Abenduaren 1

Abenduaren 1a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeita hamabostgarren eguna da, 336.a bisurteetan. 30 egun falta dira urtea amaitzeko.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 - ETAk Manuel Leon Ortega goardia zibileko agentea hil zuen Oñatin.

Mundua

• 1955 - Poliziak Rosa Parks emakume beltza atxilotu zuen Montgomeryn (Alabama, Estatu Batuak gizon zuri bati autobuseko eserlekua ez uzteagatik.
• 1998 - Quebeceko Alderdi Quebecarrak eskualdeko hauteskundeak irabazi zituen.
• 2005 - Hegoafrikak sexu bereko pertsonen arteko ezkontzak legeztatu zituen.
• 2006 - Ia 400 hildako Filipinetan Durian tifoiaren euriek eragindako uholde eta lubiziengatik.
• 2007 - Frantzia: Guardia zibil bat hil eta beste bat larri zauritu zituzten Capbretonen ustezko etakideek haien aurkako operazio batean.
• 2009 - Eskoziaren independentziari buruzko galdeketa egiteko bide orria aurkeztu zuen Alex Salmondek.

Arte eta kultura

• 1993 - Little Buddha ("Buda Txikia") filma estreinatu zen, Bernardo Bertoluccik zuzendu eta Keanu Reeves, Bridget Fonda, Chris Isaak, Ruocheng Ying eta Rudraprasad Sengupta aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

• 2008 - Bidarteko Estia ingeniaritza eskolak eta Mondragon Unibertsitateak hitzarmena sinatu zuten Baionako Merkatal eta Industri Ganbararen egoitzan.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1443 - Maddalen Frantziakoa, Vianako printzesa eta Nafarroako erregeordea (h. 1495).
• 1884 - Ignazio Maria Etxaide, euskarazko eta gaztelaniazko idazlea, ingeniaria eta euskaltzalea (h. 1962).
• 1886 - Jan Piarre Larralde, lapurtar bertsolaria (h. 1945).
• 1904- Telesforo Monzon, bergarar idazle, euskaltzain eta politikaria, buruzagi jelkidea eta ondoren Herri Batasunaren sortzaileetako bat (h. 1981).

Mundua

• 1081 - Luis VI.a Frantziakoa, Frankoen erregea (h. 1137).
• 1716 - Étienne Maurice Falconet, frantziar eskultorea (h. 1791).
• 1761 - Marie Tussaud, frantziar artista (h. 1850).
• 1792 - Nikolai Lobatxevski, errusiar matematikari eta geometra (h. 1856).
• 1800 - Mihály Vörösmarty, hungariar idazlea (h. 1855).
• 1806 - Lungtok Gyatso, bederatzigarren Dalai Lama (h. 1815).
• 1883 - Luigi Ganna, italiar txirrindularia, Italiako Giroaren lehen garailea (h. 1957).
• 1886 - Zhu De, txinatar militarra eta politikaria (h. 1976).
• 1893 - Ernst Toller, alemaniar idazlea eta politikaria (h. 1939).
• 1896 - Georgi Zhukov, sobietar militarra, Armada Gorriko burua (h. 1974).
• 1910 - Alicia Markova, britainiar dantzaria (h. 2004).
• 1935 - Woody Allen, estastubatuar zine zuzendari, gidoilari eta aktorea.
• 1940 - Richard Pryor, estatubatuar aktorea (h. 2005).
• 1949 - Pablo Escobar, kolonbiar politikari eta narkotrafikatzailea (h. 1993).
• 1971 - Emily Mortimer, zinema eta telebistako ingeles aktorea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1876 - Jose Maria Murga, el moro vizcaíno, euskal militar, esploratzaile, politiko eta idazlea, Cadizen (j. 1827).
• 1919 - Pedro Soraluze, euskal historialari, kazetari eta iragarkigilea.
• 2002 - Kepa Areso, euskal herritar futbolaria, Buenos Airesen (j. 1911).
• 2008 - Mikel Laboa, euskal kantari eta musikagilea (j. 1934).

Mundua

• 1049 - Ermesenda Foixkoa, Aragoiko erregina ezkontidea.
• 1135 - Henrike I.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea.
• 1374 - Magnus IV.a Suediakoa, Norvegiako eta Suediako erregea (j. 1316).
• 1455 - Lorenzo Ghiberti, italiar idazle, eskultore, arkitekto eta urregina (j. 1378).
• 1633 - Elisabet Klara Eugenia Austriakoa, Espainiako infanta (j. 1566).
• 1640 - Jurgi Gilen I.a Brandeburgokoa, Brandeburgoko margrave printze hautesle eta Prusiako dukea (j. 1595).
• 1825 - Alexandro I.a Errusiakoa, Errusiako enperadorea (j. 1777).
• 1830 - Pio VIII.a, Aita santua (j. 1761).
• 1916 - Charles de Foucauld, frantses esploratzaile eta misiolaria (j. 1858).
• 1928 - José Eustasio Rivera, kolonbiar poeta eta eleberrigilea (j. 1888).
• 1934 - Sergei Kirov, sobietar poltikaria (j. 1886).
• 1935 - Bernhard Schmidt, estoniar jatorriko alemaniar astronomo eta optikaria (j. 1879).
• 1947 - Aleister Crowley, britainiar poeta entsegulari eta nobela idazlea (j. 1875).
• 1952 - Vittorio Emanuele Orlando, Italiako lehen ministroa (j. 1860).
• 1973 - David Ben-Gurion, Israelgo aurreneko lehen ministroa (j. 1886).
• 1974 - Lajos Zilahy, hungariar idazlea (j. 1891).
• 1979 - Eduardo Blanco Amor, galiziar idazlea (j. 1905).
• 1982 - King Vidor, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1894).
• 1990 - Vijaya Lakshmi Pandit, Indiako politikaria (j. 1900).
• 1991 - George Stigler, estatubatuar ekonomialaria, 1982ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1911).
• 1997 - Stéphane Grappelli, jazzeko biolin-jotzaile frantziarra (j. 1908).
• 1998 - Aisha Abdelrahman, Bint al-Shati, arabierazko egiptoar idazlea eta literatura irakaslea (j. 1913).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Etor, Etorne, Guren, Gurena eta Urti.
• HIESaren aurkako nazioarteko eguna ospatzen da.
• Islandiako jai egun nazionala.

Azaroaren 30 | Urteko egutegi | Abenduaren 2