Olaitz
| Olaitz | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Herriko etxe tradizional bat | ||
|
| ||
 | ||
| Kokapena | ||
| Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
| Eskualdea | Ibarrak (Iruñerria) | |
| Udalerria | Olaibar | |
| Administrazioa | ||
| Mota | kontzeju | |
| Izen ofiziala |  Oláiz | |
| Posta kodea | 31798 | |
| Herritarra | olaiztar | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 42°53′15″N 1°36′39″W / 42.8875°N 1.6108°W | |
| Azalera | 2,89 km² | |
| Garaiera | 534 metro | |
| Distantzia | 11,3 km (Iruñetik) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 38 (2022:  1) | |
Olaitz[1][a] Olaibar ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Iruñeko merindadean eta Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean dago, Iruñea hiriburutik 11,3 kilometrora. 2022 urtean 38 biztanle zituen.
Bertako biztanleak olaiztarrak dira.
| Baionatik | 
|
Donejakue bidea Baztango bidea |
Donejakuera | ||||
| Enderitz (2,3 km) |
|
Olaitz | 
|
Sorauren (2,4 km) | |||
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Olaitz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Holayz (1049)
- Olaitz (1201)
- Olayç (1259)
- Olaytz (1268)
- Olaiz (1279)
- Olaz en Val de Olave (1280)
- Olaiz (1366)
- Olayz (1532)
- Olaz (1587)
- Olaiz de la Valle de Olabe (1644)
- Olaiz (1802)
- Olaitz (1990)
- Olaitz (2000)
Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Armarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Olaizko armarria Olaibarreko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
| « | Hondo hori batez eta aurrean basa-arrosaren adar bat batez osatuta dago, hiru arrosa gorriekin. | » |
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Olaitz Olaibar ibarrean dago, Iruñeko merindadean.
Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Olaibar ibarra Ultzamaldea eskualdean dago, eta udalerriaren hiriburua, Olabe, Iruñetik 10 kilometrora dago. Udalerria N-121-A (Iruña-Irun) errepideak zeharkatzen du. Ultzama ibaiak zeharkatzen du iparraldetik hegoaldera, eta ibaiaren ibarrak definitzen du lurraldearen erliebea, inguruko mendiekin batera.
Klima eta landaredia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Olaibarrek klima atlantiarra dauka, urteko batez besteko balioek erakusten duten moduan. Urteroko prezipitazioak 1.000mm eta 1.400mm bitartekoak dira, eta tenperaturak 10 eta 13 gradu artekoak. Egun euritsuak 120 inguru izaten dira. Euria urte osoan zehar egiten badu ere, uda garaian hilabete bateko lehortea izan ohi da.
Prezipitazio ugariek eraginda, landaredia eta basoak ugariak dira. Basa pinuak, pagoak eta beste hainbat zuhaitz espezie daude Olaibarreko basoetan.
Estazio meteorologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Olaibarren ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Anue pareko udalerrian, estazio bat dagoen Olague kontzejuan, itsasoaren mailatik 577 metrora, Nafarroako Gobernuak 1975ean jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]
 Datu klimatikoak (Olague, 1975-2022) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 19.0 | 22.0 | 26.0 | 28.5 | 33.0 | 40.0 | 39.0 | 40.0 | 36.0 | 29.0 | 23.0 | 18.0 | 40.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.3 | 9.5 | 13.1 | 15.1 | 19.1 | 23.2 | 25.6 | 26.5 | 22.5 | 17.7 | 11.8 | 9.0 | 16.8 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.2 | 4.6 | 7.4 | 9.4 | 12.9 | 16.6 | 18.8 | 19.2 | 15.7 | 12.1 | 7.4 | 4.7 | 11.1 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 0.0 | -0.3 | 1.8 | 3.7 | 6.8 | 10.0 | 11.9 | 12.0 | 9.0 | 6.5 | 2.9 | 0.5 | 5.4 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -11.0 | -12.0 | -9.0 | -5.0 | -3.0 | 1.0 | 3.0 | 3.0 | 0.0 | -5.0 | -10.0 | -14.0 | -14.0 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 134.2 | 115.5 | 114.3 | 119.5 | 97.5 | 75.4 | 44.8 | 43.5 | 73.0 | 110.9 | 163.9 | 132.2 | 1224.6 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 88.0 | 54.0 | 52.0 | 56.5 | 49.0 | 85.7 | 48.2 | 90.8 | 67.5 | 69.0 | 80.5 | 86.6 | 90.8 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 14.4 | 12.6 | 12.9 | 14.8 | 13.3 | 9.3 | 7.7 | 6.9 | 9.9 | 12.4 | 15.2 | 14.3 | 143.6 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 2.3 | 3.7 | 2.1 | 1.1 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 1.3 | 1.7 | 12.3 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Errege jaurerria izan zen antzinako lekua, eta haren petxak "foruz" eguneratu zituen 1196. urtean Antso VII.a Azkarrak, Olaibar ibarrekoekin batera. 1280 urtean zor zituen kontzeptu horrengatik 128 soldata gehi 24 kahizeko garagar eta oloa. Joan II.ak Joan Peritz Beraitzekoari eman zizkion errentak 1461an. Larrasoañako San Agustin monasterio zaharrak 1409 lursail zituen bere barrutian, non Leireko abadiak presa bat hartu zuen 1064an.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2022 urteko erroldaren arabera 38 biztanle zituen Olaitzek.[6]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 28 | 29 | 29 | 28 | 27 | 26 | 27 | 27 | 27 | 27 | 26 | 25 | 25 | 27 | 26 | 26 | 27 | 32 | 35 | 35 | 36 | 37 | 38 |
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Olaibarreko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian.[7]
Koldo Zuazok, 2010ean, Olaibarreko ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[8]
Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da Olaibarreraz. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Goñerriko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Olaibar eremu mistoko udalerria da, eta hori dela eta, euskarak eskubide batzuk ditu. 2010ko erroldaren arabera, herritarren %13,13k zekien euskaraz hitz egiten eta 2018n % 19,90k.
Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- San Migel jaiak, irailaren azken asteburuan
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- San Migel eliza, Erdi Aroan eraikitako kristau eliza.
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Olaitz - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ .
- ↑ Olagueko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ «Olaitz» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
