealitatea era zuzenean eta filtrorik gabe irudikatzen du, batez ere klase baxuen bizitza. Literatur estilo honek egoera gogorrenak irudikatzeko eta klase baxuek pairatzen zuten bidegabekeria sozialak salatzeko aukera ematen zuen.^[7] Pardo Bazanek estilo hau erabiliko du hainbat eleberrietan.

Eleberriak idazteko garaian, Emiliak estilo kultua eta lagunartekoa menperatzen ditu eta erabiltzen ditu era errealista, zehatz eta sinesgarri batean. Hizkera kultua ulergarria da eta estilo poetikotik hurbil dago. Hizkera kolokialak errealitatea modu objektiboan irudikatzen laguntzen du. Bigarren hizkera hau erabilita, idazleak hizkera herrikoaren ezagutza handia duela demostratzen du. Pertsonaien deskribapen fisikoetan esanahiez beteriko kalifikatzaileak erabiltzen ditu, irakurketa erraztuz.^[8]

Pardo Bazanek naturalismoari eta bere ordezkari esanguratsuenari(Emile Zola) buruzko artikulu sorta idatzi zuen. Artikulu hauek “La cuestión palpitante (1883)” lanean bildu ziren. Lan honek hautsak harrotu zituen espainiar gizartearen garai horietako balore katoliko eta kontserbadoreekin talka egiten zuelako. Idazlea beste idazle eta intelektualengandik oso kritikatua izan zen, baina berak ez zuen bere ideiez arnegatu.^[7]

Bere idazkietan emakumearen burujabetza defendatu zuen. Emakumearen eskubidea ikastera, erabakitzera eta gizon baten menpe ez egotera defendatzen zuen. Bera bere bizitza pertsonalean bere ideien eredu izan zen. Hainbat ipuin eta eleberrietan indarkeria matxistaren gaia jorratu zuen.^[7]

Lorpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maila soziala, kultural zein politikoan nabarmendu zen. Madrileko Ateneoko literatura ataleko lehen emakume presidentea izan zen eta 1916 urtean Unibertsitate zentralak hizkuntz neolatindarretan katedraduna izendatu zuen.^[4]

Pardo Bazanek ez zuen inoiz lortu “Real Academia de la Lengua”ko kidea izendatua izatea. Garai horietan akademiako kideek emakumeen bazterketa defendatzen jarraitzen zuten.^[7]