Abenduaren 1
Abenduaren 1a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeita hamabostgarren eguna da, 336.a bisurteetan. 30 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gertaerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1978 - ETAk Manuel Leon Ortega goardia zibileko agentea hil zuen Oñatin.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1955 - Poliziak Rosa Parks emakume beltza atxilotu zuen Montgomeryn (Alabama, Estatu Batuak gizon zuri bati autobuseko eserlekua ez uzteagatik.
- 1998 - Quebeceko Alderdi Quebecarrak eskualdeko hauteskundeak irabazi zituen.
- 2005 - Hegoafrikak sexu bereko pertsonen arteko ezkontzak legeztatu zituen.
- 2006 - Ia 400 hildako Filipinetan Durian tifoiaren euriek eragindako uholde eta lubiziengatik.
- 2007 - Frantzia: Guardia zibil bat hil eta beste bat larri zauritu zituzten Capbretonen ustezko etakideek haien aurkako operazio batean.
- 2009 - Eskoziaren independentziari buruzko galdeketa egiteko bide orria aurkeztu zuen Alex Salmondek.
Arte eta kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1993 - Little Buddha ("Buda Txikia") filma estreinatu zen, Bernardo Bertoluccik zuzendu eta Keanu Reeves, Bridget Fonda, Chris Isaak, Ruocheng Ying eta Rudraprasad Sengupta aktoreek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 2008 - Bidarteko Estia ingeniaritza eskolak eta Mondragon Unibertsitateak hitzarmena sinatu zuten Baionako Merkatal eta Industri Ganbararen egoitzan.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaiotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1443 - Maddalen Frantziakoa, Vianako printzesa eta Nafarroako erregeordea (h. 1495).
- 1664 - André Dreuillet, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa, Tolosa Okzitanian (h. 1727).
- 1795 - Xavier de Ravignan, lapurtar aita jesuita, Parisko Notre-Dame katedraleko sermolaria (h. 1858).
- 1863 - José Salis, gipuzkoar pintorea, Santoñan (h. 1927).
- 1884 - Ignazio Maria Etxaide, euskarazko eta gaztelaniazko idazlea, ingeniaria eta euskaltzalea (h. 1962).
- 1886 - Jan Piarre Larralde, lapurtar bertsolaria (h. 1945).
- 1899 -
- Mayi Elizaga, frantsesezko lapurtar idazlea (h. 1941).
- Aurelio Iñigo, nafar ekintzaile anarkista (h. 1936).
- 1902 - Manuel Iribarren, nafar idazle eta kritikaria (h. 1973).
- 1904- Telesforo Monzon, bergarar idazle, euskaltzain eta politikaria, buruzagi jelkidea eta ondoren Herri Batasunaren sortzaileetako bat (h. 1981).
- 1917 - Felisa Libano, bizkaitar nekazaria, pandero jotzailea eta dantzaria (h. 2000).
- 1918 - José Joaquín Arazuri, nafar medikua eta historialaria (h. 2000).
- 1924 - Paula Lamarain, gipuzkoar erraketista (h. 2018).
- 1941 - José Antonio Latorre, bizkaitar futbolari ohia.
- 1943 - Gregorio Larrañaga, Mañukorta, bizkaitar bertsolaria (h. 2022).
- 1955 - Pancho Egozkue, nafar auto pilotu ohia, Kalifornia Beherean.
- 1958 - Silvia Iranzo, gipuzkoar ekonomialaria eta Espainiako enbaxadore ohia.
- 1961 - Txema Portillo, euskal historialaria, Ermuko Foroaren sortzaileetako bat, Castro Urdialesen.
- 1964 - Maria Iraburu, nafar biologialari, ikerlari eta unibertsitate irakaslea.
- 1969 - Mateo Garralda, nafar eskubaloi jokalari ohi eta entrenatzailea.
- 1970 - Antonio Casado da Rocha, gipuzkoar filosofoa eta EHUko irakaslea, Henry David Thoreauren bizitza eta filosofian eta bioetikan aditua.
- 1975 - Rubén Zamora, nafar aktorea.
- 1988 - Alberto Agirrezabalaga, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
- 1993 - Gotzon Udondo, bizkaitar txirrindularia.
- 2003 - Hugo Aznar, nafar txirrindularia.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1081 - Luis VI.a Frantziakoa, Frankoen erregea (h. 1137).
- 1083 - Ana Komnena, bizantziar printzesa eta historialaria, Alexiada lanaren egilea (h. 1153).
- 1241 - Margarita Siziliakoa, Sizilia eta Alemaniako printzesa (h. 1270).
