Equidae

Wikipedia, Entziklopedia askea
Equidae
Eozeno-gaur egun

Sailkapen zientifikoa
ErreinuaAnimalia
FilumaChordata
KlaseaMammalia
OrdenaPerissodactyla
Familia Equidae
Gray, 1821
Azpibanaketa

Equidae (izen taxonomikoa) edo ekidoak (batzuetan zaldien familia gisa izendatua) zaldiak, astoak, zebrak eta antzeko animaliak biltzen dituen ugaztun perisodaktilo eta solipedo familia dira. Familia honetan genero bakarra dago, Equus izenekoa. Bere kideak gorputadarraen muturretako behatzetarik bakar baten gainean dabiltza, hirugarrena hain zuzen. Espezie guztiek antzeko hortz kopurua dute: gutxienez 34 hortz eta gehienez 42. Mundu guztian barrena zabaldurik daude.

Familia honetako espezie fosil asko ezagutzen dira, genero eta subfamilia ezberdinetan sailkaturik. Ekido terminoa erabiltzen denean familia honi dagokio, nahiz eta bizirik dagoen Equinae subfamiliako animalien inguruan hitz egiteko erabiltzen den.

Sorrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hyracotherium Eohippus hharder †
Galdutako equidoak bakoitzaren tamainaren arabera. Ezker-eskubi: Mesohippus, Neohipparion, Eohippus, Equus scotti and Hypohippus

Zaldiaren sorrera duela 50 milioi urte kokatzen da. Eozenoan bazegoen zaldiaren arbasoa izan zen erbiaren tamainiko animalia, Hyracotherium izenekoa. Basoetan bizi omen zen, hostoak janez. Lau behatz zituen aurreko hanketan eta hiru atzekoetan. Hagin eta haginaurreko tuberkulatuak zituen, zementurik gabeak.

Oligozenoan animali haiek migratzen hasi ziren. Beringeko itsasartea gurutzatu zuen eta Ameriketan barrena zabaldu omen ziren. Europan eta Asian geratutakoak paleoteridoen (hau da, Lophiorteriuma zein Palaotheriuma) aurrekoak izan ziren.

Paleoterioen laugarren behatza oso xumea zen. Animali hauek Oligozenoan desagertu omen ziren, duela 36 milioi urte. Bitartean beraien kide amerikarra, Eohippus-a (Ameriketako Hyracotherium-a), Eozenoaren bigarren erdialde osoan zehar bizirik irauteko gai izan zen beste kontinentean. Horretarako basotik Ameriketako larre handietara irteteko gai izan zen.

Oligozenoan Eohippus-a Mesohippus-a bilakatu zen. Mesohippusa txakur baten tamainakoa zen, hiru behatz zeuzkan eta belardietako bizimodura egokitu zen. Abere hori Merychippus-a bilakatu zen Miozenoan. Merychippus hau 120 zentimetro garaiera zuen soingurutzera (poni bat bezalakoa), eta zementodun haginak zituen; haren ondorioz ziurtatu daiteke abere hori bereziki belarrez elikatzen zela.

Miozeno ertainean Merychippusak Anchiterium-a eboluzionatu zuen. Azken honek Eurasiara migratu zuen. Animali hark soilik hirugarren hirugarren behatzaren gainean zebilen, eta beste biak nahiko atrofiaturik zeuzkan.

Abere hauekin batera, Hypohippusak eta gero Hipparionak ere Beringeko itsasartea zeharkatu zuten eta Asiako Ekialdeko estepetan finkatu ziren. Hala ere bi espezie hauek Pliozeno ertainean desargetu omen ziren.

Bere aldetik, Pliohippusak, Ameriketan zein Eurasian iraun egin zuen eta espezie hau izan zen eboluzioaren bidez Equus fossilis-a bilakatu zen. Abere hauek benetako zaldiak ziren jada. Zaldi hark behatz bakarra zuen jada, eta bere garaiera 160 zentimetrokoa zen. Belaze handietan trostan ibiltzeko moldaturik zegoen. Espeziea, hala ere, Laugarren aroaren hasieran desagertu zen Ameriketatik.

Equus generoko lehendabiziko espezie haren bilakaeraren bidez beste espezie guztiak sortuz joan ziren Pleistozenoan zehar: Zebra ezberdinak Afrikan, astoak Ekiade Hurbilean, zein Europan eta hemionak Asian. Bere aldetik aurreneko zaldiak Eurasiako erdialdeko ordeka zabaletan kokatu zen.

Paleotherium-ak †. Europan Hyracotheriumengandik sortutako animalia. Egungo zaldien arbasoenetariko bat

Taxonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Equus generoko espezieak honakoak dira gaur egun:

Equidae familian halako espezie eta generoak desagerturik daude:

Orohippus †

Azpifamila Anchitheriinae

Hypohippus †

Azpifamilia Equinae

Mesohippus †
Hipparion †
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Equidae Aldatu lotura Wikidatan