1889

1889. urtea
Kronologia
Mendeak	XVIII.a • XIX.a • XX.a
Hamarkadak	1860(e)koa • 1870(e)koa • 1880(e)koa • 1890(e)koa • 1900(e)koa
Urteak	1886  • 1887  • 1888 • 1889 • 1890 • 1891 • 1892
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	1889 MDCCCLXXXIX
Ab urbe condita	2642
Armeniar egutegia	1338 ԹՎ ՌՅԼԸ
Bahá'í egutegia	45 – 46
Bengaliar egutegia	1296
Berber egutegia	2839
Egutegi budista	2433
Myanmarko egutegia	1251
Bizantziar egutegia	7397 – 7398
Koptoen egutegia	1605 – 1606
Etiopiar egutegia	1881 – 1882
Hebrear egutegia	5649 – 5650
Egutegi hinduak
Bikram Samwat	1945 – 1946
Shaka Samvat	1811 – 1812
Kali Yuga	4990 – 4991
Iraniar egutegia	1267 – 1268
Islamiar egutegia	1306 – 1307
Japoniar egutegia	Meiji 22 (明治22年)
Korear egutegia	4222
Thailandiar eguzki egutegia	2432
Holozeniar egutegia	11889

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Zientzia eta teknologia

• Irailaren 23a - Fusajiro Yamauchik Nintendo konpainia sortu zuen Hanafuda karta jokoa produzitzeko.

Jaiotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 2a - Pilar Salvo Giménez, espainiar maistra errepublikanoa (h. 1936).
• Urtarrilaren 7a - Francis Poulenc, frantziar musikagilea eta piano-jotzailea (h. 1963).
• Urtarrilaren 9a - Marcelino Olaetxea, euskal artzapezpikua eta Iruñeko apezpikua (h. 1972).
• Urtarrilaren 19a - Sophie Taeuber-Arp, suitzar artista, margolari, eskultore, diseinatzaile, arkitekto eta dantzaria (h. 1943).
• Urtarrilaren 22a - Henri Pélissier, frantziar txirrindularia (h. 1935).

Otsaila

• Otsailaren 2a - Jean de Lattre de Tassigny, frantziar militarra (h. 1952).
• Otsailaren 3a - Carl Theodor Dreyer, danimarkar zinema zuzendaria (h. 1968).
• Otsailaren 3a - Risto Ryti, Finlandiako presidentea (h. 1956).
• Otsailaren 4a - Pitirim Sorokin, errusiar-estatubatuar soziologoa (h. 1968).
• Otsailaren 23a - Victor Fleming, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1949).
• Otsailaren 24a - Mariano Ruiz-Funes, espainiar legelari eta politikaria (h. 1953).
• Otsailaren 28a - Pavel Dibenko, erruso-ukrainar marinel boltxebikea (h. 1938).

Martxoa

• Martxoaren 2a - Léon Larribau, euskal herritar errugbilaria (h. 1916).
• Martxoaren 6a - Marianne Beth, austriar abokatu eta feminista judua, zuzenbidean doktoratu zen lehen austriar emakumea (h. 1984).
• Martxoaren 6a - Eliodoro de la Torre, euskal herritar politikari jeltzalea (h. 1946).
• Martxoaren 11 - Paulino Gómez Sáiz, PSOEko espainiar politikaria (h. 1977).
• Martxoaren 11 - Paul Jaray, ingeniari aeronautikoa eta automobilen diseinatzailea, aerodinamika automobilgintzan aplikatzen aitzindaria (h. 1974).
• Martxoaren 12a - Idris I.a Libiakoa, Libiako erregea (h. 1983).
• Martxoaren 17a - Josefina Markina, bizkaitar ongilea (h. 1972).
• Martxoaren 24a - Ramon Usanditzaga, gipuzkoar musikagile eta musikaria (h. 1964).
• Martxoaren 29a - Warner Baxter, estatubatuar aktorea (h. 1951).

