Iberiar katamotz
| Iberiar katamotza | |
|---|---|
 |
|
| Iberiar katamotza Doñana Parke Nazionalan | |
| Iraute egoera | |
Sailkapen zientifikoa  |
|
| Erreinua: | Animalia |
| Filuma: | Chordata |
| Klasea: | Mammalia |
| Ordena: | Carnivora |
| Familia: | Felidae |
| Generoa: | Lynx |
| Espeziea: | Lynx pardinus Linnaeus |
| Hedadura mapa | |
 |
|
| Iberiar katamotzaren hedapena 2003an. | |
Iberiar katamotza edo Katamotz iberiarra (Lynx pardinus) Iberiar penintsulako katamotz mota bat da. Gaur egun galtzorian dago. Une batean euren arteko harremanik ez zuten eta 200 alez osaturiko bi talde besterik ez ziren geratzen, horietatik hogeitamar besterik ez ziren eme ugalkorrak[2].
Kontserbazio hainbat programen bidez, 2015an lau gune eta 320 pizti daude[3]. Hala ere iberiar katamotza mundu osoko felido-espezierik mehatxatuena da, amurreko lehoinabarrarekin batera.
Eduki-taula
Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Katamotz mota hau txikiagoa da kanadiar eta ipar-katamotzekin konparatuz, puntuz eta orbanez beteriko ile nabarra edo arre-marroixka du. Gorputz argalagoa du beste katamotz sendoagoekin konparatuz gero, isatsa laburra du katamotz guztiek bezala. Katamotz guztiek eta karakalak bezalaxe, ile puxka bana du bi belarri puntan, eta iberiar katamotzak, beste motek hain nabarmen ez duten bezala, balerri ondoko ile luzeak ditu masailen inguruan ilaje edo melena itxura emanez.
Bere hortz-formula 3/3, 1/1, 2/2, 1/1 = 28 da.
Tamaina[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Katamotz txikia da, ipar-katamotzaren erdia pisatuz. Arrek, normalean, 12,8 kg pisatzen dute batezbestez (20 kg-ko arrak topatu diren arren), emeek 9,3 kg-ko pisua dute batezbestez.
Hedapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2006-an katamotz nukleo edo talde emankor bakarrak Sierra Morenako Sierra de Andújarreko parke naturalean (katamotz mota hauek gehien biltzen duen gunea), Doñanako parke naturalean eta Cerdeña eta Montoroko parke naturaletan soilik zeudela estimatu zen. Oso populazio urriak egon litezke beste gunetan ere, baina ale txikiz osatutako populazioak beti ere; Madrilgo hegoaldeko, Toledoko, Ciudad Real eta SIerra de Alcarazeko mendi eta lautada gunetan besteak beste.
Populazioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
XX. mende amaierako populazioak (edo gehienak bederen) litekeena da desagertuak izatea gaur egun.
2005. urtean Doñanan eta Sierra Morenan 200 ale baino ez zirela estimatzen zen (bi guneak batera zenbatuta), eta populazioak geografikoki zatituak zeuden, bere bizirautea erabat zailduz.
Dena den, iberiar katamotza babesteko eta berreskuratzeko lanak direla medio, animalia honen joera iraultzen hasi da pixkanaka. Beste lanekin batera adibidez, untxien ugalketa eta iberiar katamotzen gunetan askatzeko lan intentsiboak egon ziren (felido hauen oinarrizko harrapakina). Horrela, 2007. urtean 200 ale baino gutxiagotik 220-250 alera igarotzea lortu zuten (2 urtetan). Eta gaur egun (2015), 200 alez osaturiko bi populazio garrantzitsu ezagutzen dira, horri populazio txikiagoak gehitu behar zaio Gaztela-Mantxako mendigunetan.
Habitat[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Katamotz iberiarra mediterraneoko basoetan bizi da, iberiar penintsulako gune txiki eta mugatuetan. Iberiar penintsulan, zoritxarrez, kontserbaturiko basagune gutxi geratzen dira gaur egun. Orain dela urte batzuk katagorri batek iparraldetik penintsulako hegoaldera joan zitekeen bitartean, egun, baso eta babesa eskeini ahal zion zuhaitz gune exkasak geratzen dira.
Aintzinean Portugalen ere aurki zitezkeen, egun, herrialde horretan iraungitua edo desagertua dago.
400-900 metro bitarteko garaieretan bizi ohi dira, baina 1600 metroko mendigune garaietan ere aurki daitezke. Belar altueneko basoetan bizi dira gehienbat, untxiak bizi diren lekuetan (bere oinarrizko elikadura).