- 1561 - Sofia Edviga Brunswick-Wolfenbüttelekoa, Brunswick-Wolfenbütteleko printzesa eta Pomerania-Wolgasteko dukesa ezkontidea (h. 1631).
- 1716 - Étienne Maurice Falconet, frantziar eskultorea (h. 1791).
- 1761 - Marie Tussaud, frantziar artista (h. 1850).
- 1792 - Nikolai Lobatxevski, errusiar matematikari eta geometra (h. 1856).
- 1800 - Mihály Vörösmarty, hungariar idazlea (h. 1855).
- 1806 - Lungtok Gyatso, bederatzigarren Dalai Lama (h. 1815).
- 1844 - Alexandra Danimarkakoa, Erresuma Batuko erregina ezkontidea (h. 1925).
- 1851 - Eugenie Schumann, alemaniar piano-jotzailea, piano-irakaslea eta idazlea (h. 1938).
- 1863 - Orein Beltz, oglala leinuko siux tribu indiarreko buruzagia (h. 1950).
- 1867 - Ignacy Mościcki, Poloniako presidentea (h. 1946).
- 1873 - Charles Ruijs de Beerenbrouck, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1936).
- 1874 - Michael Mallin, irlandar errepublikar eta sozialista, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat (h. 1916).
- 1880 - Thomas Griffith Taylor, ingeles geografoa, antropologoa eta esploratzailea (h. 1963).
- 1883 - Luigi Ganna, italiar txirrindularia, Italiako Giroaren lehen garailea (h. 1957).
- 1884 - Karl Schmidt-Rottluff, alemaniar margolari espresionista eta marrazkilaria, Die Brücke artista taldearen lau sortzaileetako bat (h. 1976).
- 1886 -
- 1889 - Vasily Blyukher, sobietar mariskala (h. 1938).
- 1893 - Ernst Toller, alemaniar idazlea eta politikaria (h. 1939).
- 1896 - Georgi Zhukov, sobietar militarra, Armada Gorriko burua (h. 1974).
- 1910 - Alicia Markova, britainiar dantzaria (h. 2004).
- 1911 - Franz Binder, austriar futbolari eta entrenatzailea (h. 1989).
- 1920 - Lê Duc Anh, Vietnamgo presidentea (h. 2019).
- 1923 - Maurice de Bevere, Morris, belgikar komikigilea, Lucky Luke pertsonaiaren sortzailea (h. 2001).
- 1925 - Martin Rodbell, estatubatuar biokimikaria, 1994ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1998).
- 1928 - Eloína Miyares, kubatar hizkuntzalaria (h. 2015).
- 1930 - Aina Moll Marquès, Herrialde Katalanetako filologo eta politikaria (h. 2019).
- 1931 - George Maxwell Richards, Trinidad eta Tobagoko laugarren presidentea (h. 2018).
- 1933 -
- Marta Rodríguez, kolonbiar zinemagilea.
- Violette Verdy, frantziar dantzari, koreografo, irakasle, zuzendari eta idazlea (h. 2016).
- 1934 - Pedro Tamen, portugaldar idazle eta literatura itzultzailea (h. 2021).
- 1935 - Woody Allen, estastubatuar zinema zuzendari, gidoilari eta aktorea.
- 1937 -
- Bruce Brown, estatubatuar dokumental zinema zuzendaria (h. 2017).
- Vaira Vīķe-Freiberga, Letoniako presidentea.
- 1939 - Néstor García Canclini, argentinar saiakeragile eta antropologoa.
- 1940 -
- Mário da Graça Machungo, Mozambikeko lehen ministroa (h. 2020).
- Richard Pryor, estatubatuar aktore, idazle eta MCa (h. 2005).
- 1941 - Jesús Moncada, katalan hizkuntzako espainiar idazlea (h. 2005).
- 1942 -
- John Clauser, estatubatuar fisikaria, 2022ko Fisikako Nobel Saria.
- Albertine Zullo, frantziar diseinatzailea eta ilustratzailea.
- 1943 - Finn E. Kydland, norvegiar ekonomialari eta unibertsitate irakaslea, 2004ko Ekonomiako Nobel Saria.
- 1944 -
- Tahar Ben Jelloun, frantsesez idazten duen marokoar idazle eta poeta.
- Daniel Pennac, marokoar jatorriko frantziar idazlea.
- 1945 - Bette Midler, estatubatuar aktorea eta abeslaria.
- 1947 - Alain Bashung, frantziar abeslari, egile abeslari eta aktorea (h. 2009).
- 1948 - Isabel Borondo, espainiar telebista-aurkezlea.
- 1949 -
- Pablo Escobar, kolonbiar politikari eta narkotrafikatzailea (h. 1993).
- Sebastián Piñera, Txileko presidentea.
