Natalia Kobrynska

Wikipedia, Entziklopedia askea
Natalia Kobrynska

Bizitza
JaiotzaBeleluia (en) Itzuli, 1855eko ekainaren 8a
Herrialdea Austria-Hungariako Inperioa
Mendebaldeko Ukrainako Herri Errepublika
HeriotzaBolekhiv (en) Itzuli, 1920ko urtarrilaren 22a (64 urte)
Heriotza modua: Tifusa
Familia
AitaIvan Ozarkevych
Hezkuntza
Hizkuntzaktxekiera
Jarduerak
Jarduerakidazlea, emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea, editorea eta feminista

Natalia Kobrynska (ukraineraz: Наталія Кобринська; Sniatyngo raiona, Ukraina, 1855eko ekainaren 8a - Bolejiv, 1920ko urtarrilaren 22a) ukrainar idazlea izan zen, Ukrainako mugimendu feministaren antolatzaile eta aitzindaria.[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ukrainar idazleen biltzarreko partaideak Lviven, Kotlyarevskyk Энеиды argitaratu zueneko 100. urteurrenean. Lehen ilaran: Mikhail Pavlik, Yevgenia Yaroshinskaya, Natalia Kobrynska, Olga Kobylianska, Sylvester Lipky, Andrei Tchaikovsky, Konstantin Pankivsky. Bigarren ilaran: Ivan Kopach, Vladimir Hnatyuk, Osip Makovei, Mikhail Grushevsky, Ivan Franko, Alexander Kolessa, Bogdan Lipky. Hirugarren ilaran: Ivan Petrushevich, Filaret Kolessa, Iosif Kishakevich, Ivan Trush, Denis Lukyanovich, Nikolai Ivasiuk.
Natalia Kobrynska, 1900.
Natalia Kobrynskaren jaiotzaren 160. urteurrenari eskainitako gutun-azala.

1855eko ekainaren 8an jaio zen, Sniatyngo Raionen (gaur egun Ivano-Frankivskeko Óblasten, Ukraina, orduan Galitziako eta Lodomeriako Erresuma, Austria-Hungaria), tradizio nazional eta kulturalak errespetatzen ziren ukrainar eliza greko-katolikoko apaiz baten familian.[1]

Garai hartan, emakumeei ez zitzaien oinarrizko mailatik haratago hezten uzten, eta, batez ere etxean ikasten jarraitzen zuten. Hainbat hizkuntza ikasi zituen: alemana, frantsesa, poloniera eta errusiera. 1871n, Theofil Kobrynskyrekin ezkondu zen. Urte batzuk geroago hil zen, eta Bolejivera itzuli behar izan zuen gurasoekin bizitzera.[1]

Kobrynska Vienara joan zen aitarekin, eta han ezagutu zuen Ivan Franko. Hark animatu zuen Ukrainako emakumeen egoera hobetzeko eta gizonekiko berdintasuna bilatzera bultzatzeko lana bere gain hartzera.[2] 1884an, Tovarystvo Rus'kykh Zhinok (Ukrainako Emakumeen Elkartea) antolatu zuen,[1] emakumeak literaturaren bidez hezteko eta emakumeen eskubideei buruzko eztabaidak sustatzeko. 1890ean ordezkaritza bateko kide izan zen, eta Hezkuntza ministroa presionatu zuen emakumeak unibertsitatera joan zitezen. Sufragio unibertsalaren, haurtzaindegiaren eta sukalde komunitarioen alde ere egin zuen.[2]

Eragin handiena Ostap Terletsky publizista eta kritikariarengandik jaso zuen, Ivan Franko idazlearen laguna. 1883. urtean honako kontakizun hau atera zuen: Шумінська Shuminska, (Geroko izena: Дух часу, euskaraz Denboraren espiritua), eta, urtebete geroago, Ogi zati batengatik (Задля кусника хліба). Orduan ulertu zuen Kobrynskak bere bizitzaren helburua bere ideia feministak literaturaren bidez gauzatzea eta garatzea zela. Ivan Frankok behin eta berriz esan zion bere kazetaritza-lanek ez zutela emakumezkoen espirituaren garapenean bere literatura-lanek bezainbesteko eraginik izango.[3][4]

