Jean-Baptiste Lully

Jean-Baptiste Lully
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Florentzia, 1632ko azaroaren 28a
Herrialdea	Toskanako Dukerri Handia ; Frantziako Erresuma (1661 -
Bizilekua	Frantzia
Heriotza	Paris, 1687ko martxoaren 22a (54 urte)
Hobiratze lekua	Notre-Dame-des-Victoires (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: Gangrena gaseosoa
Familia
Ezkontidea(k)	Madeleine Lambert (en) (1662ko uztailaren 24a -
Seme-alabak	ikusi Louis Lully; Jean-Baptiste Lully fils; Jean-Louis Lully;
Hezkuntza
Hizkuntzak	frantsesa; italiera
Irakaslea(k)	Nicolas Métru; Nicolas Gigault; François Roberday
Ikaslea(k)	ikusi Georg Muffat (en) ; Marin Marais; Pascal Collasse; Jean-Baptiste Lully fils; Johann Sigismund Kusser; Johann Caspar Ferdinand Fischer; Louis Lully; Pelham Humfrey (en) ; Jean-Féry Rebel; Henri Desmarets (en) ; Jean-François Lalouette; Pierre Verdier (en) ; Jean-Louis Lully; Theobaldo di Gatti (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	musikagilea, orkestra zuzendaria, koreografoa, biolin-jotzailea, musika-irakaslea, ballet dantzaria, dantzaria, pedagogoa eta irakaslea
Lan nabarmenak	ikusi Bellérophon (en) ; Isis (en) ; Thésée (en) ; Le Bourgeois gentilhomme (en) ;
Mugimendua	musika klasikoa; musika barrokoa
Genero artistikoa	opera; musika klasikoa; ballet (en)
Musika instrumentua	biolina

Jean-Baptiste Lully —italieraz: Giovanni Battista Lulli— (Florentzia, Toskanako Dukerri Handia, 1632ko azaroaren 28a – Paris, Frantziako Erresuma, 1687ko martxoaren 22a) musikagilea izan zen. Italian sortua, 1661. urtean frantses herritartu zen.

Bizitza

1632an Florentzian jaioa, 1643an, 10 urte zituela, Frantziara joan zen. 1646. urtetik aurrera François Roberday eta Nicolas Gigault maisuen ikasle izan zen Parisen. 1653. urtean Luis XIV.aren zerbitzari sartu zen. 1661. urtetik aurrera gorteko ganberako musika zuzendaria izan zen eta 1662tik aurrera errege familiaren musika maisua. Urte batzuk lehenago Vingt-quatre violins du roi izeneko taldea sortu zuen eta taldearen zuzendaria izan zen. 1664. urtean Molièrerekin batera idatzi zuen Le bourgeois gentilhomme izeneko opera-ballet ezaguna. Lullyk sartu zituen lehenengo aldiz emakumezko dantzari profesionalak balletean. Frantses operan ere aldaketak sartu zituen; frantses moldeko obertura esate baterako, bi aldi geldo eta beste bat bizkorragoa duena.

Idatzi zituen operen artean aipagarriak dira: Cadmus et Hermione (1673), Alceste (1674), Thesée (1675), Armide et Renaud (1686). Balletak idatzi zituen, musika intzidentala antzerkirako, ahotserako erlijiozko musika lanak, musika tresnetarako lanak eta abestiak. Armide opera, bere maisulana, idatzi eta hurrengo urtean erregea gaixotasun batetik sendatzeko jo zen Te Deum-aren konpasa markatzen ari zenean, makilkada bat eman zion oin bati eta gangrenak jota hil zen.