Apirila

• Apirilaren 3a - Greta Fahlcrantz, suediar margolari eta eskultorea (h. 1978).
• Apirilaren 6a - Katalina Eleizegi, euskal idazlea (h. 1963).
• Apirilaren 7a - Gabriela Mistral, eusko eta aimara jatorriko txiletar idazlea, 1945eko Literaturako Nobel Saria (h. 1957).
• Apirilaren 12a - Pierre-Étienne Flandin, Frantziako lehen ministroa (h. 1958).
• Apirilaren 13a - Frederick Kempster, ingeles erraldoia, akromegaliaren ondorioz 2,37 metro garai izatera heldu zen gizasemea (h. 1918).
• Apirilaren 13a - María Sorolla, espainiar margolaria (h. 1956).
• Apirilaren 14a - Arnold J. Toynbee, ingeles historialaria (h. 1975).
• Apirilaren 15a - Thomas Hart Benton, estatubatuar margolaria (h. 1975).
• Apirilaren 15a - Tom Naudé, Hegoafrikako jarduneko presidentea (h. 1969).
• Apirilaren 16a - Charles Chaplin, ingeles aktore, zuzendari, gidoigile eta ekoizlea (h. 1977).
• Apirilaren 18a - Jessie Street, bakearen eta giza eskubideen aldeko sufragista eta ekintzaile australiarra (h. 1970).
• Apirilaren 19a - Victoria Ariño, bizkaitar filantropoa (h. 1974).
• Apirilaren 20a - Adolf Hitler, Der Führer, alemaniar politiko eta diktadorea, Hirugarren Reicheko kantzelerra (h. 1945).
• Apirilaren 21a - Paul Karrer, suitzar kimikaria, 1937ko Kimikako Nobel Saria (h. 1971).
• Apirilaren 21a - Manuel Prado Ugarteche, Peruko presidentea (h. 1967).
• Apirilaren 26a - Ludwig Wittgenstein, austriar filosofoa (h. 1951).
• Apirilaren 28a - António de Oliveira Salazar, Portugaleko lehen ministro eta diktadorea (h. 1970).

Maiatza

• Maiatzaren 5a - Emilio Álava, euskal txirrindulari eta tiratzailea (h. 1974).
• Maiatzaren 6a - Stanley Morison, inprimatzeko makinaren tipografoa, diseinatzailea eta historialari ingelesa (h. 1967).
• Maiatzaren 6a - Liubov Popova, errusiar abangoardiako artista, margolari eta diseinatzailea (h. 1924).
• Maiatzaren 11 - Paul Nash, britainiar margolari surrealista eta gerra artista (h. 1946).
• Maiatzaren 12a - Otto Heinrich Frank, alemaniar judua, Anne Franken aita (h. 1980).
• Maiatzaren 15a - Jose Maria Belaustegigoitia, Belauste, Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (h. 1964).
• Maiatzaren 15a - Pierre Etxeberri, baxenafar soldadua, Lehen Mundu Gerran desertatzeagatik fusilatutako lehen euskal herritarra (h. 1914).
• Maiatzaren 17a - Alfonso Reyes, mexikar diplomatikoa, idazlea eta literatura-kritikaria (h. 1959).
• Maiatzaren 18a - Gunnar Gunnarsson, gehienbat danieraz idatzi zuen islandiar idazlea (h. 1975).
• Maiatzaren 19a - Severino Zuazo, Athleticeko bizkaitar futbolaria (h. 1980).
• Maiatzaren 21a - Otto Baumberger, suitzar margolari eta kartel-egilea (h. 1961).
• Maiatzaren 24a - Anna Keichline, estatubatuar arkitekto eta asmatzailea (h. 1943).
• Maiatzaren 25a - Igor Sikorski, ukrainar-estatubatuar ingeniaria, hegazkinlaritzako aitzindaria (h. 1972).
• Maiatzaren 25a - Xabier Borboi-Parmakoa, karlisten tronurako hautagaia (h. 1977).
• Maiatzaren 28a - Richard Réti, txekiar xakelaria (h. 1929).
• Maiatzaren 29a - Camilo Alonso Vega, espainiar militarra (h. 1971).
• Maiatzaren 30a - Elbira Iturri, bizkaitar aktibista eta Gernika-Lumoko lehen ikastolaren sortzailetako bat.