Bere aitona, Ivan Hryhorović Ozarkević (1795 – 1854), ukrainar idazleen lanak Galitzian ezagutarazteagatik ezaguna izan zen. Ukrainako antzerkiaren aitzindaria afizionatu mailan, egilea eta eszena-zuzendaria.[1]

Bere aita, Ivan Ivanović Ozarkević (ukraineraz: Іван Іванович Озаркевич) (1826 – 1903) irudi publikoa izan zen, Astrohungariako Parlamentuko diputatua (Kontseilu Inperiala) eta olerkiak idazten zituen. Bere ama, Teofilia Danilіvna Okunevska (ukraineraz: Теофілія Данилівна Окуневська).[1]

1886ko maiatzean Michael eta Katerina Hrushevskaren (ukraineraz: Катерина Михайлівна Грушевська) ezkontzan parte hartu zuen Skala-Podilska herrian.[1]

Kobrynska Ukrainako feminismoaren jatorriaren parte izan zen, sexismoaren aurka eta berdintasunaren, eraikuntzaren eta sormenaren alde lan eginez. Kobrynska emakume ukrainarren lehen argitaletxearen abiarazle bihurtu zen, Lehen Koroa izenarekin (Перший вінок), eta emakumeek editatu eta argitaratutako aldizkari femeninoen oinarriak ezarri zituen. 1889an argitaratu zen Lviven, Olena Pchilkak eta Natalia Kobrynskak editatuta. Argitaletxeak Gure Patua (Nasha dolya) izeneko almanaka femeninoaren hiru ale ekoitzi zituen.[3]

Argitalpena sortzean, emakumeen ahots sortzaile onenak erakarri zituzten, bai Ukrainako Dnieper-ekoak, bai Galitziakoak: Olena Pchilka, Lesia Ukrainka, Dniprova Chayka, Liudmyla Starytska-Cherniakhivska, Anna Pavlyk, Olga-Alexandra Porfyrivna Bazhanska Ozarkević eta beste asko.[4]

Olena Pchilkaren dohaintza pribatuei eta finantza-laguntzari esker argitaratu zen Lehen Koroa. Kobrynskak bizitza publikoa garatu zuen, eta gizartean inplikatu zen sinadura-bilketa antolatzen, emakumeek bigarren hezkuntzako zentroetan eta unibertsitateetan ikasteko dituzten eskubideen alde borrokatuz.[4]

1893 eta 1896 urteen artean, Kobrynska Women's Business argitaletxearen edizioan aritu zen (ukraineraz: Жіноча справа). Bere lana errazteko, Kobrynska Lvivera joan zen, non bere ideal feministak garatzeko baldintza hobeak egongo zirela uste zuen. 1920ko urtarrilaren 22an hil zen tifus epidemikoak jota.[4]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e f g (Ingelesez) Haan, Francisca de; Daskalova, Krasimira; Loutfi, Anna. (2006-01-01). Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries. Central European University Press ISBN 978-963-7326-39-4. (Noiz kontsultatua: 2022-12-14).
  2. ↑ a b «Kobrynska Biography» www.languagelanterns.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-14).
  3. ↑ a b (Ingelesez) «The Pioneer of Ukrainian Feminism» m.day.kyiv.ua (Noiz kontsultatua: 2022-12-14).
  4. ↑ a b c d «Kobrynska, Natalia Ivanovna (1855–1920) | Encyclopedia.com» www.encyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2022-12-14).

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Вибрані твори / Н.І.Кобринська.— К.: Держ. Вид-во худож. л-ри, 1958.— 417 с. 4 арк. Фотогр., портр.
  • Вибрані твори / Н.І.Кобринська.— К.: Дніпро, 1980.— 446 с., 2 арк. фотогр.
  • Вибрані оповідання / Н.І.Кобринська.— Л.: Книж.-журн. вид-во, 1954.— 214 с.
  • Оповідання / Н.І.Кобринська. // Ред. І передм. Березинського.— Х.: Рух, 1929.— 427 с.
  • Дух часу: Оповідання, повість / Н.І.Кобринська.— Л.: Каменяр, 1990.— 352 с.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Natalia_Kobrynska&oldid=9335100"(e)tik eskuratuta