Balearrak

Balearrak / Balear Uharteak
	Islas Baleares; Illes Balears
;	; Balear Uharteetako armarria
Geografia
Hiriburua	Palma Mallorcakoa; 39°34′0″N 2°38′59″E
Hiririk handiena	hiriburu
Azalera	4.992
Punturik altuena	Puig Major
Administrazioa
Presidentea	Francina Armengol (PSIB)
Demografia
Biztanleria	1.149.460
Dentsitatea	Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragilea bizt/km²
Ekonomia
Bestelako informazioa
	caib.es

Balearrak^[1]^[2]^[3]^[4] — Balear Uharteak^[1]^[2] antolaketa administratiboaz hitz egitean eta Balear uharteak^[3]^[4] uhartediaz ari garenean — Mediterraneo itsasoan dagoen uhartedia da eta Espainia barruan autonomia erkidego bat eratzen duena. Lau uharte nagusik (Mallorca, Menorca, Eivissa eta Formentera) eta beste uharte txikiago ugarik (Cabrera, Dragonera eta Conejera dira garrantzizkoenak) osatzen dute. Iberiar penintsularen ekialdean daude. Autonomia erkidegoaren hiriburua Palma Mallorcakoa da; eta beste hiri nagusiak, Formentera, Eivissa, Maó, Pollença eta Sóller dira. Uhartediaren katalanezko izena (eta ofiziala dena) Illes Balears da eta gaztelaniazkoa Islas Baleares.

Geografia

Uharteok bi taldetan banatu ohi dira:

Gimnesiak: Menorca, Mallorca eta Cabrerako uharteak eta ondoko beste uharte txikiago batzuk (Dragonera eta Aire, besteak beste).

Pitiusak: Eivissa eta Formentera uharteak.

Gehienak erliebe apaleko uharteak diren arren, bi mendilerro bereiz daitezke Mallorca uhartean, Mendikate Betikoaren jarraian (Puig Major, 1.452 m). Eivissako mendiak apalagoak dira (Talaiasa, 475 m). Klima mediterraneoa da, tenperaturak gozoak (5-35 °C) eta prezipitazioak urriak (550 mm urtean).

Historia

Balear herria izan zen bertako lehen biztanlea; gero, feniziarren, greziarren eta erromatarren kolonizazioa izan zuten Balear uharteek. Bandaloen eskuetan egon ondoan, VIII. mendean musulmanak egokitu ziren han. Lau mende luze eman ondoren, Jakue I.a Konkistatzailea Kataluniako erregeak konkistatu (1229) eta Mallorcako Erresuma osatu ondoren, Aragoiko koroaren parte bihurtu ziren (1349).

Errege-erregina Katolikoen garaian (XV. m.) Espainiako koroapean geratu zen, eta bi mende eta erdi geroago Menorca britainiarren esku gelditu zen (1713, Utrechteko Ituna). 1802. urtean Menorca Espainiako koroaren eskuetara igaro zen berriz ere.

Demografia

Ekonomia

Balear uharteak turismo lekuak dira batez ere, berezko aberastasunek horretarako aukera bikaina eskaintzen baitute: hondartzak, arte monumentuak (Palmako katedrala, Bellver gaztelua eta Palmako Lonja; Eivissako hiri multzoa, Menorcako monumentu megalitikoak, Drach haitzuloak, eta abar). Nekazaritza (fruituak eta barazkiak), abeltzaintza, eskulangintza, ehun langintza eta Mallorca inguruko industria dira gainerako baliabide ekonomikorik garrantzitsuenak. Son Sant Joan, Palma Mallorcakoko aireportuak, Espainiako aire trafiko handiena bideratzen du.

Hizkuntza

Balear uharteetako hizkuntza katalana da (balear dialektoa, ekialdeko katalana). Gaztelaniarekin batera, katalana hizkuntza ofiziala da Balear uharteetan. Balearretako katalan dialektoan hiru azpidialekto bereizten dira: mallorquí, menorquí eta eivissenc (Mallorcakoa, Menorcakoa eta Eivissakoa).

Hedabideak

Egunkariak: Diari de Balears.

Balear ospetsuak

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ ^a ^b 32. araua. Euskaltzaindia.^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ ^a ^b 70. araua. Euskaltzaindia.^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ ^a ^b 154. araua. Euskaltzaindia.
↑ ^a ^b 159. araua. Euskaltzaindia.
↑ Instituto Nacional de Estadística - Cifras oficiales de población. 2015.01.01

Kanpo estekak

(Katalanez)(Ingelesez)(Alemanez)(Gaztelaniaz)(Frantsesez) Balear uharteen webgunea

Datuak: Q5765
Multimedia: Balearic Islands / Q5765

[lehen-1] 32. araua. Euskaltzaindia.^{[Betiko hautsitako esteka]}

[bi-2] 70. araua. Euskaltzaindia.^{[Betiko hautsitako esteka]}

[hiru-3] 154. araua. Euskaltzaindia.

[lau-4] 159. araua. Euskaltzaindia.

[5] Instituto Nacional de Estadística - Cifras oficiales de población. 2015.01.01

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

i e a Balearrak: biztanle gehien duten udalerriak Iturria: Instituto Nacional de Estadística (2015)^[5]
	Post.	Izena	Uhartea	Biztanleak	Post.	Izena	Uhartea	Biztanleak
Palma Mallorcakoa Calvià	1	Palma Mallorcakoa	Mallorca	400.578	11	Sant Josep de sa Talaia	Eivissa	25.674	Eivissa Manacor
	2	Calvià	Mallorca	50.328	12	Sant Antoni de Portmany	Eivissa	23.631
	3	Eivissa	Eivissa	49.975	13	Alcúdia	Mallorca	19.763
	4	Manacor	Mallorca	40.170	14	Felanitx	Mallorca	17.412
	5	Santa Eulària des Riu	Eivissa	35.812	15	Pollença	Mallorca	16.115
	6	Marratxí	Mallorca	35.726	16	Sóller	Mallorca	13.648
	7	Llucmajor	Mallorca	34.618	17	Sa Pobla	Mallorca	12.694
	8	Inca	Mallorca	30.651	18	Formentera	Formentera	11.878
	9	Ciutadella de Menorca	Menorca	29.098	19	Santa Margalida	Mallorca	11.672
	10	Maó	Menorca	28.006	20	Son Servera	Mallorca	11.449

i e a Espainiako autonomia erkidegoak
Autonomia erkidegoak	Andaluzia · Aragoi · Asturiasko Printzerria · Balear Uharteak · Errioxa · Euskal Autonomia Erkidegoa · Extremadura · Galizia · Gaztela eta Leon · Gaztela-Mantxa · Kanariak · Kantabria · Katalunia · Madrilgo Erkidegoa · Murtziako Eskualdea · Nafarroa · Valentziako Erkidegoa
Autonomia hiriak	Ceuta · Melilla
Bestelako lurrak	Afrika iparraldeko espainiar subiranotasuneko uharteak