Ekaina

• Ekainaren 11 - Antonio Gezala, bizkaitar margolaria eta idazlea (h. 1956).
• Ekainaren 12a - Fritz Albert Lipmann, alemaniar-estatubatuar biokimikaria, 1953ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1986).
• Ekainaren 18a - Karlos Linazasoro Maiztegi, Altzeta, gipuzkoar hizlari abertzalea (h. 1965).
• Ekainaren 23a - Anna Akhmatova, errusiar poeta, XX. mendeko Errusiako poetarik gailenetakoa (h. 1966).

Uztaila

• Uztailaren 3a - René Delzangles, lapurtar politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilari Nagusia (h. 1979).
• Uztailaren 4a - Joseph Ruttenberg, estatubatuar zinema argazkilaria (h. 1983).
• Uztailaren 5a - Jean Cocteau, frantziar idazlea, diseinugilea, antzerkigilea, eta zinemagilea (h. 1963).
• Uztailaren 13a - Louise Mountbatten, Suediako erregina ezkontidea (h. 1965).
• Uztailaren 14a - Ante Pavelić, Kroaziako Estatu Independenteko buruzagi faxista (h. 1959).
• Uztailaren 17a - Erle Stanley Gardner, estatubatuar eleberrigilea (h. 1970).
• Uztailaren 22a - James Whale, britainiar-estatubatuar zinemagilea eta antzerkigilea (h. 1957).
• Uztailaren 24a - Agnes Meyer Driscoll, estatubatuar kriptoanalista, Japoniako ontzi-sistema asko deszifratu zituena (h. 1971).
• Uztailaren 29a - Ernst Reuter, alemaniar politikaria (h. 1953).
• Uztailaren 31 - Frans Masereel, flandriar margolari, artista grafiko eta eleberrigilea (h. 1972).

Abuztua

• Abuztuaren 5a - Conrad Aiken, estatubatuar idazlea (h. 1973).
• Abuztuaren 7a - Jean-Baptiste Brisé, baxenafar errugbilaria (h. 1917).
• Abuztuaren 10a - María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda, PCEko militantea, Madrilgo lehen emagin eta erizain kolegiatuetakoa (h. 1976).
• Abuztuaren 20a - Cora Coralina, brasildar idazlea, XX. mendean portugesez idazten zuen poetarik onenetakotzat hartua (h. 1985).
• Abuztuaren 25a - Francisco Euba, Frai Francisco de San Lorenzo, bizkaitar apaiz hirukoiztarra (h. 1936).
• Abuztuaren 25a - Waldo Frank, estatubatuar eleberrigile eta saiakera-idazlea (h. 1967).
• Abuztuaren 31 - Edward Hulse, Lehen Mundu Gerran parte hartu zuen britaniar ofiziala (h. 1915).

Iraila

• Irailaren 7a - José García Vayas, nafar militarra (h. 1957).
• Irailaren 11 - Pierre Reverdy, frantziar olerkaria (h. 1960).
• Irailaren 14a - María Capovilla, 116 urte eta 347 egun bizi izandako ekuadortarra, heriotza momentuan munduan bizirik irauten zuen pertsona zaharrena (h. 2006).
• Irailaren 23a - Luis Bayón, bizkaitar zinema zuzendari eta gidoilaria, Argentinan aritutakoa (h. 1956).
• Irailaren 25a - Matilde Hidalgo, ekuadortar mediku, poeta, sufragista eta aktibista (h. 1974).
• Irailaren 26a - Martin Heidegger, alemaniar filosofoa (h. 1976).
• Irailaren 29a - Rufino Arregi, gipuzkoar kazetari eta euskaltzalea (h. 1968).

