Jaúko Parke Nazionala

Artikulu hau parke nazionalari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Jau (argipena)».

Jaúko Parke Nazionala
Kokalekua	Amazonas eta Novo Airão, Brasil
Koordenatuak	2°10′13″S 62°37′02″W
Jaúko Parke Nazionala Jaúko Parke Nazionala (Brasil)
Azalera	23.779 km² eta 2.367.340 ha
Izendapena	national park of Brazil (en)
IUCNren babesa	II. maila: parke nazional
Sorrera	1980
Administratzailea	Chico Mendes Institute for Biodiversity Conservation (en)

Jau lakuaren satelitezko irudia.

Jauko Parke Nazionala (portugesez: Parque Nacional do Jaú) Brasilgo oihan erreserba handiena eta oihan tropikal heze ukitu gabeko munduko parke natural handiena da. Amazoniako oihanean dago, Novo Airão eta Moura udalerrietan, Amazonas estatuan (Brasil). I

23.778,9 km²-ko azalera du: Euskal Herria baino pixkat handixeagoa da (20.664 km2 ditu EHk). Parkearen perimetroa 1213,7 km-koa da, eta IBAMAk (Brasilgo Ingurumen Institutua) eta Baliabide Natural Berriztagarriek administratzen dute.

Parkearen helburu espezifikoak

Natura-ekosistema babestuak kaltetzen dituen edozein alteraziotatik babestea, zientzia-, kultura-, hezkuntza- eta jolas-helburuetarako.

UNESCOk parkea Gizateriaren Ondaretzat hartzen du Amazonia Zentralaren kontserbazio-gunearen izenarekin.

Geografia

Amazonia estatu brasildarreko Manaus hiriburutik ipar-mendebaldera geratzen da Jaú parkea. Solimoes eta Negro ibaian arteko lurraldean dago, bi ibaia hauek Amazonasen adarrik inportanteen artean daudelarik. Jaú ibaiaren arroa hartzen du parkeak, Negro ibaiarekin Jaúk bat egiten duenetik, 340 kilometroko ibai-bide bat mendebalderantz.

Bisitarientzako erakargarriak

Amazoniako oihanaren oparotasuna eta flora- eta fauna-biodibertsitate osoa ditu. Parkea ezin hobea da mendi-ibiliak eta kanoa egiteko, bertako edertasun naturalak ikusteko. Carabinani ibairako ibilbide bat dago.

Oihan tropikalaren aberastasuna eta Amazoniako aintzirarik handiena, Amaná, parkearen erakargarriak dira. Landaretza trinkoa da, oihan trinko tropikalez edo oihan irekiez osatua. Bitxikeria bat: parkean kaiman bat dago kilometro bakoitzeko, gutxi gorabehera, habitat guztietan.

Bisitetarako eperik aproposena uztaila eta azaroa artekoa da. Klima hezea da oihan tropikalen ondorioz, baina urtarorik euritsuenak abendua eta apirila hartzen ditu.

Manausetik aurrera, itsasontziz bidaiatu daiteke Negro ibaitik Novo Airãora, 6: 00etatik 18: 00etara. Novo Airãon, beste itsasontzi bat alokatu behar da eta Jaú ibaitik jarraitu parkearen eremuraino. Lurretik, Manacapuru/Novo Airão errepidetik joan behar da. Parkea 07: 00etatik 18: 00etara dago zabalik. Sarreraren prezioa R $3,00 da.

Novo Airãon (parkearen hegoaldean) edo Barcelosen (iparraldean) bilatu behar da ostatua. Parkearen barruan bisitarientzako zentro bat eta ikertzaileentzako ostatua daude, itsasontzien atrakalekuarekin eta bi ostatu flotatzailerekin.

Lege-aurrekariak

Parkea sortzea IBAMAk proposatu zuen, INPAk egindako azterlanen laguntzarekin, baliabide genetikoak babesteko eremu baliotsua kontuan hartuta.

Parkea 1980ko irailaren 24an sortu zen. 2000. urtean UNESCOk Gizateriaren Ondarearen zerrendan sartu zuen parkea. 2003an, babesa zabaldu egin zen, izendapenaren izena aldatuz, Amazonia Zentralaren kontserbazio-konplexu bihurtuz. Gune zabal horren beste osagarriak dira hauek:

Mamairauá Garapen Eutsigarrirako erreserba (erakuspen eremua)	2003 (ezarpen urtea)	260.000 (azalera hektareatan)
Amanã Garapen Eutsigarrirako erreserba	2003	2.350.000
Anavilhanas estazio ekologikoa	2003	350.018

Zerrendatutako gune horietan, Mamairauá, Amana eta Jaú elkarri ukitzen daude, baina ez Anavilhanas.

