Fukuoka

Koordenatuak: 33°35′24″N 130°24′06″E / 33.59°N 130.4017°E / 33.59; 130.4017
Wikipedia, Entziklopedia askea
Fukuoka
福岡市
福岡市 (Fukuoka-shi)
izendaturiko hiria
Administrazioa
Herrialdea Japonia
Uhartea
Eskualdea
Prefektura
Kyushu
Kyushu
Fukuoka
AlkateaSōichirō Takashima (en) Itzuli
Jatorrizko izena福岡市
Posta kodea810-8620
HerriburuaChūō-ku (en) Itzuli
Geografia
Koordenatuak33°35′24″N 130°24′06″E / 33.59°N 130.4017°E / 33.59; 130.4017
Map
Azalera341 km²
Altuera8 m
MugakideakŌnojō (en) Itzuli, Kasuga (en) Itzuli, Itoshima (en) Itzuli, Nakagawa (en) Itzuli, Umi (en) Itzuli, Kasuya (en) Itzuli, Shime (en) Itzuli, Shingū (en) Itzuli, Hisayama (en) Itzuli, Saga, Kanzaki (en) Itzuli eta Yoshinogari (en) Itzuli
Demografia
Biztanleria1.603.043 (2020ko irailaren 1a)
64.362 (2015)
Dentsitatea4441 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera1889ko apirilaren 1a
Telefono aurrizkia92
Ordu eremuaUTC+09:00
Hiri senidetuakBordele, Guangzhou, Oakland, Bangkok, Lagos, Busan, Atlanta eta Auckland
http://www.city.fukuoka.lg.jp/english/index.html

Fukuoka (japonieraz: 福岡市 Fukuoka-shi?) , Japoniako hegoaldean dagoen hiria da, Kyushuko uhartearen iparraldeko kostaldean dagoena eta izen bereko prefeturako hiriburua dena. 2014ko erroldaren arabera 1.514.815 biztanle ditu eta beraz Japoniako 8. hiri populatuena da. Dena dela Fukuoka–Kitakyushu metropoli eremuak 5.738.977 biztanle ditu eta honek Japoniako laugarren metropoli eremua bihurtzen du.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Harri Aroan populatu zuten eremua Asiatik etorritako giza taldeek eta Kofun Aroko aztarna ugari ere azaldu dira.

Dazaifu[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fukuokatik 15 kilometro hego-ekialdera dagoen Dazaifu (大宰府) kaia inguruko hiriburua bihurtu zen 663 urtean. Aintzinako testu batzuen arabera Japoniaren fundazioa gertatu zen bertan baina gaur egun zalantzan jartzen da datu hori. 923 urtean Hakozaki santutegia Dazaifutik Fukuokara ekarri zen.

Mongolen inbasio saiakerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1268an Kublai Khan enperadore mongolak Txina konkistatu ondoren Japonian ezarri zituen bere begiak eta hurrengo urteetan mezulariak bidali zizkion Kamakurako shogunari bere tributari izateko baina shogunak beti uko egin zion eta 1274an enperadoreak Kyushu uhartea konkistatzeari ekin zion 900 itsasuntzi eta 33.000 gizonekin. Ez zuen ordea arrakastarik izan itsasaldi gogorrengatik eta samuraiek gaur egungo Fukuoka hiriko eremuan 2-3 metrotako harrizko hesia eraiki zuten hurrengo balizko inbasioei aurre egiteko. 1281ean egin zuen bigarren konkista saiakera, oraingoan 4.000 untzi eta 140.000 soldadurekin. Japoniarrak 40.000 baino ez ziren eta Dazaifun gotortu ziren. Oraingoan ere eguraldiaren laguntza izan zuten tifoi ikaragarri batek mongolek flota suntsitu baitzuen. Tifoi honi Kamikaze izena eman zioten, "jainkoen haizea".

Fukuokako gaztelua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kuroda Nagamasa daymioak Chikuzen probintzia eskuratu zuen 1600an Sekigaharako Guduan Tokugawatarren alde egiteagatik eta Najima gaztelura mugitu zen. Gaztelua txikia iruditzen zitzaion ordea eta 1601 eta 1607 artean gaztelu berria eraiki zuen, horretarako Edo eta Osakako gazteluak egin zituen Noguchi Kazunari arkitektua ekarri zuen. Gaztelu berriak 47 yagura eta 47.000 m²-ko azalera zeukan eta Kyushuko handiena zen. Fukusaki muinoan eraiki zenez "Fukuoka" izena eman zion.