Urria

• Urriaren 3a - Carl von Ossietzky, alemaniar bakezalea, 1935eko Bakearen Nobel Saria (h. 1938).
• Urriaren 6a - Maria Dabrowska, poloniar idazlea (h. 1965).
• Urriaren 8a - Lorenzo Hurtado de Saratxo, bizkaitar enpresaburu eta politikaria, Bilboko alkatea (h. 1984).
• Urriaren 10a - Nicasio Goitisolo, ingeles-euskal futbolaria.
• Urriaren 11 - Lucien Lelong, goi-mailako jantzigintzako frantziar jostuna (h. 1958).
• Urriaren 12a - Alma Karlin, esloveniar idazlea, poeta, bidaiaria, etnologoa eta poliglota (h. 1950).
• Urriaren 12a - Joseph Laniel, Frantziako lehen ministroa (h. 1975).
• Urriaren 12a - Mercedes Pinto, espainiar-mexikar idazlea (h. 1976).
• Urriaren 24a - Rafael Aizpun, nafar legelari eta politikaria (h. 1981).
• Urriaren 25a - Abel Gance, frantziar zinemagilea (h. 1981).
• Urriaren 26a - Dmitri Miontxinski, Errusiar Inperioaren koronel eta Errusiako Gerra Zibilean Txernetzoven Partisanoen parte (h. 1918).
• Urriaren 29a - Li Dazhao, txinatar iraultzailea (h. 1927).
• Urriaren 31 - María Sánchez Arbós, espainiar maistra eta pedagogoa (h. 1976).

Azaroa

• Azaroaren 1a - Hannah Höch, alemaniar dada artista (h. 1978).
• Azaroaren 1a - Philip J. Noel-Baker, britiainiar politikari eta atleta, 1959ko Bakearen Nobel Saria (h. 1982).
• Azaroaren 5a - Ricardo Arrue, euskal margolaria (h. 1978).
• Azaroaren 10a - Claude Rains, ingeles-estatubatuar antzerki eta zinemako aktorea (h. 1967).
• Azaroaren 14a - Taha Hussein, arabierazko egiptoar idazlea (h. 1973).
• Azaroaren 14a - Jawaharlal Nehru, Indiako aurreneko lehen ministroa (h. 1964).
• Azaroaren 15a - Manuel II.a Portugalgoa, Portugalgo erresumako azken erregea (h. 1932).
• Azaroaren 19a - Krispin Sorarrain, Alkizako alkatea eta kronista (h. 1974).
• Azaroaren 19a - Clifton Webb, estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria (h. 1966).
• Azaroaren 20a - Edwin Hubble, estatubatuar astronomoa (h. 1953).
• Azaroaren 22a - Erwin Stresemann, alemaniar naturalista, zoologoa, ornitologoa eta irakaslea, XX. mendeko ornitologo garrantzitsuenetako bat (h. 1972).
• Azaroaren 23a - Alexander Patch, estatubatuar jenerala (h. 1945).
• Azaroaren 26a - Gaëtan Bernoville, euskal herritar frantsesezko idazlea (h. 1960).
• Azaroaren 26a - George S. Kaufman, estatubatuar antzerkigilea, antzerki zuzendaria eta ekoizlea, umorista eta drama kritikaria (h. 1961).
• Azaroaren 30a - Edgar Douglas Adrian, britainiar fisiologoa, 1932ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1977).

