Zerkopiteko

Wikipedia, Entziklopedia askea
Zerkopiteko
Oligozeno-Gaur egun

Sailkapen zientifikoa
ErreinuaAnimalia
FilumaChordata
KlaseaMammalia
OrdenaPrimates
SuperfamiliaCercopithecoidea
Familia Cercopithecidae
Azpibanaketa

Zerkopitekoak edo Mundu Zaharreko tximinoak katarrinoen primateetako familia bat da, Cercopithecidae izenekoa taxonomian. 24 genero eta 138 espezie ezagutzen dira, eta horrek primate familia ugariena bihurtzen du. Mundu Zaharreko tximinoen generoetan babuinoak (Papio generoa), kolobo gorriak (Piliocolobus generoa) eta makakoak (Macaca generoa) sartzen dira. Filogenetikoki, harreman handiagoa dute Hominoidearekin Mundu Berriko tximinoekin baino. Mundu Berriko tximinoen arbaso komun batengandik duela 45 eta 55 milioi urte artean banandu ziren[1].

Talapoina da zerkopitekoen artean tximinorik txikiena, guztira 34-37 cm-ko luzera eta 0,7 eta 1,3 kg arteko pisuarekin. Mandril arra da handiena, 70 cm luze eta 50 kg arteko pisua duena. Zerkopitekoek hainbat aurpegi-ezaugarri dituzte; batzuek muturra dute, beste batzuek sudur zapala eta askok kolorea. Gehienek buztana dute, baina ezin dituzte gauzak heldu berarekin, Mundu Berriko tximinoek egin dezaketen bezala.

Gaur egun, zerkopitekoak Afrikan eta Asian bizi dira, eta inguru askotan bizi dira: oihan tropikaletan, sabanetan, sastrakadietan eta lur menditsuetan. Iraganean Europako zati handi batean bizi izan ziren; gaur egun, Europan bizirik iraun duten bakarrak Gibraltarko Berberiako makakoak dira. Ez dakigu Gibraltarrekoak diren edo gizakiak ekarri zituen.

Mundu Zaharreko tximino batzuk zuhaiztarrak dira, koloboak bezala; beste batzuk lurtarrak dira, babuinoak bezala. Gehienak partzialki orojaleak dira, baina denek nahiago dute landare-materia, horixe baita dietaren zatirik handiena. Gehienak oso oportunistak dira, fruta jaten dute batez ere, baina ia edozein elikagai ere jaten dute, hala nola loreak, hostoak, erraboilak eta errizomak, intsektuak, barraskiloak, ugaztun txikiak[2] eta zaborra.

Sailkapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Zerkopiteko Aldatu lotura Wikidatan
  1. ↑ (Ingelesez) Perez, S. Ivan; Tejedor, Marcelo F.; Novo, Nelson M.; Aristide, Leandro. (2013 eka. 27). «Divergence Times and the Evolutionary Radiation of New World Monkeys (Platyrrhini, Primates): An Analysis of Fossil and Molecular Data» PLOS ONE 8 (6): e68029.  doi:10.1371/journal.pone.0068029. ISSN 1932-6203. PMID 23826358. PMC PMC3694915. (Noiz kontsultatua: 2023-03-14).
  2. ↑ The Encyclopedia of mammals. Facts on File 1984 ISBN 0-87196-871-1. PMC 10403800. (Noiz kontsultatua: 2023-03-14).
  3. ↑ Phylogeny Archive- Cercopithecidae
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Zerkopiteko&oldid=9227955"(e)tik eskuratuta