Clarice Lispector

Clarice Lispector
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Хая Пинхасiвна Лиспектор
Jaiotza	Txetxelnyk, 1920ko abenduaren 10a
Herrialdea	Ukrainako Sobietar Errepublika Sozialista (1920ko abenduaren 10a - ; Brasil (1943ko urtarrilaren 12a -
Bizilekua	Washington; Napoli; Berna; Rio de Janeiro; Rio de Janeiro; Recife; Maceió
Heriotza	Rio de Janeiro, 1977ko abenduaren 9a (56 urte)
Heriotza modua	berezko heriotza: obulutegiko minbizia
Familia
Ezkontidea(k)	Maury Gurgel Valente (en) (1943ko urtarrilaren 23a - 1959)
Haurrideak	ikusi Elisa Lispector (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Federal University of Rio de Janeiro Faculty of Law (en)
Hizkuntzak	portugesa; ingelesa; frantsesa; gaztelania; brasildar portugesa; Yiddisha
Jarduerak
Jarduerak	gidoilaria, itzultzailea, kazetaria, eleberrigilea, margolaria eta idazlea
Lan nabarmenak	ikusi The Hour of the Star (en) ; The Passion According to G.H. (en) ; Family Ties (en) ; Near to the Wild Heart (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Prêmio Jabuti (1961) ; Ordem do Mérito Cultural (2011) ; Prêmio Jabuti (1978) ;
Izengoitia(k)	Helen Palmer eta Terelu
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	judaismoa
	claricelispector.com.br

Clarice Lispector: Brasilgo literaturaren maisu ezaguna

Clarice Lispector (Chechelnyk, Ukraina, 1920ko abenduaren 10a – Rio de Janeiro, Brasil, 1977ko abenduaren 9a) idazle, kazetari eta itzultzailea izan zen, jatorri judu ukraniarrez. Brasilgo literaturaren maisu handienetakoa da, eta XX. mendeko idazleen artean eragin handiena izan duenetako bat. Bere estilo literario berritzaile eta introspektiboak, baita hizkuntzarekiko maitasun sakonak ere, Brasilgo literaturan eta mundu osoko literaturan arrasto sakona utzi dute.

Clarice Lispector izan zen literatura modernista eta surrealistaren barruan, generoaren eta hizkuntzaren mugak gainditzen zituen idazlea, eta bere idazkera, sarritan pertsonen barne mundura eta sentimenduetara heltzen dena, irakurleen pentsamenduak eta emozioak sakon eragiten ditu. Gaur egun, Lispectorri buruzko hainbat ikerketa eta analisi egiten dira, eta mundu osoko irakurleek goza dezakete bere lanekin.

Biografia

Clarice Lispector 1920ko abenduaren 10ean jaio zen, Ukrainako Chechelnyk herrixkan, Errusiako Inperioaren barruan zegoen garai hartan. Bere familia judua zen eta, 1917ko Iraultzaren ondoren, antisemitismoaren eta pogromen eraginez Brasilera emigratu zuen. Hiru urte zituen Claricek familia Maceió hirira iritsi zenean, eta handik gutxira Recife-ra joan ziren bizitzera. Familia erabat arrazista eta xenofofikoaren inguruan, Claricek bere identitate juduaren eta Brasilgo gizartearen artean nola kokatu zen aztertzen zuen hasieratik.

Gaztetatik erakutsi zuen literatura eta irakurketarekiko interesa. Recifeko eskola batean ikasi zuen, eta Rio de Janeiroko Unibertsitatean Zuzenbidea ikasi zuen. Hala ere, bere benetako pasioa idazketa izan zen, eta 1943an, 19 urte zituela, bere lehenengo eleberria idatzi zuen: Perto do Coração Selvagem (Zorion klandestinoa). Eleberri honek arrakasta handia izan zuen eta Brasilgo literaturaren funtsezko lanetako bat bihurtu zen.

Lispectork hainbat lan idatzi zituen, hala nola A Paixão Segundo G.H. (La pasioa G.H.ren arabera), Laços de Família (Familia loturak), eta A Hora da Estrela (Izarraren ordua), azken hau bere heriotza baino gutxi lehenago argitaratua. Bere lanetan, pertsonen barne mundura murgiltzen zen, eta existentziaren, identitatearen eta hizkuntzaren inguruko galderak planteatzen zituen.

Lispectork idazkera poetiko eta introspektiboa erabiltzen zuen, eta bere lanetan pertsonen barne mundura murgiltzen zen. Bere eleberrietan, eguneroko bizitzako pertsonaien esperientziak ikusten ditu, baina beti ikuspegi sakonago batetik, ezer esatea ez den horri buruzko esplorazio bat eginez. Karaktereek barneko pentsamenduak eta sentimenduak nola funtzionatzen duten ikertzeko gaitasun berezia zuen, askotan egitura garbi edo lineala gabe.

Lispectork, baita ere, hainbat idazlan eta lan kritiko idatzi zituen, eta kazetaritza munduan ere sakondu zuen. Beste idazle batzuekin batera, Brasilgo literatura bera moldatzen lagundu zuen, eta emakumeen gizartearen eta bizitzaren inguruan zenbait eragin sakon utzi zituen.

Lispectork bere bizitzan zehar hainbat pertsona eta egoera ezagutu zituen, eta horiek guztiak eragin handia izan zuten bere obran. Aditu askok dio, Lispectorren bizitza zaila eta entzutea ere ezinbesteko aldaketa izan zela bere idazlanetan.