Abendua

• Abenduaren 1a - Vasily Blyukher, sobietar mariskala (h. 1938).
• Abenduaren 2a - Anita Malfatti, brasildar margolaria (h. 1964).
• Abenduaren 4a - Abdelhamid Ben Badis, aljeriar erreformismo musulmanaren lider esanguratsuenetako bat (h. 1940).
• Abenduaren 5a - Fritz Arno Wagner, alemaniar zinema-argazkilaria (h. 1958).
• Abenduaren 7a - Gabriel Marcel, frantziar filosofo, antzerkigile, literatura-kritikari, musikari eta existentzialista kristaua (h. 1973).
• Abenduaren 9a - Jesús Basiano, nafar margolaria (h. 1966).
• Abenduaren 9a - Helêne Feuillet, Parisen jaiotako Herriko margolari eta litografoa (j. 1812).
• Abenduaren 9a - Shigeyoshi Inoue, japoniar almirantea (h. 1975).
• Abenduaren 29a - Jose Agerre, euskal idazle eta politikaria (h. 1962).
• Abenduaren 31 - Jose Miguel Barandiaran, gipuzkoar antropologoa, etnografoa eta apaiza (h. 1991).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Ceferino Yanguas, nafar argazkilaria (h. 1970).
• Domingo Bordaberri, euskal uruguaitar abokatua, landa enpresaria, kazetaria eta agintari politikoa (h. 1952).
• Eduardo Gorosarri, gipuzkoar apaiza, musika erlijiosoko musikagilea (h. 1947).
• Jean-Baptiste Borthiri, zuberoar idazle eta koblakaria (h. 1974).
• Julián Otamendi, gipuzkoar arkitektoa (h. 1966).
• Nemesio Manuel Sobrevilla, euskal zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea (h. 1969).
• Pedro Zabala, euskal abokatu, historialari eta euskaltzalea (h. 1956).
• Serapio Mendarte, politikari jeltzale, Errenteriako zinegotzi eta Eusko Gudarosteko gudaria (h. 1937).
• Soterotxo, Donostiako traineru estropadetako patroia.
• Valentín Castellanos, Lekeitioko zapatagiletxo, euskal herritar pilotaria (h. 1943).
• Víctor Lacalle, nafar militarra.
• Anatoli Lamanov, Kronstadteko militante maximalista (h. 1921).
• Gonzalo Acosta, galiziar politikaria (h. 1936).
• Juana Rouco Buela, jantzigintzako langilea eta anarkista, Argentinako anarkosindikalismoaren pertsonaiarik garrantzitsuenetariko bat (h. 1969).
• Marija Botxkariova, errusiar militar nazionalista, Aro Garaikideko lehen emakumezko batailoi militar erregularra antolatzearren ezaguna (h. 1920).
• Rafael de Penagos, espainiar marrazkilari eta margolaria (h. 1954).

Heriotzak

Urtarriletik ekainera

• Urtarrilaren 11 - Alvaro Sodupe, arabar militar eta kazetari karlista (j. 1843).
• Urtarrilaren 19a - Jenaro Quesada, espainiar militar eta politikaria (j. 1818).
• Urtarrilaren 23a - Alexandre Cabanel, frantziar margolari akademizista (j. 1823).
• Urtarrilaren 30a - Rodolfo Austriakoa, Austria-Hungariako Inperioko printze oinordea (j. 1858).
• Otsailaren 3a - Belle Starr, XIX. mendeko Estatu Batuetako mendebaldeko bidelapurra (j. 1848).
• Otsailaren 12a - Manuel Villacampa del Castillo, espainiar militarra, progresita eta errepublikaren aldekoa (j. 1827).
• Martxoaren 8 - John Ericsson, suediar ingeniari eta asmatzailea (j. 1803).
• Martxoaren 10a - Antonio Trueba, bizkaitar idazlea (j. 1819).
• Martxoaren 16a - Ernst Wilhelm Leberecht Tempel, alemaniar astronomoa (j. 1821).
• Apirilaren 4a - Philo Remington, estatubatuar industrialaria, bere izena daraman fusilaren asmatzailea (j. 1816).
• Apirilaren 9a - Michel Eugène Chevreul, frantziar kimikaria (j. 1786).
• Apirilaren 15a - Aita Damian, belgikar misiolaria (j. 1840).
• Apirilaren 23a - Jules-Amédée Barbey d'Aurevilly, frantziar idazlea (j. 1808).
• Apirilaren 30a - Estanislao Urkixo Landaluze, arabar enpresaria (j. 1816).
• Maiatzaren 10a - Mikhail Saltikov-Shchedrin, errusiar idazlea (j. 1826).
• Ekainaren 8a - Víctor Patricio Landaluze, bizkaitar margolaria (j. 1830).
• Ekainaren 8a - Gerard Manley Hopkins, ingeles olerkaria (j. 1844).
• Ekainaren 15a - Mihai Eminescu, errumaniar idazlea (j. 1850).
• Ekainaren 25a - Lucy Ware Webb Hayes, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1831).
• Ekainaren 28a - Maria Mitchell, estatubatuar astronomoa (j. 1818).

