Hiru behien zerga

Hiru Behien Zerga
	Hiru behien zerga, 1960ko hamarkadan
Tokia	San Martingo Harria,; Euskal Herria; 42°58′40″N 0°44′41″W / 42.97778°N 0.74472°W
Antolatzailea	Erronkaribar, Nafarroa; Baretos, Biarno
Hasiera	1375eko uztailaren 13a; (lehenbiziko erregistroa)
Data
Data	Uztailaren 13a
Betetzea	Urtero

Hiru behien zerga (Erronkariko euskaraz, Iror Beien Emontarzuna^[1], Tributo de las tres vacas gaztelaniaz eta Tribut des trois vaches frantsesez) Erronkaribarren (Nafarroa Garaia) eta Baretos ibarraren (Bearno) artean egindako hitzarmen zaharra da, XIV. mendetik datorrena^[2].

Jatorria oso argi ez badago ere, gauza jakina da 1375ean alde biek akordioa sinatu zutela, unai erronkariar eta biarnotarren jarduera muga inguruan arautu zuena eta bakea ekarri zuena. Bi urte lehenago, liskar larrien ondorioz Pedro Karrika erronkariarrak Pierre Sansoler biarnotarra hil zuen, eta honek eragin zuen hitzarmena lortzearena. Ordutik aurrera, Baretosko abeltzainek hiru behi eman behar dizkiete Izaba, Uztarroze, Urzainki eta Gardeko biztanleei hilabete batez euren aziendek zelai nafarretan belar eta ura hartzearen truke. 600 urte baino gehiago luzatu da dagoeneko ohitura hau, XVII. mendean ia 20 urtez hitzarmena eten bazuten ere^[3]. Tradizio luze hau, izan ere, gaur egun oraindik berresten den Europako itunik zaharrena da.

Historian zehar hainbat aldiz dokumentatu izan da, besteak beste Esteban Garibai gipuzkoarrak 1571n edo Enrike Zubiri "Manezaundi" nafarrak 1935ean.^[4]

Gaur egun ere urtero uztailaren 13an mugako alde bietako agintariak biltzen dira eta ekitaldi sinbolikoa burutzen dute oraindik ere San Martingo Harriaren inguruan.

Pax avant[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ituna burutzeko, bi aldeek eskua emanda (Latinez)"pax avant" ("bakea aurrera") hitzak hiru aldiz esaten dute tradizionalki urteroko ekitaldian. Bestetik, historian zehar Ansoko ibarretik eta Zuberoatik San Martin ingurura joandako epaileak egon izan dira prozesuaren lekuko, auzokide neutral gisa.

Aipatutako lelo hori hartuta, berriki "Pax Avant" izeneko egitasmoa sortu dute ibar bietako agintariek^[5], eta horren emaitza Izabako oroipenaren etxea izeneko museoa izan da, besteak beste.