- 1950 -
- Otto Pérez Molina, Guatemalako presidentea.
- Seiichi Sakiya, japoniar futbolari ohia.
- 1951 -
- Aleksandar Panaiotov Aleksandrov, bulgariar kosmonauta ohia, espazioan egondako bigarren bulgariarra.
- Jaco Pastorius, estatubatuar baxu-jotzailea eta konpositorea, historiako eragin handienetako baxu-jotzaile bat (h. 1987).
- Treat Williams, estatubatuar aktorea (h. 2023).
- 1953 - Antoine de Caunes, frantziar aktore, zuzendari eta telebista-aurkezlea.
- 1955 - Verónica Forqué, espainiar aktorea (h. 2021).
- 1956 - Julee Cruise, estatubatuar abeslaria (h. 2022).
- 1958 - Javier Aguirre Onaindía, El Vasco Aguirre, euskal jatorriko mexikar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- 1961 - Lito Vitale, argentinar musikagile eta piano-jotzailea.
- 1963 - Soraya Rodríguez, espainiar abokatua, irakaslea eta politikaria.
- 1964 - Salvatore Schillaci, italiar futbolari ohia.
- 1966 - Édouard Baer, frantziar aktorea.
- 1970 - Jonathan Coulton, estatubatuar abeslaria.
- 1971 - Emily Mortimer, zinema eta telebistako ingeles aktorea.
- 1976 - Pablo Chiapella, espainiar aktorea
- 1977 - Perle Bouge, frantziar arraunlari paralinpikoa.
- 1979 -
- Morodo, espainiar reggae abeslaria.
- Shinji Murai, japoniar futbolari ohia.
- 1981 -
- Kenji Haneda, japoniar futbolari ohia.
- Aleksa Lundberg, suediar emakumezko aktore eta kazetari transgeneroa.
- 1982 - Riz Ahmed, ingeles aktorea, musikaria eta aktibista.
- 1985 - Janelle Monáe, estatubatuar abeslari, aktore eta musika-ekoizlea.
- 1988 - Zoë Kravitz, estatubatuar aktore, abeslari eta modeloa.
- 1991 - Sun Yang, txinatar igerilaria.
- 1996 - Zoë Straub, austriar abeslaria eta aktorea.
Heriotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1876 - Jose Maria Murga, el moro vizcaíno, euskal militar, esploratzaile, politiko eta idazlea, Cadizen (j. 1827).
- 1919 - Pedro Soraluze, euskal historialari, kazetari eta iragarkigilea.
- 1947 - José Lázaro, nafar bankari eta mezenasa, Madrilen (j. 1862).
- 1989 - Patxi Etxeberria, euskal idazlea, itzultzailea eta jesuita (j. 1900).
- 1994 - Maite Luisa Goikoetxea, nafar kazetaria, Bartzelonan (j. 1946).
- 2002 - Kepa Areso, euskal herritar futbolaria, Buenos Airesen (j. 1911).
- 2008 - Mikel Laboa, euskal abeslaria eta musikagilea (j. 1934).
- 2015 - Josu Zubiaur, bizkaitar ingeniaria, arkitektoa eta unibertsitateko irakaslea, EiTBko lehenbiziko zuzendaria (j. 1935).
- 2016 - Segundo Azpiazu, gipuzkoar saskibaloi jokalari eta entrenatzailea (j. 1944).
- 2019 - Basilio Sarobe Aldabe, nafar apaiza, euskaltzalea eta itzultzailea (j. 1929).
- 2020 -
- Faustino Amiano, gipuzkoar arraunlari ohia (j. 1944).
- Jose Angel Torres, gipuzkoar paleontologiazalea eta geologiazalea (j. 1959).
- 2022 - Carmelo Angulo, bizkaitar diplomazialaria, Madrilen (j. 1947).
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1049 - Ermesenda Foixkoa, Aragoiko erregina ezkontidea.
- 1135 - Henrike I.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea.
- 1374 - Magnus IV.a Suediakoa, Norvegiako eta Suediako erregea (j. 1316).
- 1455 - Lorenzo Ghiberti, italiar idazle, eskultore, arkitekto eta urregina (j. 1378).
- 1530 - Margarita Austriakoa, Austriako artxidukesa, Austria eta Geronako printzesa eta Saboyako dukesa ezkontidea (j. 1480).
- 1581 - Edmund Campion, ingeles jesulagun, martiri eta santu katolikoa (j. 1540).
- 1633 - Elisabet Klara Eugenia Austriakoa, Espainiako infanta (j. 1566).
- 1640 - Jurgi Gilen I.a Brandeburgokoa, Brandeburgoko margrave printze hautesle eta Prusiako dukea (j. 1595).
