Ada Martí Vall

Ada Martí Vall
Bizitza
Jaiotza	Bartzelona, 1914ko ekainaren 29a
Herrialdea	Katalunia
Heriotza	Paris, 1960ko abenduaren 1a (46 urte)
Heriotza modua	suizidioa: barbituriko gaindosia
Jarduerak
Jarduerak	kazetaria eta idazlea

Ada Martí Vall (Bartzelona, Katalunia, 1914ko ekainaren 29a - Paris, Frantzia, 1960ko abenduaren 1a) bartzelonar kazetaria eta idazlea izan zen, ideologia anarkistakoa. Bere jarduerari buruzko zenbait datu-basek eta artikuluk beren izen ofiziala Maria de la Concepció Martí Fuster zela adierazten badute ere, badirudi nahasmen bat egon zitekeela, eta, egia esan, Concepció Martí Vall izena zuen. Gerra Zibilaren hasieran Kontzientzi Libreko Ikasleen Federaziokoa (FECL) izan zen. Parisen erbesteratu zen, eta 46 urte zituela hil zen, somniferoen gaindosi baten ondorioz.

Bizitza

Bartzelonan jaio zen langile-familia batean, eta psikologia ikasi zuen. Pio Barojarekin korrespondentzia izan zuen, eta Kierkegaard, Unamuno, Freud, Wilhelm Reich, Romain Rolland, Rebelais, Gide, etab. aipatu zituen ezaupide handiaz.

Gaztetatik Arthur Schopenhauer eta Fridedrich Nietzscheren nihilismo eta ezkortasun existentzialarekin identifikatu zen. Felix Martí Ibáñez doktoreak sortutako "idealista praktikoak" talde arrazionalistan parte hartu zuen. Rodolfo González Pacheco Herriko Antzokiaren sortzaile argentinarrak antolatutako CNT-FAIko tertulietan parte hartu zuen eta bertan Simón Radowitzk eta Vicente Tomé, António Casanova (FORA Argentinaren sortzailea), Dolores Casanovak eta beste zenbait lagunek parte hartu zuten. Topaketa horietan José Mª Lunazzi pedagogo argentinarraz maitemindu zen, Durruti Zutabeko kidea, eta harexekin hautsi zuen militarrez jantzita ikusi zuen egunean. Emakume inkonformista eta ikonoklasta, nortasunaren gurtza arbuiatu eta Durruti eta Ascasoren jainkotzearen aurkako artikuluak idatzi zituen.

Lan handia egin zuen Langile Institutuen lanean, eta hainbat ipuin eta artikulu argitaratu zituen, emakumeek iraultzan zuten liberazioari eta rolari buruzkoak, eta argitalpenetan kolaboratu zuen: La revista Blanca (eleberri idealaren atala) Estudios, Evolución, Esfuerzo, Ruta, El amigo del pueblo, Tierra y Libertad, Mujeres Libres, Acracia, etab. 1937aren amaieran, Valentzian egin zen kongresu batean parte hartu zuen. Kongresuan Ikasle Iraultzaileen Iberiar Federazioa (FIER) sortu zen, eta Fuego aldizkaria zuzendu zuen. Hainbat liskar izan zituen Serafín Aliagarekin, Gazteria Libertarioen Federazio Iberiarreko Penintsulako Batzordeko kidearekin (FIJL), Martí Velek uste baitzuen FIERek ez zuela balio gabeko eztabaida filosofikoen halako bat izan behar, baizik eta erakunde aktibo espezifiko eta gremial bat".

Frantziako bizimodua

Frantzian erbesteratu zen Gerra Zibilaren amaieran, eta bizimodu nomada eta erdi-ezkutua izan zuen. Bigarren Mundu Gerran, Espainiako errefuxiatuei lagundu zien, baina ez zuen inoiz Frantziako Erresistentzian parte hartu, eta ez zuen estalinistekin lankidetzan aritu nahi izan. Desadostasun larriengatik ere ez zen berriro sartu CNTn. Dolores (Eva) Cascante argentinarrarekin harreman estua izan zuen, eta egoera zailetan lagundu zion, kolaborazionismoz akusatu zutenean. Ada emakume librea izan zen, maitasun-bizitza bizia eta ezkontza-bizitza aspergarriak zituena, baina, ezustean, irakasle daniar batekin ezkondu zen, eta 1948an seme bat izan zuen. Urte bereko irailean dibortziatu, Frederic haurraren zaintza lortu eta Parisen finkatu zuen bere egoitza.

Liburu-saltzaile

Existentzialismoaz interesatu zen, eta Flore Cafè-n ohikoa zen. Edith Piaf eta Parisko bohemia izan zituen lagun. Sartre, Albert Camus, Simone de Beauvoir eta abarren irakurketa gomendatzen zuen. Boris izeneko liburu-saltzaile errusiar batekin maitemindu zen, eta hark Senaren ondoan boite bat (bigarren eskuko liburuen postua) erosi zion. Elkarrekin bizi izan ziren Boulevard Raspailen, eta urte berean Clàudia alaba jaio zen, 1952an Borisengandik banandu zen. Geroago, Roland ezagutu zuen, eta harexekin bizi izan zen Boulevard Saint-Germainen, baina arazo ekonomikoek eta haren aldarteak okerrera egin zuten, eta Roland desagertu egin zen bere bizitzatik. Frederic eta Clàudia pentsio batean bizi ziren, eta 1956an, haiek zaintzeko gai ez zela sentitzen zuenez, Anna Sánchez lagunari eskatu zion umeak hartzeko, baina, ezetz esan zionez, hurrengo egunean bere buruaz beste egiteko saiakera baten simulazioa egin zuen.

Deserrotzeak, familiarengandik urruntzeak, zigor ekonomikoek eta literaturan bete-betean aritzeko ezintasunak eragin handia izan zuten haren osasun fisiko eta mentalean. 1957an bere lagun Abel Pazek (Diego Camacho Escámez) kasualitatez aurkitu zuen, Notre-Dame des Champs-en bizi zen, Montparnassetik gertu, Georges Villa erbesteratu hungariarrarekin harremana zuen eta liburu-saltzaile jarraitzen zuen, Quai des Grandes Agustins merkatuan erabilitako liburuak salduz, Pont Neuf-en ondoan, non Espainiako literatura-liburu kutxa bat zegoen beti.

1959ko abuztuaren 29an, arrisku txikiko ebakuntza kirurgiko batean, Frederic semea hil zen, anestesiatik ez baitzen esnatu. Ada Martik ezin izan zuen gainditu eta sakonune baten biktima izan zen. 1960ko abenduaren 1ean, somnifero tutu bat irentsi ostean hil zen.

Kanpo-estekak

• Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, {{{hizkuntza}}} Wikipediako «Ada Martí Vall» artikulutik itzuli da. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.

• Datuak: Q83384709