Uztailetik abendura

• Uztailaren 7a - Giovanni Bottesini, italiar musikagilea eta lehen kontrabaxu-jotzaile birtuosoetako bat (j. 1821).
• Uztailaren 10a - Julia Gardiner Tyler, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. 1810).
• Uztailaren 23a - Camilo Villavaso, bizkaitar kazetari, historialari eta politikaria (j. 1838).
• Abuztuaren 3a - Félix Pyat, frantziar idazlea (j. 1820).
• Abuztuaren 8a - Benedetto Cairoli, Italiako lehen ministroa (j. 1825).
• Abuztuaren 10a - Alfred-François Fleury-Hottot, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1831).
• Abuztuaren 19a - Auguste de Villiers de L'Isle-Adam, frantziar idazlea (j. 1838).
• Irailaren 10a - Karlos III.a Monakokoa, Monakoko printzea (j. 1818).
• Irailaren 12a - Numa Denis Fustel de Coulanges, frantziar historialaria (j. 1830).
• Irailaren 13a - Eugenio Arruti y Pola, asturiar-gipuzkoar irakasle eta margolaria, Luancon (j. 1841).
• Irailaren 23a - Wilkie Collins, ingeles idazlea (j. 1824).
• Urriaren 6a - Jules Dupré, frantziar margolaria (j. 1811).
• Urriaren 11a - James Prescott Joule, ingeles fisikaria (j. 1818).
• Urriaren 17a - Nikolai Txernishevski, errusiar idazlea (j. 1828).
• Urriaren 18a - Antonio Meucci, italiar asmatzaile eta zientzialaria, telefonoaren asmatzailea (j. 1808).
• Urriaren 19a - Luis I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1838).
• Urriaren 25a - Émile Augier, frantziar poeta, antzerkigile eta idazlea (j. 1820).
• Azaroaren 20a - Julien Sacaze, frantziar abokatu, historialari eta arkeologoa, Pirinioetako eskualdeko ikerketa epigrafikoengatik ezaguna (j. 1847).
• Abenduaren 6a - Jefferson Davis, estatubatuar politiko eta militarra (j. 1808).
• Abenduaren 11 - Jean-Baptiste Plantié, lapurtar politikaria (j. 1827).
• Abenduaren 12a - Robert Browning, ingeles olerkaria (j. 1812).
• Abenduaren 21a - Federico Anrich Santamaría, Kuban jaiotako espainiar itsasgizon eta politikaria (j. 1827).
• Abenduaren 23a - Constance Naden, ingeles idazle, poeta eta filosofoa (j. 1858).
• Abenduaren 24a - Sergei Botkin, errusiar mediku, terapeuta eta ekintzailea (j. 1832).
• Abenduaren 25a - José María Lakoizketa, nafar botanikoa (j. 1831).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Epifania Argaitz Munibe, euskal herritar musikaria (j. 1812).
• Miguel Rodríguez Ferrer, espainiar geografo eta antropologoa (j. 1815).

---

Kanpo estekak

• Datuak: Q7831
• Multimedia: 1889