Beraitz

Aldatu loturak
Koordenatuak: 42°54′29″N 1°36′26″W / 42.90806°N 1.60722°W / 42.90806; -1.60722
Wikipedia, Entziklopedia askea
Beraitz
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko aireko ikuspegia, 2023. urtean
Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaIbarrak (Iruñerria)
UdalerriaOlaibar
Administrazioa
Motaetxalde
Izen ofizialaBeráiz
Posta kodea31798
Herritarraberaiztar
Geografia
Koordenatuak42°54′29″N 1°36′26″W / 42.90806°N 1.60722°W / 42.90806; -1.60722
Garaiera510 metro
Distantzia15,7 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria5 (2022:  1)

Beraitz[1][a] Olaibar ibarreko etxalde bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Iruñeko merindadean eta Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean dago, Iruñea hiriburutik 15,7 kilometrora. 2022 urtean 5 biztanle zituen.

Bertako biztanleak beraiztarrak dira.

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Beraitz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Beraytz (1201)
  • Beraids (1249)
  • Veraiç (1259)
  • Berayz (1268)
  • Beraitz (1269)
  • Verz (1270)
  • Uerayz (1277)
  • Veraiz (1300)
  • Beraiz (1366)
  • Veraiz (1534)
  • Uerayz (1591)
  • Beraiz (1802)
  • Beraitz (1911)
  • Beraitz (1990)

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Beraitz Olaibar ibarrean dago, Iruñeko merindadean.

Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Olaibar ibarra Ultzamaldea eskualdean dago, eta udalerriaren hiriburua, Olabe, Iruñetik 10 kilometrora dago. Udalerria N-121-A (Iruña-Irun) errepideak zeharkatzen du. Ultzama ibaiak zeharkatzen du iparraldetik hegoaldera, eta ibaiaren ibarrak definitzen du lurraldearen erliebea, inguruko mendiekin batera.

Klima eta landaredia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Olaibarrek klima atlantiarra dauka, urteko batez besteko balioek erakusten duten moduan. Urteroko prezipitazioak 1.000mm eta 1.400mm bitartekoak dira, eta tenperaturak 10 eta 13 gradu artekoak. Egun euritsuak 120 inguru izaten dira. Euria urte osoan zehar egiten badu ere, uda garaian hilabete bateko lehortea izan ohi da.

Prezipitazio ugariek eraginda, landaredia eta basoak ugariak dira. Basa pinuak, pagoak eta beste hainbat zuhaitz espezie daude Olaibarreko basoetan.

Estazio meteorologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Olaibarren ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Anue pareko udalerrian, estazio bat dagoen Olague kontzejuan, itsasoaren mailatik 577 metrora, Nafarroako Gobernuak 1975ean jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]

    Datu klimatikoak (Olague, 1975-2022)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 19.0 22.0 26.0 28.5 33.0 40.0 39.0 40.0 36.0 29.0 23.0 18.0 40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.3 9.5 13.1 15.1 19.1 23.2 25.6 26.5 22.5 17.7 11.8 9.0 16.8
Batez besteko tenperatura (ºC) 4.2 4.6 7.4 9.4 12.9 16.6 18.8 19.2 15.7 12.1 7.4 4.7 11.1
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 0.0 -0.3 1.8 3.7 6.8 10.0 11.9 12.0 9.0 6.5 2.9 0.5 5.4
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -11.0 -12.0 -9.0 -5.0 -3.0 1.0 3.0 3.0 0.0 -5.0 -10.0 -14.0 -14.0
Pilatutako prezipitazioa (mm) 134.2 115.5 114.3 119.5 97.5 75.4 44.8 43.5 73.0 110.9 163.9 132.2 1224.6
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 88.0 54.0 52.0 56.5 49.0 85.7 48.2 90.8 67.5 69.0 80.5 86.6 90.8
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 14.4 12.6 12.9 14.8 13.3 9.3 7.7 6.9 9.9 12.4 15.2 14.3 143.6
Elur egunak (≥ 1 mm) 2.3 3.7 2.1 1.1 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 1.3 1.7 12.3
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Errege jaurerriaren antzinako lekua da. Antso VII.a Azkarrak 1201an, Olaitz eta Otsakaingoekin batera, normalizatu egin zuen urteroko petxa, eta 6 sause eta 6 olo-lapurreta ezarri zituen etxe bakoitzeko, gehi hiribildu osoko 2 soldata, "afari" gisa. 1280tan likidatutako kopuruek (60 petxako soldata beste 10ekin "iturriengatik" eta 20 kahizeko oloagatik) demografia-optimoa iradokitzen dute, 10-12 etxetan. 1427an kargak 23 sos eta erdira murriztu ziren, 4 kahize 3 gari-lapurreta eta garagar-lapurreta 1, hurrengo mendean are gehiago areagotu zen biztanleriaren beherakadaren adierazle. Joan II.a erregeak eman zion hiribildua 1461. urtean Joan Peritz Beraitzi, zalantzarik gabe bertako kapareetako bati. 1280an eta 1427an Olaibarran agertzen bada ere, 1280ko "Rediezmoaren Liburua" Olaibarren kokatzen da. 1366an eta 1427an 6 su zituen, 2 kapare barne, eta 1553an eta 1646an 2 baino ez ziren. 18 biztanle zituen 1786an eta 24 1857an.

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2022 urteko erroldaren arabera 5 biztanle zituen Beraitzek.[5]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
1 3 1 4 2 6 6 1 0 0 4 4 2 3 4 5 8 7 7 7 3 4 5
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikus, gainera: «olaibarrera» eta «nafarrera»

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Olaibarreko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian.[6]

Koldo Zuazok, 2010ean, Olaibarreko ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[7]

Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da Olaibarreraz. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Goñerriko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Olaibar eremu mistoko udalerria da, eta hori dela eta, euskarak eskubide batzuk ditu. 2010ko erroldaren arabera, herritarren %13,13k zekien euskaraz hitz egiten eta 2018n % 19,90k.

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ /beɾáit͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. ↑ «Beraitz - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Olague» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  4. ↑ Olagueko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  5. ↑ «Beraitz» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  6. ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  7. ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Beraitz&oldid=9429946"(e)tik eskuratuta