- 1804 - Philippe Lebon, frantziar zientzialaria, zur-gasa lortzeko eta erabilera industrializatzeko ikerketa egin zuena (j. 1767).
- 1825 - Alexandro I.a Errusiakoa, Errusiako enperadorea (j. 1777).
- 1847 - Ana Perichon, frantziar-argentinar aristokrata (j. 1775).
- 1866 - George Everest, galestar lur-neurtzaile eta geografoa (j. 1790).
- 1880 - Daniel Bashiel Warner, Liberiako presidentea (j. 1815).
- 1916 - Charles de Foucauld, frantses esploratzaile eta misiolaria (j. 1858).
- 1928 - José Eustasio Rivera, kolonbiar poeta eta eleberrigilea (j. 1888).
- 1934 - Sergei Kirov, sobietar poltikaria (j. 1886).
- 1935 - Bernhard Schmidt, estoniar jatorriko alemaniar astronomo eta optikaria (j. 1879).
- 1943 -
- Julienne Mathieu, Frantziako film mutuetako lehen aktoreetako bat (j. 1874).
- Damrong Rajanubhab, Thailandiako printzea (j. 1862).
- 1947 -
- Aleister Crowley, britainiar poeta entsegulari eta nobela idazlea (j. 1875).
- Godfrey Harold Hardy, britainiar matematikaria (j. 1877).
- 1952 - Vittorio Emanuele Orlando, Italiako lehen ministroa (j. 1860).
- 1972 - Antonio Segni, Italiako presidentea (j. 1891).
- 1973 - David Ben-Gurion, Israelgo aurreneko lehen ministroa (j. 1886).
- 1974 - Lajos Zilahy, hungariar idazlea (j. 1891).
- 1979 - Eduardo Blanco Amor, galiziar idazlea (j. 1905).
- 1980 - John Herman Randall, Jr., estatubatuar historialaria eta filosofoa (j. 1899).
- 1987 - James Baldwin, estatubatuar eleberrigilea eta afro-amerikarren eskubideen aldeko ekintzailea (j. 1924).
- 1989 - Alvin Ailey, estatubatuar dantzaria (j. 1931).
- 1990 - Vijaya Lakshmi Pandit, Indiako politikaria (j. 1900).
- 1991 - George Stigler, estatubatuar ekonomialaria, 1982ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1911).
- 1997 - Stéphane Grappelli, jazzeko biolin-jotzaile frantziarra (j. 1908).
- 1998 - Aisha Abdelrahman, Bint al-Shati, arabierazko egiptoar idazlea eta literatura irakaslea (j. 1913).
- 2004 -
- Bernardo Lippe-Biesterfeldekoa, Herbehereetako printze ezkontidea (j. 1911).
- Norman Newell, britainiar musika ekoizlea (j. 1919).
- 2006 - Claude Jade, frantziar aktorea (j. 1948).
- 2007 -
- June Almeida, eskoziar birologoa, BBCren arabera lehen koronabirusa aurkitu zuen emakumea (j. 1930).
- Angelo Conterno, italiar txirrindularia (j. 1925).
- 2011 - Christa Wolf, Ekialdeko Alemaniako eleberrigile, entsegulari eta zinema gidoilaria (j. 1929).
- 2013 -
- Alfonso Armada, espainiar militarra, 1981eko otsailaren 23ko estatu kolpeko parte hartzailea (j. 1920).
- Carlos González Echegaray, kantabriar bibliografoa (j. 1921).
- 2018 - Ken Berry, estatubatuar aktorea (j. 1933).
- 2020 -
- Juan Hormaechea, Kantabriako presidentea (j. 1939).
- Eduardo Lourenço, portugaldar idazle, irakasle, kritikari, filosofo eta saiakeragilea (j. 1923).
- Arnie Robinson, estatubatuar atleta, luzera jauzian espezialitatua (j. 1948).
- Elodia Zaragoza-Turki, espainiar idazle, poeta eta editorea (j. 1939).
- 2022 -
- Ercole Baldini, italiar txirrindularia (j. 1933).
- Mylène Demongeot, frantziar aktore eta modeloa (j. 1935).
- Quentin Oliver Lee, estatubatuar aktore eta ekoizlea (j. 1988).
- 2022 - Julia Reichert, estatubatuar dokumental-zuzendaria, AEBetako 'mugimendu zinematografiko independentearen amabitxia' (j. 1946).
Jaiak eta urteurrenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Sehaska egutegiko izendegia: Etor, Etorne, Guren, Gurena eta Urti.
- HIESaren Aurkako Nazioarteko Eguna ospatzen da.
- Islandiako jai egun nazionala.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2297
Multimedia: 1 December
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||