Puma

Puma
	; Pleistozeno - Holozeno, 0,3 Ma-0 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ ;
	Irudi gehiago
Iraute egoera
	; Arrisku txikia (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Filuma	Chordata
Klasea	Mammalia
Ordena	Carnivora
Familia	Felidae
Generoa	Puma
Espeziea	Puma concolor; Linnaeus, 1771
Azpibanaketa
	P. c. anthonyi; P. c. cabrerae; P. c. concolor; P. c. coryi?; P. c. costaricensis; P. c. couguar; P. c. puma;
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Ernaldia	94 egun
Haginkadaren indarra	108
Genomaren kokapena	dnazoo.org…

Artikulu hau felidoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Puma (argipena)».

Puma (Puma concolor) felidae familiako espeziea da. Ameriketan jatorria duen bigarren felidorik handiena, jaguarraren ondoren. Espezie generalista da, kontinenteko ia habitat guztietan bizi dena^[1].

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pumak katu lirain eta bizia da: gorputz luzea du eta haren tamaina txikiagatik, lehoi emearen antza handia du; horregatik, Amerikako lehoi zein mendi lehoi izenez ere ezagutzen da. Burua gorputzarekin konparatuz gero, nahiko txikia da.

Sorbaldarainoko altuera 60-80 zentimetro bitartekoa da eta sudurretik isats ertzerainoko luzera 2,4 metrora iritsi da inoiz; hala ere, 1,5 eta 2,75 metroren ingurukoa da.

Iparraldeko pumak hegoaldekoak baino handiago eta astunagoak dira.

Arren batez besteko pisua 53-72 kg-koa da eta emeena, 34-48 kg. Munduko laugarren felido handiena da, lehoinabar afrikarraren parean, horiek batez bestean pisutsuagoak eta sendoagoak izan arren). Ez dira lehoinabartat jotzen, orro egiteko gaitasunik ez dutelako: pantera familiaren deskribapen zehatzean, panteratzat hartzen da orro egiteko gai den felidoa, eta sailkapen fin horretan, tigreak, lehoiak, jaguarrak eta lehoinabarrak daude soilik.

Elikadura eta ehiza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pumak harrapa dezakeen edozein harrapakin jaten du, intsektuak nahiz ungulatu handiak. Haren harrapakin gogokoenak oreinak eta tamaina antzekoko ungulatuak dira. Armadiloak, txerri basatiak, altzeak, narrastiak eta hegaztiak ere ehizatzen ditu.

Oso animalia bizkorra eta malgua da: felido guztien artean, jauzirik luzeenak eta altuenak egin ditzake. Abilezia hori aprobetxatuz, jauzi batekin harrapakinaren lepoa heldu eta airerik gabe zein odol fluxurik gabe utziz hiltzen du; behar izanez gero, harrapakin handiak muturra estaliz ere ito ditzake. Harrapari trebe eta indartsuak da: animalia bost aldiz handiagoak hiltzeko gai da, altze ar handiak, kasu.

Hedapen geografikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ipar Ameriketatik (Alaska eta Kanadako iparraldea izan ezik) Hego Ameriketaraino hedatzen da eta kontinente horretako herrialde askotan bizi da, nahiz eta azken hamarkadetan haren presentzia nabarmen jaitsi den.

Azpiespezieak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hainbat azpiespezie ditu:

- Hego Amerikako ekialdeko puma (Puma concolor anthonyi) Nelson & Goldman, 1931.

- Argentinar puma (Puma concolor cabrerae) Pocock, 1940.

- Hego Amerikako iparraldeko puma (Puma concolor concolor) Linnaeus, 1771.

- Erdialdeko Amerikako puma (Puma concolor costaricensis) Merriam, 1901.

- Ipar Amerikako puma (Puma concolor couguar) Kerr, 1792.

- Hego Amerikako hegoaldeko puma (Puma concolor puma) Molina, 1782.

Bizi-zikloa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pumak ez du harrapari naturalik, lehian dabiltzan etsai asko bai, ordea. Iparraldeko guneetan hartz arreekin eta otso taldeekin lehiatzen da, hartza askoz ere handiagoa baita eta otsoak taldeetan ibiltzen baitira (otso bakarti batek ez dio arriskurik sortzen). Hegoaldean, berriz, jaguar handiago eta indartsuarekin lehiatzen da.

Dena den, lehia bizien duen animaliarekin otsoa da, biek ala biek harrapakin berberak dituztelako, eta bi animalia horien arteko borrokak eta elkar hilketak ugariak izaten dira. Pumak otso bakartiak sarritan hiltzen dituzte lehia horren borrokagatik, baina otsoak taldeetan daudenean, egoera erabat aldatzen da, eta sarritan pumak hilik edo desplazaturik suertatzen dira.

Pumak garrantzi handia du bere habitateko kate trofikoan.

Egoera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arriskuan edo arriskuan sartzeko zorian diren animalien zerrendak puma kezka txikitik ia arriskuan dagoen espeziera aldatu du sailkapenean, azken ikerketek arrisku ahulera igotzeko aukera baztertu gabe. Izan ere, azken urteotan jasaten ari den desplazamendua kontuan hartu behar da.