Urkizu Aldatsekua jauregia

Urkizu Aldatsekua jauregia
Eraikitako euskal ondasun nabarmena
Elorrioko hiri historikoa
Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Bizkaia
Herria	Elorrio
Koordenatuak	43°07′42″N 2°32′22″W
Historia eta erabilera
Eraikuntza
Arkitektura
Estiloa	Arkitektura eklektikoa
Ondarea
EJren ondarea	98

Urkizu Aldatsekua jauregia Elorrion dago, Durangaldean (Bizkaia). XX. mende hasieran eraiki zen muino txiki batean (hortik Aldatsekua izena), bertan erretako baserri bat ordezkatzeko, urkizutarrena. 1986-1987 urteetan zaharberritu egin zen.

Gaur egun Elorrioko Udalarena da, eta bertan honako elkarteak daude: Berrio-Otxoa nagusien elkartea, La Esperanza nagusien elkartea, Berrio-Otxoa abesbatza, Txantxibiri irratia eta Alargunen elkartea.

Jauregia inguratzen lorategi erromantiko bat dago, zenbait bidezidorrekin. Bertan, urrunetik ekarritako ehundik gora zuhaitz daude; adibidez, Himalaiatik ekarritako zedro handia, eraikinaren eskailera ondoan dagoena. Horrezaz gain, lorategiak patin bat dauka, eta iturri bat.

Herriko jaietan bi ekitaldi jendetsu egiten dira lorategi horretan: koadrillen eguna eta Sukalki eguna, azken hau koadrillen arteko sukaldaritza-lehiaketa.

Garai batean Urkizu leinua Elorrioko ospetsuena eta ahaltsuena izan zen. Abendaño etxean zuen jatorria. Gaur egun ere, zortzi etxe daude fatxadetan leinuaren armarria dutenak.

Historia

Iturbe familiarekin batera, urkizuarrak izan ziren lehendabiziko merkatari elorriarrak Sevillara joaten, Mundu Berriko merkataritzan parte hartzera, burdin landua saltzeko batez ere. Han arrakasta itzela izan zuten, eta diru mordoa irabazi zuten, lehendik zituzten aberastasunak izugarri gehituz. Elorrion eta inguruetan ondasun asko eta handiak zeuzkaten: jauregiak, etxandiak, baserriak, arboladiak…

Urkizu Aldatsekua jauregia XX. mende hasieran eraiki zen, erretako baserri bat ordezkatzeko, familiarena. 1745ean egindako etxe-zenbaketan agertzen zen baserria. Gazeta auzoko kofradiakide hildakoen zerrendan ere agertzen da bederetziurren bat Teresa Urkizu Aldasa zenaren alde, berau baserri hartakoa.

Ezaugarriak

Jauregi hau egin zen XX. mende hasieran zenbait tokitan (Negurin-eta) eraiki ziren jauregien estiloan, lorategi zabal batekin, ingelesen orduko tradizioan. Fatxada nagusiak kanpo-eskailera bat dauka solairu printzipalera sartzeko. Etxearen hiru mailetatik atentzioa ematen du balkoi nagusiaren burdinlanak.

Jauregia inguratzen lorategi erromantiko bat dago, zenbait bidezidorrekin. Bertan, urrunetik ekarritako ehundik gora zuhaitz daude; adibidez, Himalaiatik ekarritako zedro handia, eraikinaren eskailera ondoan dagoena. Horrezaz gain, lorategiak patin bat dauka, eta iturri bat.

Iruditegia

• 
  Fatxada nagusia, eskailera luzeekin
• 
  Jauregia, lorategitik ikusita
• 
  Sarrera albo baterako lorategira
• 
  Patina, lorategiaren albo batean
• 
  Iturria, lorategirako sarreretako batean

Ikus, gainera

Ondare zibila ikusgarria da Elorrion, batez ere arkitekturari dagokionez. Behin XV. mendean leinuen arteko gerrak atzean utzita, Elorrio aldatu egin zen: apurtu egin zen hiribilduaren harresia, eta herria errebaletara zabaldu zen, jarduera ekonomikoa bizkortu egin zen eta, ondorioz, “aberats berriak” agertu. XVI, XVII eta XVIII. mendeetan Elorrioko zenbait familia Sevillara joan eta buru-belarri sartu ziren Mundu Berriko merkataritzan —burdin fabrikatuen salerosketan bereziki—, eta horrek dirua barra-barra ekarri zuen herrira, batez ere familia horien eskuetara. Eta familia horiek diruaren zati bat inbertitu zuten eraikin ikusgarriak egiteko.