Alderdi kulturalak eta historikoak

Parkearen eskualdea Amazoniako indigenen kolonizazioaren lehen poloa izan zen, lurraldearen jabetzak guduka markatu zuena. Bestalde, zeramika eta petroglifo arrastoak aurkitu dituzte harrietan.

Jaú ibaiaren arroa, parkea bainatzen duena, Brasilgo arrainik handienetako batengatik deitzen da, jaúa (Zungaro zungaro). Jaú hitza tupi hizkuntzatik dator, eta azkenean parke nazionala izendatu zuen.

Parkearen berezitasun berezienetako bat Brasilgo naturagune babestu bakarra izatea da, 450 km inguruko ibai zabal eta emaritsu baten arro osoa hartzen baitu. Horrela, ur beltzen ekosistema babesten da.

Alderdi fisikoak eta biologikoak

Klima

Klima hezea da, urteko batez besteko tenperatura 26 eta 26,7 ºC artekoa da, maximoak 31,4 eta 31,7 ºC artekoak eta minimoak 22 eta 23 ºC artekoak (DMPM, 1992). Euri-estazioak abendua eta apirila hartzen ditu, eta urtaro lehorrak uztailetik irailera.

Erliebe

Mendebaldeko Amazoniako lautadan dago, eta 100 imgm inguruko erliebe laua eta altitudeak ditu. Ibaien oheekin batera, kuaternarioko alubioi batzuk agertzen dira, harea, harea fin eta buztinez osatuak.

Landaretza

Landarediak oihan onbrofilo trinkoa du nagusi, eta bertan ohikoak dira Bertholletia excelsa, Pithecellobium racemosum, Vochysia maxima, Diplotropis spp, Virola spp, Protium spp eta Manilkara huberi zuhaixkak. Eremu horretan ere ohikoa da kalitate bikaineko urez hornitzen duen liana bat: Doliocarpus rolandri.

Goialdean, parkearen ipar-ekialdean, mendi-azpiko oihan trinko zati bat dago, eta zuhaixka adierazgarrienak Parahancornia amapa, Mikropholis guyanensis, Couma guianensis eta Holopyxidium jarana dira.

Carabinani eta Jaú ibaien lautada alubialetan zehar, urte-sasoitan urpean, palmondoen multzoak sortzen dira, hala nola Iriartea spp, asai (Euterpe oleracea) eta Astrocaryon spp.

Eremu alubial zaharrenetan da, uholdeek gutxitan erasaten baitiote. Oihan ireki alubialeko giroa da, palmondo asko dituena, hala nola moritxea (Mauritia flexuosa)

Fauna

Ekuatoreko faunan ohikoak dira ilunabarreko eta gaueko ohiturak dituzten ugaztunak, hala nola bakanak eta/edo mehatxatuak jaguarra (Panthera onca), puma (Puma concolor), felino txikiak, hala nola ozelotea (Leopardus pardalis), jaguarundia (Herpailurus yagouaroundi) eta tigriloa (Leopardus tigrinus).

Badira, halaber, manatia (Trichechus inunguis), igaraba erraldoia (Pteronura brasiliensis), izurde arrosa (Inia geoffrensis), Alouatta seniculus, Aotus trivirgatus tximino gautarrak, Saimiri sciureus usain-tximinoa eta Tapirus terrestris tapirra.

Arrainen artean, piraruzua (Arapaima gigas), tukunarea (Cichla spp.) eta tambakia (Colossoma macropomum) daude.

Narrasti ugari dago, hanka gorriko lurreko dortoka (Geochelone spp), kaiman beltza (Melanosuchus niger), anakonda (Eunectes murinus) eta dortokak.

Hegaztien artean, lertxunak, guakamaioak, loroak eta Nyctidromus albicollis daude, besteak beste.

Jarraian dauden galeriako irudiak denak parkearen mugen barruan ateratakoak dira:

• 
  Jauko tximu bat.
• 
  Papagaia.
• 
  Gabiraia.
• 
  Inia geoffrensis, Amazoniako izurdeetako baten muturra.
• 
  Nagi bat igerian.

Kanpo estekak

• IBAMA.

• Datuak: Q332381
• Multimedia: Jaú National Park / Q332381