Estilo literario

Lispectork idazkera poetiko eta introspektiboa erabiltzen zuen, eta bere lanetan pertsonen barne mundura murgiltzen zen. Bere eleberrietan, eguneroko bizitzako pertsonaien esperientziak ikusten ditu, baina beti ikuspegi sakonago batetik, ezer esatea ez den horri buruzko esplorazio bat eginez. Karaktereek barneko pentsamenduak eta sentimenduak nola funtzionatzen duten ikertzeko gaitasun berezia zuen, askotan egitura garbi edo lineala gabe. Lispectorrek hizkuntza bezala ere mugak gainditzen zituen, eta emozioak eta pentsamenduak besterik gabe ez ziren hitz bidez adierazi, baizik eta sentimenduen eta barruko borrokaren bitartez.

Lispectork idazkera surrealistarekin ere jolasten zuen eta poesia zein narrazioaren arteko mugak hautsi zituen, irakurlearen barne munduarekin konexio estuagoa lortzeko. Horrela, ez zuen karaktereen bizitza lineal bat kontatzen, baizik eta, aldiz, bihurguneetan eta emozioetan sakonduz, narratiba urduri eta zatikatu bat eskaintzen zuen.

Lan nagusiak

Perto do Coração Selvagem (1943): Lispectork idatzitako lehen eleberria izan zen, eta Brasilgo literaturaren funtsezko lanetako bat da. Joana izeneko gazte baten istorioa kontatzen du, bere identitatea eta munduan tokia ulertzen saiatzen dena. Eleberri honek Lispectork idazle gisa bere estilo propioa aurkeztu zuen, eta oso gazte zela, jada bere idazkera adierazteko bide eta hizkuntza berritzaileak landu zituen.
A Paixão Segundo G.H. (1964): Lispectork idatzitako eleberri bat da, eta pertsona baten barne mundura murgiltzen da. Eleberri honek existentziaren, identitatearen eta gizakiaren izaeraren inguruko galderak planteatzen ditu. G.H. izeneko pertsonaiaren barne pentsamendu eta bizipenak esploratuz, Lispectork beti aurkezten ditu irakurleari galdera garrantzitsuak eta existentzialistak.
Laços de Família (1960): Lispectork idatzitako ipuin bilduma bat da, eta familia harremanen inguruko istorioak kontatzen ditu. Ipuin hauetan, pertsonen barne mundua eta emozioak aztertzen dira, gizartearen estereotipo eta arauen kontra egon arren. Lispectork familia eta maitasuna, baina baita haustura eta alienazioa ere, bere historiatan lantzen zituen.
A Hora da Estrela (1977): Lispectork idatzitako azken eleberria izan zen, eta bere heriotza baino gutxi lehenago argitaratu zen. Macabéa izeneko gazte baten bizitza kontatzen du, Brasilgo iparraldeko pobre bat Rio de Janeiro hirian bizi dena. Eleberri honek alienazioa, pobrezia, identitatea eta existitzen den hutsaren gaiak aztertzen ditu. Macabéaren bizitzaren narratiba, gizartearen garrantzia eta pertsona baten bizitzan hutsuneen presentzia, Lispectork idazkera adierazgarriaren erakusgarri dira.

Heriotza eta ondarea

Lispectork 1977ko abenduaren 9an hil zen, 56 urterekin, obuluko minbiziaren ondorioz. Bere heriotza Brasilgo literaturaren galera handia izan zen. Hala ere, bere lanak bizirik jarraitu zuen, eta gaur egun ere irakurri eta aztertzen dira. Lispectork utzitako ondarea idazle kritikoek eta irakurleek baloratzen dute, bere obra literarioa oraindik gaur egun aztertzen eta irakurtzen da. Bere lanak, bereziki emakumeen askatasunaren eta identitatearen gaiei buruzkoak, eta existitzen den gizabanakoaren barneko borroka, mundu modernoan eragina izan dute.

Lispectork bizirik utzitako oihartzuna literaturaren arloan mugarri bat da, eta aditu askok diote, idazleak deskribatu zuen gizartearen kontra egindako literaturaren oihartzunak ez direla inoiz ahaztu behar.

Lanak euskaraz

Clarice Lispectork hainbat lan euskarara itzuli dira. Hona hemen batzuk:

Zorion klandestinoa (2015): Iñigo Roque Eguzkitza itzultzailea.
Zorion ezkutua (2013): Danele Sarriugarte itzultzailea.

Lanak

Perto do Coração Selvagem, 1943
O Lustre, 1946
A cidade Sitiada, 1949
Alguns Contos, 1952
Laços de família, 1960
A Maçã no Escuro, 1961
A Legião Estrangeira, 1964
A Paixão segundo GH, 1964
Uma Aprendizagem ou O Livro dos Prazeres, 1969
Felicidade Clandestina, 1971
A Imitação da Rosa, 1973
Água viva, 1973
A Via Crucis do Corpo, 1974
Onde Estivestes de Noite?, 1974
De Corpo Inteiro, 1975
Visão do esplendor, 1975
A hora da estrela, 1977
Para Não Esquecer, 1978
Um Sopro de Vida, 1978
A Bela e a Fera, 1979
A Descoberta do Mundo, 1984

Haurrentzako liburuak:

O Mistério do Coelhinho Pensante, 1967
A Mulher que Matou os Peixes, 1969
A Vida Ïntima de Laura, 1974
Quase de Verdade, 1978
Como Nasceram as Estrelas, 1984

Euskarara ekarriak:

Zorion klandestinoa, itzultzailea, Iñigo Roque Eguzkitza 2015
Zorion ezkutua, itzultzailea, Danele Sarriugarte, 2013

Erreferentziak

Kanpo estekak

* (Portugesez) Webgune ofiziala
Clarice Lispector, gipuzkoakultura.net
Euskarari ekarriak: Clarice Lispector, ekarriak.armiarma.eus
Bihotz basatiarenak Berria, 2020.12.06 Joannes Jauregi

Datuak: Q235955
Multimedia: Clarice Lispector / Q235955