Zazpi itsasoak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Erdi Aroko zazpi itsasoak.
Zazpi itsasoetako Erdi Aroko zenbait adierazpideri erreferentzia egiten dieten hamaika itsasoen mapa (legenda ingelesez dago).

Zazpi itsasoak kultura eta herri askoren historian zehar Eurafrasiako itsaso-multzo bati (benetakoak edo mitologikoak) buruz erabilitako adierazpena da. Zazpi itsasotako multzo jakin bat eta une horretan ezagutzen den munduko itsasoen multzoa izendatzeko erabiltzen zen (eta gaur egun ere).

Oso jatorri urruna du (K.a. XXIII. mendean Gaba aipatzen da lehen aldiz). Adibidez: IX. mendeko eskuizkribu batean hauxe adierazten da: «Txinara joan nahi duenak zazpi itsaso zeharkatu behar ditu», eta aipatzen dituen itsasoak asko aldatu dira garai eta lekuaren arabera, antzinako herri gehienek erabili baitute adierazpena: txinatarrek, indiarrek, antzinako grekoek eta antzinako erromatarrek. Azken bi horien bidez, bereziki, Erdi Aroko europar literaturan maizen aipatzen den «zazpi itsasoen» taldea ezarri zen:

Gaur egun, zazpi itsasoak ugaritu egin dira, eta Nazioarteko Erakunde Hidrografikoak itsaso izenarekin ezagutzen diren 100 ur-multzoren zerrenda egin du.

Aipatu behar da, halaber, gaur egun komunikabideen eragin handiak esaldiaren zentzua aldatzera eraman duela eta 7 itsasoak mundu osora egokitu dela; ozeanoak honela zatituz:

Lehen aipamenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zazpi itsasoen Erdi Aroko kontzeptuak Grezia Zaharrean eta Antzinako Erroman du jatorria, baina «zazpi itsaso» esamoldea askoz ere lehenagotik egon da, dagoeneko K.a. 2300. urtean agertzen baita, hain zuzen ere, Sumerreko Enheduanna 8. ereserkian, Inanna jainkosari eskainitakoa.

Txinako ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kristo ondorengo . mendean, Ya'qubi autoreak hau idatzi zuen:

« Txinara joan nahi duenak zazpi itsaso zeharkatu behar ditu, bakoitzak bere kolore, haize, arrain eta brisarekin, ondoan dagoenaren oso bestelakoa. Lehenbizikoa Fars itsasoa da, gizakiak Sirafetik abiatuta nabigatzen baitute. Ra's al-Jumhan amaitzen da, perlak arrantzatzen diren leku estua da. Bigarren itsasoa Ra's al-Jumhan hasten da eta Larwi du izena. Itsaso handia da, eta bertan dago Waqwaq uhartea eta Zanj uharteko beste batzuk. Uharte hauek errege-erreginak dituzte. Itsaso honetan izarren bidez baino ezin da nabigatu. Arrantza handia du, eta edozein deskribapen gainditzen duten gauza asko daude. Hirugarren itsasoak Harkand du izena eta bertan dago Sarandib uhartea ([Sri Lanka]), non harri bitxiak eta errubiak dauden. Erregeak dituzten uharteak dira hauek, baina errege bat dute guztien gainean. Itsaso honetako uharteetan banbua eta ratana hazten dira. Laugarren itsasoari Kalah deitzen zaio, eta ez da oso sakona eta suge handiz betea dago. Batzuetan haizearekin eta smash itsasontziekin ibiltzen dira. Uharte horietan hazten da alkanforaren zuhaitza. Bosgarren itsasoak Salahit du izena eta oso handia da eta mirariz betea dago. Seigarren itsasoari Kardanj deitzen zaio; oso euritsua da. Zazpigarren itsasoari Sanjiko itsasoa deitzen zaio, Kanjli ere deitzen zaio. Txinako itsasoa da; bat hegoaldeko haizeak bultzatzen du, ur gezako badia batera iritsi arte. Badia horretan zehar, leku gotortuak eta hiriak daude, Khanfu Guangzhoura iritsi arte. »
Ya'qubi[1]

Erdi Aroko arabiar literaturan aipatu ziren zazpi itsasoak erakusten ditu pasarte horrek: Persiako Golkoa (Fars itsasoa), Khambhat golkoa (Larwi itsasoa), Bengalako badia (Harkand itsasoa), Malakako itsasartea (Kalah itsasoa), Hego Txinako Itsasoa (Salahitik).[2][3][4][5][4][6]

Grekoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herodotoren aburuz, «zazpi itsasoen» talde tradizionala Egeo itsasoa, Itsaso Beltza, Marmarako itsasoa, Joniko itsasoa, Itsaso Gorria, Tirreno itsasoa —edo Mendebaldeko Mediterraneo itsasoa— eta Ekialdeko Mediterraneo itsasoa ziren.

Erromatarrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Virgiliok ere, Eneidako VI. liburuan, adierazpena jasotzen du, nahiz eta «septem maria» latinezko adierazpenaren erabilera guztiak ez liratekeen gaurkoen antzekoak izango. Po ibaiaren bokalean, Adriatiko kostaldeko paduretan, dagoen sare nabigagarriari «Zazpi itsaso» deitu zioten antzinako erromatarren garaian. Plinio Zaharrak, erromatar idazle eta flotako komandante, harea-bankuek itsasotik bereizitako aintzira horiei buruz idatzi zuen:

« Ibai eta lubaki horiek guztiak etruskoek egin zituzten. Hala, ibaiaren emaria Zazpi Itsasoak izeneko Atrianiko zingiretatik jaisten ziren, Atriako hiri etruskoko portu famatuarekin, garai batean Atriatic izena eman baitzion orain Adriatiko deritzonari. »
Plinio Zaharra[7]

Veneziarrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Veneziako estatuen historia batean irakur daiteke:

« «Zazpi itsasoetan nabigatzea» esamolde klasikoa da, trebetasun nautikoa adierazten duena. Veneziarrei ozeanoetan nabigatu baino askoz lehenago aplikatu zitzaien. »
Frederic Chapin[8]

Persiarrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pertsiarrek «zazpi itsasoak» terminoa erabili zuten Oxus ibaia osatzen zuten korronteak izendatzeko.[9]

Errenazimentua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Munduko lau kontinenteen eta lau ibaien ikonografia normalizatu samarrak, Errenazimentutik garatuak, irudi hautemangarriak finkatu zituen Europako irudimenean, baina «zazpi itsasoak» ez ziren bereizi —Neptunok guztiak gobernatzen zituen—.

Talmudistak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

John Lightfoot XVII. mendeko elizgizon eta jakintsuak zazpi itsasoen osaketa oso bestelakoa aipatzen du bere Commentary on the New Testament [Itun Berriari buruzko iruzkina] lanean. The Seven Seas according to the Talmudists, and the four Rivers compassing the Land [Zazpi itsasoak talmudisten arabera eta Lurra besarkatzen duten lau ibaiak] izeneko kapitulu batean, kontuan hartzen du «Itsaso Handia» (orain Mediterraneo itsasoa), Tiberiadeseko itsasoa (Galileako itsasoa), Somako itsasoa (Itsaso Hila), Samotxo aintzira (segur aski, idortutako Hula aintzira).[10]

Ekialdeko Indiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kolonialismoaren garaian, Clipper Ship Tea Route delakoa, Txinatik Ingalaterrara, munduko ibilbide komertzial luzeena zen. Zazpi itsasoen barrena eramaten zituen marinelak Herbeheretako Indietara: Bandako itsasoa, Celebesko itsasoa, Floresko itsasoa, Javako itsasoa, Hego Txinako itsasoa, Suluko itsasoa eta Timorreko itsasoa. Horiek ziren «zazpi itsasoak», eta norbaitek zazpi itsasoak nabigatu bazituen, horrek esan nahi zuen munduaren beste aldera itzuli edo abiatu zela.[11]

Aro modernoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Europarrek Amerika aurkitu ondoren, pertsona batzuek «zazpi itsaso» esamoldea erabiltzen zuten munduko zazpi ur-eremu handienak izendatzeko: 1.- Ozeano Artikoa, 2.- Ozeano Atlantikoa, 3.- Indiako Ozeanoa, 4.-Ozeano Barea, 5.- Mediterraneo itsasoa, 6.- Karibe itsasoa, eta 7.- Mexikoko Golkoa.

Sailkapen geografikoko sistema moderno batzuek zazpi ozeano hartzen dituzte kontuan: 1.- Ipar Ozeano Barea, 2.- Hego Ozeano Barea, 3.- Ipar Ozeano Atlantikoa, 4.- Hego Ozeano Atlantikoa, 5.- Indiako Ozeanoa, 6.- Ozeano Antartikoa, eta 7.- Ozeano Artikoa.[12]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ «Whoever wants to go to China must cross seven seas, each one with its own color and wind and fish and breeze, completely unlike the sea that lies beside it. The first of them is the Sea of Fars, which men sail setting out from Siraf. It ends at Ra’s al-Jumha; it is a strait where pearls are fished. The second sea begins at Ra’s al-Jumha and is called Larwi. It is a big sea, and in it is the Island of Waqwaq and others that belong to the Zanj. These islands have kings. One can only sail this sea by the stars. It contains huge fish, and in it are many wonders and things that pass description. The third sea is called Harkand, and in it lies the Island of Sarandib, in which are precious stones and rubies. Here are islands with kings, but there is one king over them. In the islands of this sea grow bamboo and rattan. The fourth sea is called Kalah and is shallow and filled with huge serpents. Sometimes they ride the wind and smash ships. Here are islands where the camphor tree grows. The fifth sea is called Salahit and is very large and filled with wonders. The sixth sea is called Kardanj; it is very rainy. The seventh sea is called the sea of Sanji, also known as Kanjli. It is the sea of China; one is driven by the south wind until one reaches a freshwater bay, along which are fortified places and cities, until one reaches Khanfu.» Lunde, Paul. The Seas of Sindbad. .
  2. ↑ Cowasjee Articles
  3. ↑ E. Edwards McKinnon , Beyond Serandib: A Note on Lambri at the Northern Tip of Aceh
  4. ↑ a b http://books.google.com/books?id=rezD7rvuf9YC&printsec=frontcover
  5. ↑ Tumasik Kingdom - Melayu Online. .
  6. ↑ http://books.google.com/books?id=p5U3AAAAIAAJ&printsec=frontcover
  7. ↑ «All those rivers and trenches were first made by the Etruscans, thus discharging the flow of the river across the marshes of the Atriani called the Seven Seas, with the famous harbor of the Etruscan town of Atria which formerly gave the name of Atriatic to the sea now called the Adriatic». Plinio el Viejo. Historia Naturalis. . [1]
  8. ↑ «The expression "to sail the seven seas" was a classical flourish signifying nautical skill. It was applied to the Venetians long before they sailed the oceans». Venice, a Maritime Republic. Johns Hopkins University Press, 4 or. ISBN 080181460X..
  9. ↑ StraightDope.com: Seven Seas. .
  10. ↑ Lightfoot, John. A Chorographical Century. .
  11. ↑ The Seven Seas Group
  12. ↑ WorldAtlas.com: What and Where are the Seven Seas?

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Zazpi_itsasoak&oldid=9187556"(e)tik eskuratuta