Portaera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Katamotz bakartiar eta nomada da, ugalketa garaian soilik elkartzen dira beste sexuko katamotzekin. Katu honek zaratarik egin gabe zelatatzen ditu bere harrapakinak eta mugimendu azkar baten bitartez ehizatzen ditu, beste batzuetan ordez, harrapakina bera gertutik igarotzen uzten du azkeneko erasoa eman arte.
Katamotz hauek tenperaturek gora egiten dutenean atseden gehiago hartzen dute, euria egiten duenean kontrakoa gertatzen da, aktiboagoak ikusten baitzaie.
Iberiar katamotza egunsentiarra edo eguneko izakia da, ordu horietan ehizatzen duelarik. Dena den, Doñana parkeko azterketa batek parke horretako populazio batzuk gautarrak zirela frogatu zuen.
Elikadura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Iberiar katamotza untxietan trebatua den ehiztari edo haragijale bakartzat jotzen da, bere elikaduraren %80-90 eskeiniz.
Horrez gain, anatidoak, ungulatuak, eperrak, ugaztun txikiak eta beste hegaztiak ere ehizatzen ditu.
Harrapakin hauek urtaro ezberdinetan eman daitekela esan beharra dago, untxiak pasiboago eta topatzeko zailago dauden urtaroetan edo hilabetetan. Untxia aktiboa den garaietan ia elikadura guztia karraskari hauetan oinarrituta dago (%80-90).
Ugalketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Araldia urtarrila eta otsaila bitartean ematen da. Animalia bakartiarra izan arren, araldi osoan bere bikotearekin egon ohi da.
Erditzeko eta kumeak zaindu eta hazteko ondo babestutako gotorleku edo zuloak bilatzen ditu. Ernaldiak 65-72 egun bitartean dirau eta kumeen jaiotza martzo eta apirila bitartean ematen da. 1-4 kume bitartean erditzen ditu amak, sarriena 2 kume izanik.
4 asteren bueltan katamotz amak zuloz edo gotorlekuz aldatzen du, eta 2 hilabetetan kumeak amari bere ehizatara laguntzeko gai dira, beti ere, zaratarik egin gabe begiratzen geratzen badira.
Iraute egoera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Iberiar katamotza 1986. urtean arriskuan zegoen espezie moduan sailkatu zen, 2002. urtean arrisku maila handiagoa duen arrisku larri bezalako sailkapenera aldatu zen. Hortik aurrera, urteetako kontserbazio lanei esker bere kopurua egonkortu eta poliki-poliki berreskuratzen joan da, iberiar penintsulako katamotzaren kontserbazioaren aldeko kontzientziazio lanak ere ikaragarriak izan dira XXI. mendea hasi denetik hona. Hori guztiagatik, 2015. urtean, iberiar katamotza arrisku larriko sailkapenetik arrisku deritzon sailkapenera aldatu zen berriro ere, animalia honen etorkizunari erreala den itxaropena emanez. Hala eta guztiz ere, katu honen aldeko lan intentsiboek aurrera jarraitu behar dute itxaropen hori benetan errealitate bihurtzeko, eta berriro ere arrisku larriko sailkapen edo zerrenda beltz horretan ez sartzeko.
Mehatxuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Felido iberiar honen mehatxurik handiena gizakia da, eta gizakiak eragindako hilketa aktibo (nahita eragindakoak) eta pasibo (nahigabe eragindakoak).
Iberiar penintsula Europako gune eraikienetarikoa da, eta urtez urte basoak eta ingurune askea galtzen joan dena. Urtero, katamotz hauek kotxeekin talka eginez hiltzen dira, baita beste animaliak ehizatzeko jartzen diren zepoengatik ere. Horri legez kanpoko ehiza gehitu behar diogu, eta horrekin guztiarekin ulertu genezake animalia hau desagertzeko arriskuan egotearen zergatia.
Beraz, gizakiak eragindako mehatxuak:
- Habitataren suntsipena
- Gizakia hurbilegi izatea
- Legez kanpoko ehiza
Erreferentzia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ The IUCN red list of endangered species
- ↑ http://www.zientzia.net/artikulua.asp?Artik_kod=7530 " 200 espeziez osaturiko bi talde besterik ez daudelarik...". Iberiar katamotza. Zientzia.net
- ↑ http://www.wwf.es/que_hacemos/especies/nuestras_soluciones/acciones_sobre_el_terreno/proyecto_lince_iberico/
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Iberiar katamotz  |
|