Musika lanak

Gorteko baletak

Lullyren gorteko baleten zerrenda, ordena kronologikoan
	Izenburua	Data
	Mascarade de la Foire de Saint-Germain	1652
	Ballet de la Nuit^[1]	1653
	Ballet des Proverbes	1654
1	Ballet du Temps	1654
2	Ballet des Plaisirs	1655
4	Le Grand Ballet des Bienvenus	1655
6	Ballet de Psyché ou de la Puissance de l'amour	1656
7	La Galanterie du temps, maskarada	1656
8	L'Amour malade, erregeren baleta	1657
9	Ballet d'Alcidiane	1658
11	Ballet de la Raillerie	1659
13	Ballet de Toulouse, maskarada-baleta	1660
5	Ballet de la Revente des habits du ballet	1660
14	Ballet de l'Impatience	1661
15	Ballet des Saisons	1661
18	Ballet des Arts	1663
19	Les Noces de Village	1663
21	Les Amours Déguisés	1664
	Ballet du Palais d'Alcine	1664
24	Mascarade du capitaine	1665
27	Ballet de la Naissance de Vénus	1665
	La Réception faite par un Gentilhomme de campagne à une compagnie choisie à sa mode, qui vient le visiter, maskarada	1665
28	Ballet des Gardes ou les Délices de la Campagne	1665
30	Le Triomphe de Bacchus dans les Indes ou Ballet de Créquy	1666
32	Ballet des Muses	1666
36	Le Carnaval, errege maskarada	1668
40	Ballet de Flore	1669
43	Ballet des Nations	1670
46	Le Ballet des Ballets	1671
52	Le Carnaval, maskarada	1675
59	Le Triomphe de l'Amour et de Bacchus	1681
	La Noce de village, maskarada	1683
69	Le Temple de la Paix	1685

Komedia-baletak

Lullyren komedia-baleten zerrenda, ordena kronologikoan
	Izenburua	Data
16	Les Fâcheux	1661
20	Le Mariage Forcé	1664
22	Les Plaisirs de l'île enchantée	1664
29	L'Amour médecin	1665
33	La Pastorale comique	1667
34	Le Sicilien ou l'Amour peintre	1667
38	George Dandin	1668
41	Monsieur de Pourceaugnac	1669
42	Les Amants magnifiques	1670
43	Le Bourgeois gentilhomme	1670

Operak

Lullyren operen zerrenda, ordena kronologikoan
	Izenburua	Libreto egilea	Lehen emanaldia (data)	Lehen emanaldia (lekua)
49	Cadmus et Hermione	Philippe Quinault	1673ko apirilak 27	Paris, Bel-Aireko jeu de paume
50	Alceste, ou le Triomphe d'Alcide	Philippe Quinault	1674ko urtarrilak 19	Paris, Bel-Aireko jeu de paume
51	Thésée	Philippe Quinault	1675eko urtarrilak 11	Saint-Germain-en-Laye
53	Atys	Philippe Quinault	1676ko urtarrilak 10	Saint-Germain-en-Laye
54	Isis	Philippe Quinault	1677ko urtarrilak 5	Saint-Germain-en-Laye
56	Psyché	Thomas Corneille eta Bernard Le Bouyer de Fontenelle	1678ko apirilak 19	Saint-Germain-en-Laye
57	Bellérophon	Thomas Corneille eta Bernard Le Bouyer de Fontenelle, Nicolas Boileauren laguntzarekin	1679ko urtarrilak 31	Paris, Académie royale de musique, théâtre du Palais-Royal
58	Proserpine	Philippe Quinault	1680ko otsailak 3	Saint-Germain-en-Laye
60	Persée	Philippe Quinault	1682ko apirilak 17	Paris, Académie royale de musique, théâtre du Palais-Royal
61	Phaéton	Philippe Quinault	1683ko urtarrilak 6	Versaillesko jauregia
63	Amadis	Philippe Quinault	1684ko urtarrilak 18	Paris, Académie royale de musique, théâtre du Palais-Royal
65	Roland	Philippe Quinault	1685eko urtarrilak 18	Paris, Académie Royale de musique
71	Armide	Philippe Quinault	1686ko otsailak 15	Paris, Académie royale de musique, théâtre du Palais-Royal
74	Achille et Polyxène^[2]	Jean Galbert de Campistron	1687ko azaroak 7	Paris, Académie royale de musique, théâtre du Palais-Royal

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014-08-27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Lullyk bost rol dantzatu zituen balet honetan. Beharbada antolakuntzan lagundu izanen zuen, baina musikarik ondu ez
↑ Lully obertura eta lehen ekitaldia ondu zituen, baina gainerakoa amaitu gabe hil zen. Haren lankide nagusi Pascal Colassek bukatu zuen

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q1192
Multimedia: Jean-Baptiste Lully / Q1192

[1] Lullyk bost rol dantzatu zituen balet honetan. Beharbada antolakuntzan lagundu izanen zuen, baina musikarik ondu ez

[2] Lully obertura eta lehen ekitaldia ondu zituen, baina gainerakoa amaitu gabe hil zen. Haren lankide nagusi Pascal Colassek bukatu zuen

[1]

[2]