Fukuoka modernoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Chikuzen probintziko daymioaren egoitza izan zen Fukuoka mende luzetan. 1868ko Boshin Gerran Tokugawa Ieyasuren tenplu famatua suntsitu zutenean Meiji Aroari eman zitzaion hasiera. 1889ko apirilaren batean Fukuoka hiria eratu zen Hakata eta Fukuoka bera elkartzerakoan. Hakata inguruko kaia eta merkatal eremua zen eta Fukuoka berriz daymio eta samuraien bizilekua.

XX mendearen hasieran Fukuokaren bilakaera handia izan zen. 1903an Kyotoko Unibertsitatearen menpeko Medikuntza Unibertsitatea ezarri zen bertan eta 1911ean Kyushuko Unibertsitate Inperiala sortu zuten. 1929an aireportua eraiki zuten Osaka eta Tokiorekin lotzeko.

Bigarren Mundu Gerran hegazkin estatubatuarren bonbardaketak jasan zituen Fukuokak.

Ordutik aurrera hiriak handitzen jarraitu du. Dagoeneko milioi eta erdi biztanletik gora ditu eta Kyushu uhartearen iparraldea hartzen duen Fukuoka–Kitakyushu metropoli eremua Japoniako populatuenetakoa eta industrializatuenetakoa da.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fukuokaren hiru alde mendiz inguratuta daude eta laugarrenak, iparraldekoak, Hakata Badia inguratzen du.

Japoniako beste hiri batzuen aurrean ez da lurrikara asko dituen eremua baina Richter eskalan 6 edo 7 gradutako lurrikarak izaten dira aldika. 2005ean bi lurrikara izan zituen, bata martxoan eta bestea apirilean baina 3 heriotza besterik ez zituzten eragin.

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

    Datu klimatikoak (Fukuoka (1971-2000))    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 9.8 10.5 14.0 19.2 23.5 26.5 30.7 31.6 27.8 23.0 17.6 12.5 20.5
Batez besteko tenperatura (ºC) 6.4 6.9 9.9 14.8 19.1 22.6 26.9 27.6 23.9 18.7 13.4 8.7 16.6
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 3.2 3.5 6.1 10.7 15.0 19.4 24.0 24.5 20.6 14.7 9.6 5.2 13.0
Pilatutako prezipitazioa (mm) 72.1 71.2 108.7 125.2 138.9 272.1 266.4 187.6 175.0 80.9 80.5 53.8 1632.3
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 11.0 10.1 12.9 11.0 10.7 12.4 11.9 10.4 10.9 7.3 9.7 10.3 128.7
Elur egunak (≥ 1 mm) 6.8 5.5 1.5 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 3.4 17.4
Eguzki orduak 99.9 114.3 149.7 177.2 195.0 147.6 182.7 199.3 157.8 174.9 133.2 116.9 1848.5
Hezetasuna (%) 64 64 66 67 69 76 75 74 74 69 67 65 69
Iturria: Japan Meteorological Agency[1]

Banaketa administratiboa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fukuokak 7 auzo (ku) ditu:

Auzoa Biztanleria Azalera Dentsitatea
2010ean km² bizt/km²
Higashi-ku 291.749 66,68 4.375,36
Hakata-ku 212.108 31,47 6.740,01
Chūō-ku
(hirigunea)
176.739 15,16 11.658,24
Minami-ku 248.901 30,98 8.034,25
Jonan-ku 128.883 16,02 8.045,13
Sawara-ku 211.889 95,88 2.209,42
Nishi-ku 190.288 83,81 2.270,47

Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kyushuko zentro ekonomikoa da eta bertako konpainia nagusiek zerbitzuen sektorean jarduten dute; teknologia berriak, komunikabideak, argi-indarra, logistika... Bere burtsa propioa ere badu.

Industria gogorra Kitakyūshūn kontzentratzen da.

Dena den 1.200 homeless ere badaude Fukuokako kaleetan, Japoniako hirien artean gehien daukanetako bat da.

Jaialdiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Hakata Gion Yamakasa: Uztailean ospatzen da. Shioichu Kokushi monjeak 1241ean Hakata izurrite handi batetatik salbatu zuen hiriaren inguruan ur bedeikatua isuriz. Ordutik hiriko auzo desberdinetako taldeek shimekomi-ak sorbaldetan eramanez monjeak egin zuen bide bera egiten dute.
  • Hakata Dontaku: Duela 800 urtetatik ospatzen da, gaur egun maiatzean. Hainbat eskenatoki ezartzen dira hirian zehar eta antzerki eta ikuskizunak izaten dira.

Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fukuoka SoftBank Hawks beisbol taldea bost aldiz izan da Japoniako txapelduna eta 15 aldiz irabazi du Ozeano Bareko liga.

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iruditegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herri eta hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fukuokak honako hiri senidetuak ditu:

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. Japan Meteorological Agency. 気象庁 / 平年値(年・月ごとの値). .
  2. Fukuoka-sistercities.jp. Fukuoka City Sister Cities Committee. .

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]