Horrek markatzen du, dudarik gabe, Elorrioko arkitektura zibilaren urrezko aroa, zeinak hartzen baititu XVI, XVII eta XVIII. mendeak batez ere. Horra Elorrioko eraikin zibil nabarmenen zerrenda bat, mendeen arabera banatuta:

XV. mendea

• Kanpokaleko Atea. Elorrioren harresiak zituen sei ateetatik hauxe da geratzen diren bietarik bat.

XVI. mendea

• Aldapebeitiatxikia jauregia. Errenazentista.
• Arabio jauregia. Errenazentista. Fatxadan armarri ikusgarria du, marmol zuriz egina. Hegoaldeko fatxadan loggia bikoitza dauka.
• Ibarguen-Urkizu jauregia. Errenzentista.
• Iturbe jauregia. Errenazentista.
• Larreategi jauregia. Errenazentista. Karaktere gotikoz idatziriko harria du horma ertzean, 1542koa.
• San Fausto errebaleko etxea. San Fausto errebaleko zaharrena seguruenik.
• San Fausto errebaleko jauregia. Errenazentista.
• Suso errebaleko jauregitxoa. Errenazentista.

XVII. mendea

• Aldapebeitia jauregia. Barrokoa.
• Altzerreka-Mendiola jauregia. Barrokoa.
• Arespakotxaga-Andueza jauregia. Barrokoa. Txintxirri izenaz ere ezagutzen da.
• Arespakotxaga-Azkarraga jauregia. Barrokoa.
• Arespakotxaga-Mendibil jauregia. Barrokoa. Eredutzat hartu zen herriko beste jauregi batzuk egiteko.
• Arriola jauregia. Barrokoa.
• Elorrioko udaletxea. Barrokoa
• Iturri jauregia. Barrokoa.
• Lariz jauregia. Barrokoa.
• Lekerika-Otsa jauregia. Barrokoa.
• Urkizu etxea. Barrokoa.
• Urkizu-Iturbe jauregia. Barrokoa.
• Urkizu-Tola jauregia. Barrokoa. Oinplano karratua du eta lau ertzetan, pinakuluak.
• Zearsolo jauregia. Barrokoa. Casajara izenaz ere ezagutzen da. Loggia ederra dauka eta balkoietako burdinaren eta teilatu-hegaleko zuraren lanketak arreta berezia eskatzen du.

XVIII. mendea

• Esteibar-Arauna jauregia. Barrokoa.
• Otsa jauregia. Barrokoa.
• Urkizu jauregia. Barrokoa.

XIX. mendea

• Olazabal jauregia. Neoklasikoa. Modet izenarekin ere ezaguna.
• Berriozabaletako iturria. Neoklasikoa. Manuel Plazido Berriozabalbeitia epaile elorriarrak agindu zuen iturria egitea bere auzokideen bizi-egoera hobetzeko.

Bibliografia

• Agirre Kerexeta, I. Bizkaiko herrien monografiak: Elorrio. Bizkaiko Foru Aldundia. Bilbo, 1992.
• Barrio Loza, J. A. (Dir) Bizkaia. Arqueología, Urbanismo y Arquitectura histórica. 3 volúmenes. Bilbao. 1989-1991.
• Barrio Loza, J. A. (Dir) Monumentos nacionales de Euskadi. Tomo III: Vizcaya. Departamento de Cultura del Gobierno Vasco. Zamudio: Elexpuru, 1985.
• Basterretxea Kerexeta, I. Hierro y palacios. Elorrio-Sevilla. Mercaderes elorrianos en Sevilla durante los siglos XVI y XVII. (2004)
• Fernández Altuna, José Javier. Euskal Herriko Arkitektura. Bilbao: Ibaizabal, 2004.
• Kerexeta, J. Linajes y casas solariegas de Elorrio. Elorrioko Udala. Bilbo, 1990.
• Leis Álava, A. I. "Arquitectura residencial culta en la villa de Elorrio". Cuadernos de Artes Plásticas y Monumentales. Ondare 24. Donostia: Eusko Ikaskuntza, 2005.
• VV. AA. Guía del patrimonio histórico artístico y paisajístico. Editorial Etor.

Kanpo estekak

• Elorrioko Udalaren webgunea.
• Azaleratu zure alde erromantikoa. Elorrioko Udala.
• Aldatsekua jauregian egoitza duten elkarteak.

• Datuak: Q56162250
• Multimedia: Urkizu Aldatsekua jauregia / Q56162250