Amerika Kopa (Bela)

Wikipedia, Entziklopedia askea
Belako Amerika Koparen garaikurra

Belako Amerika Kopa edo Amerikaren Kopa (America's Cup ingelesez eta ofizialki), kirol honetako lehiaketarik garrantzitsuena da, eta iturriren batzuk diotenez, berau antolatzen duen herrialderantz eragin ekonomikorik handiena duen hirugarren lehiaketa da, Olinpiar Jokoak eta Munduko Futbol Txapelketaren ondoren.

Hurrengo edizioa Kaliforniako San Francisco hirian ospatuko da 1913an.

Gaur egun titulua defendatzen duena Golden Gate Yate Kluba da, Espainiako Valentzia hirian ospatu zen azken edizioan Ginebrako Elkarte Nautikoa garaitu zuena.

Egungo Challenger of Record Erromako Klub Nautikoa da, Vincenzo Onorato armatzailearen Mascalzone Latino AUDI Team taldeak ordezkatuko duena.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1851n, Londresen Erakusketa Handia ospatu behar zela eta, estropada bat antolatu zen abuztuak 22rako, Queen's Cup deitua, garaileak 1848an errege etxeko bitxigin ofiziala zen Robert Garrardek diseinatutako zilarrezko azpil bat jasoko zuelarik, ehun urrezko gineako balioa zuena eta Londresen Angleseyko markesak erositakoa, Errege Yate Eskuadroiari eman ziona, klub honek estropada antolatu eta garaikurra eman zuelarik. Arrazoi honegatik ezagutzen da, baita ere, ehun gineen Kopa bezala. Ibilbidea Ingalaterra hegoaldean dagoen Wight uhartearen inguruan buelta bat ematea izan zen, AEBetako New Yorkeko Yate Klubeko kideek America izeneko goletan Londresko Errege Yate Eskuadroiaren aurka lehiatu zuten, eta irabazi egin zuten. Pasadizo oso ospetsu batek Viktoria I.a Ingalaterrakoa erreginak, estropadaren une batean honako hau galdetu zuela dio: "Nor doa lehenengo?", honi "America, Maiestatea" erantzun ziotelarik. "Eta bigarren?" galdetu zuen jarraian erreginak. "Maiestatea, ez dago bigarrenik!" erantzun zioten. Garaikurra America goletaren armatzaileak New Yorkeko Yate Klubari eman zion, honen lehen komodoroa izan zelarik, klubak nazioen arteko lehiaketa bultza zezan garaikur hori saritzat izango zuen estropada bat antolatuz. Ordutik, garaikurra, ofizialki, Amerika Kopa deitzera pasa zen.

America goleta, 1851n Koparen lehen edizioko garailea, garai hartan Queen's Cup deitua.

1870ean ospatu zen garaikurraren lehen defentsa New Yorken, eta beti defendatu zuten arrakastaz New Yorkeko Yate Klubeko itsasontziek, 1983 arte, 25. defentsa galdu zutenean Australia II itsasontziaren aurka, Australiako Perth hiriko Pertheko Errege Yate Klubekoa, 132 urteko amerikar nagusitasunaren ondoren.

Lehen desafioa 1870ean egin zen. John Ashbury britainiarrak Cambria itsasontziarekin, New Yorkeko Yate Klubaren 17 itsasontzik osatutako flota bati aurre egin zion. Garaitua izan zen, baina zenbait eragozpen legal garrantzitsu planteatu zituen: flota baten aurka lehiatu zela, eta ez itsasontzi baten aurka, denbora konpentsazioaren denbora eta Estropada Batzordearen zuzentasuna.

1887an, Kopa ofizialki New Yorkeko Yate Klubaren jabetzakoa izatera pasa zen, baina "Deed of Gift" bezala ezagutzen diren baldintza batzuen pean, lehiaketaren oinarrizko egitura suposatzen dutenak. Agirian lehiaketa honetako lehen edizioetan gertatu ziren arazoak eragozteko klausulak daude.

Emaitzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erronkariak eta defendatzaileak
Araua Urtea Lekua Talde defendatzailea Defendatzailea Emaitza Erronkaria Talde erronkaria
Fleet racing
1851 Wight uhartea Erresuma Batua Royal Yacht Squadron 8 Cutter eta 7 schooner, finalista Aurora 0–1 John Cox Stevens syndicate, America Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club
1870 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club 17 schooner, Franklin Osgood-en Schooner Magic 1–0 James Lloyd Ashbury, Cambria Erresuma Batua Royal Thames Yacht Club
Schooner
match
1871 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Franklin Osgood, Columbia (2–1) eta
William Proctor Douglas, Sappho (2–0)
4–1 James Lloyd Ashbury, Livonia Erresuma Batua Royal Harwich Yacht Club
1876 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club John Stiles Dickerson, Madeleine 2–0 Charles Gifford, Countess of Dufferin Kanada Royal Canadian Yacht Club
65 ft sloop
1881 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Joseph Richard Busk, Mischief 2–0 Alexander Cuthbert, Atalanta Kanada Bay of Quinte Yacht Club
NYYC 85ft
1885 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club John Malcolm Forbes syndicate, Puritan 2–0 Sir Richard Sutton, '"Genesta Erresuma Batua Royal Yacht Squadron
1886 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Charles Jackson Paine, Mayflower 2–0 Lt. & Mrs. William Henn, Galatea Erresuma Batua Royal Northern Yacht Club
1887 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Charles Jackson Paine, Volunteer 2–0 James Bell syndicate, Thistle Erresuma Batua Royal Clyde Yacht Club
SCYC 85ft
1893 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Charles Oliver Iselin syndicate, Vigilant 3–0 Earl of Dunraven, Valkyrie II Erresuma Batua Royal Yacht Squadron
SCYC 90ft
1895 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club William K. Vanderbilt syndicate, Defender 3–0 Earl of Dunraven syndicate, Valkyrie III Erresuma Batua Royal Yacht Squadron
1899 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club J. Pierpont Morgan syndicate, Columbia 3–0 Sir Thomas Lipton, Shamrock Erresuma Batua Royal Ulster Yacht Club
1901 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club J. Pierpont Morgan syndicate, Columbia 3–0 Sir Thomas Lipton, Shamrock II Erresuma Batua Royal Ulster Yacht Club
1903 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Cornelius Vanderbilt III syndicate, Reliance 3–0 Sir Thomas Lipton, Shamrock III Erresuma Batua Royal Ulster Yacht Club
Universal 75 ft
1920 New York City Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Henry Walters syndicate, Resolute 3–2 Sir Thomas Lipton, Shamrock IV Erresuma Batua Royal Ulster Yacht Club
Universal
J-Class
1930 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Harold S. Vanderbilt syndicate, Enterprise 4–0 Sir Thomas Lipton, Shamrock V Erresuma Batua Royal Ulster Yacht Club
1934 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Harold S. Vanderbilt syndicate, Rainbow 4–2 Sir Thomas Sopwith, Endeavour Erresuma Batua Royal Yacht Squadron
1937 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Harold S. Vanderbilt, Ranger 4–0 Sir Thomas Sopwith, Endeavour II Erresuma Batua Royal Yacht Squadron
IYRU 12mR
1958 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Henry Sears, Columbia 4–0 Hugh Goodson syndicate, Sceptre Erresuma Batua Royal Yacht Squadron
1962 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Mercer, Walsh, Frese syndicate, Weatherly 4–1 Sir Frank Packer, Gretel Australia Royal Sydney Yacht Squadron
1964 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Eric Ridder syndicate, Constellation 4–0 Anthony Boyden, Sovereign Erresuma Batua Royal Thames Yacht Club
1967 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club William Justice Strawbridge syndicate, Intrepid 4–0 Emil Christensen, Dame Pattie Australia Royal Sydney Yacht Squadron
1970 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club William Justice Strawbridge syndicate, Intrepid 4–1 Sir Frank Packer, Gretel II Australia Royal Sydney Yacht Squadron
1974 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Robert Willis McCullough syndicate, Courageous 4–0 Alan Bond, Southern Cross Australia Royal Perth Yacht Club
1977 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Ted Turner, Courageous 4–0 Alan Bond, Australia Australia Sun City Yacht Club
1980 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Freedom syndicate, Freedom 4–1 Alan Bond, Australia Australia Royal Perth Yacht Club
1983 Newport Ameriketako Estatu Batuak New York Yacht Club Freedom syndicate, Liberty 3–4 Alan Bond, Australia II Australia Royal Perth Yacht Club
1987 Fremantle Australia Royal Perth Yacht Club Kevin Parry, Kookaburra III 0–4 Sail America, Stars & Stripes 87 Ameriketako Estatu Batuak San Diego Yacht Club
DOG match 1988 San Diego Ameriketako Estatu Batuak San Diego Yacht Club Sail America, Stars & Stripes 2–0 Fay Richwhite, KZ-1 New Zealand Zeelanda Berria Mercury Bay Boating Club
IACC
1992 San Diego Ameriketako Estatu Batuak San Diego Yacht Club Bill Koch, America³ 4–1 Raul Gardini, Il Moro di Venezia Italia Compagnia della Vela
1995 San Diego Ameriketako Estatu Batuak San Diego Yacht Club Sail America, Young America 0–5 Team New Zealand, NZL 32|Black Magic Zeelanda Berria Royal New Zealand Yacht Squadron
2000 Auckland Zeelanda Berria Royal New Zealand Yacht Squadron Team New Zealand, NZL-60}} 5–0 Prada Challenge, Luna Rossa Italia Yacht Club Punta Ala
2003 Auckland Zeelanda Berria Royal New Zealand Yacht Squadron Team New Zealand, NZL 82 0–5 Alinghi, SUI-64 Suitza Société Nautique de Genève
2007 Valentzia Suitza Société Nautique de Genève 1=Alinghi, SUI 100 5–2 Team New Zealand, NZL-92 Zeelanda Berria Royal New Zealand Yacht Squadron
DOG match 2010 Valentzia Suitza Société Nautique de Genève Alinghi, Alinghi 5 0–2 BMW Oracle Racing, USA 17 Ameriketako Estatu Batuak Golden Gate Yacht Club
AC72 2013 San Frantzisko Ameriketako Estatu Batuak Golden Gate Yacht Club Oracle Team USA, Oracle Team USA 17 9–8 Team New Zealand, Aotearoa Zeelanda Berria Royal New Zealand Yacht Squadron
AC50 2017 Bermuda Ameriketako Estatu Batuak Golden Gate Yacht Club Oracle Team USA, Oracle Racing AC50 1–7 Team New Zealand, Aotearoa Zeelanda Berria Royal New Zealand Yacht Squadron
AC75 2021 Auckland Zeelanda Berria Royal New Zealand Yacht Squadron Emirates Team New Zealand, Te Rehutai 7–3 Luna Rossa Prada Pirelli, Luna Rossa Italia Circolo della Vela Sicilia

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]