La Fenice

La Fenice
	Gran Teatro La Fenice
	, eta Entzutokia 2007an.; Irudi gehiago
Kokapena
Estatu burujabe	Italia
Eskualdea	Veneto
Italiako hiri metropolitarra	Veneziako Hiri Metropolitanoa
Italiako udalerri	Venezia
Koordenatuak	45°26′01″N 12°20′02″E / 45.4337°N 12.3339°E
Historia eta erabilera
Architectural design competition for La Fenice	1789
Eraikuntzaren hasiera	1790eko apirila
Sutea	1836
Berreraikuntza	1837
Redevelopment	1937
Sutea	1996
Sutea	1996ko urtarrilaren 29a
Berreraikuntza	2003
Inaugurazioa	1792ko maiatzaren 16a
Jabea	Venezia
Izenaren jatorria	Fenix
Erabiltzailea	La Fenice
Edukiera	1.244
Arkitektura
Arkitektoa	Gian Antonio Selva (en) ; Giovanni Battista Meduna (en) ; Tommaso Meduna (en)
Estiloa	Italian theater (en)
	Webgune ofiziala

La Fenice (euskaraz "fenixa") Veneziako antzokia da, munduko opera antzokirik ospetsuenetakoa. Bertan italiar opera ezagunenetako asko estreinatu dira.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1774an, San Benedetto Antzokia, Veneziako opera antzokirik garrantzitsuena zena berrogei urte baino gehiagoko historiarekin, sute batek suntsitu zuen. Berreraiki eta gutxira, administratzen zuen konpainia eta jabeak ziren veneziarren arteko gatazka legal bat sortu zen. Gatazka hau familiak irabazi zuen, eta, beraz, konpainiak bere kontura antzoki berri bat eraikitzea erabaki zuen Campo San Fantin plazan.

Lanak 1790eko ekainean hasi eta 1792ko maiatzean amaitu ziren. Antzoki berria La Fenice izenarekin bataiatua izan zen konpainiaren birsortzea ohoratzeko, lehenik bere errautsetatik, eta ondoren bere lekualdatzetik. La Fenice 1792ko maiatzak 16an inauguratu zen Giovanni Paisielloren I Giochi di Agrigento izeneko operarekin.

Jada XIX. mendearen hasieran, La Fenicek Europan zuen ospea oso handia zen. Gioacchino Rossinik han bi opera egin zituen, Vincenzo Bellinik beste bi estreinatu zituen, eta Gaetano Donizetti garaile itzuli zen Veneziara hamazazpi urte Milanen eta Napolin eman ondoren.

1836ko abenduan antzokiak beste hondamendi bat jasan zuen. Beste sute batek suntsitu zuen, eta azkar berreraiki behar izan zen, bere ateak berriz 1837ko abenduan irekiz.

1884an hasi zen Giuseppe Verdiren elkarlana antzokiarekin, Ernaniren ekoizpen batekin inauteri denboraldian. Gero, Attila, Rigoletto, La Traviata eta Simon Boccanegra estreinatu ziren hurrenez hurren.

Lehen Mundu Gerran zehar, La Fenice itxia izan zen, eta bere aktibitateak berrabiatu zituenean ekoizpen ugarirekin egin zuen, eta munduko kantari eta zuzendari garrantzitsuak erakarriz. 1930ean Veneziako Bienalak Musika Garaikidearen lehen Nazioarteko Jaialdia hasi zuen, non Igor Stravinski eta Benjamin Britten bezalako konposatzaileak aurkeztu ziren. Jaialdi honen ondorengo edizioetan Luciano Berio, Luigi Nono eta Silvano Bussotti ere aurkeztu dira beste batzuen artean.

1996ko urtarrilak 29an beste sute batek erabat suntsitu zuen antzokia. Sutea eragindakoa izan zela jakin zen, eta Veneziako auzitegi batek erruduntzat konpainiarekin kontratu arazoak zituzten bi argiketari jo zituen. Berreraikitzi lanak 2001ean hasi eta 2003ko abenduak 14an antzokia berriz irekiz amaitu ziren, Beethoven, Wagner eta Stravinskiren lanak zituzten inaugurazio kontzertu batekin. Berreraikuntza Aldo Rossiren ardurapean egon zen, nork XIX. mendeko jatorrizko estiloa errespetatu zuen. Pertsonaren batzuk antzoki berri bat eraikitzeko aukera alferrik galdu izana kritikatu dute.

Bitxikeriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzoki hau Salma Hayek eta François-Henri Pinaulten ezkon afariaren egoitza izan zen 2009ko apirilaren 26an.

Death at La Fenicek, Donna Leonek sortutako saileko lehen eleberria dena eta Guido Brunetti inspektoreak protagonizatzen duena, agertoki bezala veneziar antzoki hau du.