Ziraun
| Ziraun | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Animalia |
| Filuma | Chordata |
| Klasea | Reptilia |
| Ordena | Squamata |
| Familia | Anguidae |
| Generoa | Anguis |
| Espeziea | Anguis fragilis Linnaeus, 1758
|
| Datu orokorrak | |
| Elikadura iturri nagusia | Larba, harra eta Gastropoda |
| Eguneko zikloa | eguneko |
Zirauna (Anguis fragilis) hankarik gabeko muskerra da Eurasian bizi dena.
Hankarik gabeko saurio ezagunena da zirauna, batzuk ere hanka ez funtzionalak izaten dituzten arren. Ezkata leun eta dirdiratsuz estaliriko gorputz luze eta irristakorra du eta Euskal Herriko ia txoko guztietan aurki daiteke, Nafarroa hegoaldean salbu. Bere itxurarengatik sugeekin nahas daitekeen arren, zirauna saurio bat da, muskerren taldeko espeziea, alegia. Horren erakusle da, harrapariren batek buztanetik helduz gero, sugandila eta muskerrek egiten duten gisara buztana askatzeko duen gaitasuna.
Taxonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Anguis fragilis Carl von Linne, 1758
- Anguis fragilis fragilis (Carl von Linne, 1758), Europan bizi dena
- Anguis fragilis colchicus (Alexander von Nordmann, 1840), hego-ekialdeko Europan, Kaukasoan eta Iranen bizi dena.
Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kolore apal eta ilunak nagusi izan ohi dira narrasti honen kolorazioan. Ar helduek bizkarra eta alboak kolore uniformedunak izaten dituzte, arre-gris kolorekoak. Batzuek alboetan urdin kolorea har dezaketen orban marroiak izaten dituzte. Emeen gorputzaren kolorazioa ez da horren uniformea izaten. Goialdea arre-marroi kolorekoa izan ohi da, arrena baino argiagoa eta bizkarraren erdian lerro ilun bat izan dezakete. Alboek, aldiz, marroi ilun kolorea izaten dute. Burua erlatiboki zabal eta luzeagoa da arretan, eta buztanaren kasuan emeak dira luzeagoa izaten dutenak.
Jaioberri eta gazteek kolore arre iluna, zilarkara edo horixka izaten dute alboetan eta sabelaldea beltza izan ohi da. Aurpegiaren erdialdetik hasita buztaneraino hedatzen den marra iluna izaten dute bizkarraren erdialdean. Gazteen morfologia antzekoagoa izan ohi dute eme helduek arrek baino.
Burutik kloakaraino 29 cm neurtzera iritsi daitezke eta buztanaren luzera beste hainbestekoa izan daiteke. Normalean, ordea, gorputzaren luzera 16 cm-ren bueltan ibili ohi da eta buztanaren luzera nekez izaten da 20 cm baino luzeagoa. Emeak, oro har, arrak baino handi eta pisutsuagoak izaten dira. Emeek 20 g inguru pisatu ohi dute, eta arrek 17 g inguru.
Galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
-
Zirauna, Ulibarri Ganboa urtegiko bidean -
Eskuan -
Burua -
Burua -
Mugitzen
Banaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Banaketa eurosiberiarra duen narrastia da, naiz eta sekundarioki ingurune mediterraneoan ere agertu ohi den. Hedapen zabala du, ia Europa osoan eta Asia mendebaldean aurkitzen baita. Iparraldean 63º-ko paraleloraino hedatzen da eta hegoaldeko muga Italia, Turkia eta Grezian du[1].
Iberiar penintsularen iparraldeko ia ingurune guztietan eta ipar-erdiko ingurune menditsuetan aurkitzen da. Badirudi ziraunaren banaketa urteko 600 mm-ko prezipitazio-tasa minimoarekin loturik dagoela. Izan ere, aipaturiko prezipitazio-tasa baino gutxiagoko lurraldetako zitak oso urriak dira[2]. Aldagai klimatiko gehiagorekin egindako azterketek erakutsi dutenez, zirauna urtean zehar prezipitazioak homogeneoki banaturik dituzten Iberiar Penintsulako gunerik heze, hotz eta lainotuenetan agertu ohi da.
Euskal Herrian banaketa oso zabala du eta Bardea eta Tafalla ingurua salbu, gainerako lurralde guztietan aurkitzen da, itsas mailatik Pirinioetako bailaretaraino. Kantauri itsasoko kostaldeko irlatan ere badago, Donostiako Santa Klara uhartean, kasu.
Habitata[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Landaredi dentso eta baxudun inguruekin loturiko espeziea da, nahiz eta sastrakadi eta baso irekietan ere aurki daitekeen. Nafarroan pagadi eta landazabaletan ere ohiko espeziea da[3]. Itxian egindako ikerketek erakutsi dutenez, lurraren hezetasunak zerikusirik izan gabe, edozein lurzorutan lurperatzen da, baita enbor eta arroken azpian ere. Hala ere, substratu solte eta hareatsuak nahiago ditu[4].
Elikadura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mugimendu geldoko harrapakinek osatzen dute ziraunaren dietaren zatirik handiena, hala nola, barraskilo eta lur-zizareek. Barraskilo gasteropodo eta oligoketoen artean dietaren %80 osa dezakete[5]. Intsektuak ere ohiko elikagaiak izan ohi dira.
Ugalketa eta ontogenia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ziraun arrak territorialak ez diren arren[6], arren arteko borrokak izaten dira ugalketa sasoian. Borrokotan elkarri buruan kosk egin eta gorputza bihurrikatzen dute, elkarri zauriak eragiteraino.
Arren barrabilen garapen-fase gorena emeak obulazioa burutu aurreko periodoan jazotzen da. Barrabilek tamaina maximoa martxoa eta apirilean izaten dute eta uda hasierarako ohiko tamainara itzultzen dira[7]. Emeen bitelogenesia maiatza inguruan gertatzen da eta obulazioa ekainean. Maiatza eta ekainean gertatu ohi dira kopulak.
Kopulatzean arrak emearen burua edo lepoan kosk egin eta buztanak korapilatzen dituzte. Kloakek bat egitean arrak hemipeneetako bat txertatzen du. Kopula geldoa da eta 10 orduz luza daiteke[6]. Emeek ar batekin baino gehiagorekin kopula dezakete, nahiz eta normalean ez duten urtero kopulatzen eta, gurutzatu berri diren emeek arraren barailen markak izan ohi dituzte aurpegi eta lepoaldean.
Ekaina amaieran, uztailean eta abuztuaren lehen erdian garapen-fase ezberdinetan dauden arrautzak egon ohi dira eme ugaltzaileen obiduktuetan[3]. Ernaldiak 2,5 - 3 hilabete irauten du eta kumeak abuztua eta irailean jaiotzen dira. Zirauna narrasti bibiparo lezitrofikoa da eta emeek kume guztiz formatuak sortzen dituzte, alantoplazentaren inolako arrastorik gabe[8].
Erditzean 2 eta 22 kume bitartean jaiotzen dira, eta kopurua emearen tamainarekin handitu ohi da. Eme handienek kume gehiago izaten dituzte, alegia[9].
Heldutasun sexuala emeek 135 - 150 mm-ko gorputz-luzerarekin lortu ohi dute, bigarren urtearen amaiera aldera. Lehen ugalketa, ordea, hirugarren urtean gertatu ohi da.
Bizimodua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ez du bizi-eremua asko aldatzen. Egindako distantzia luzeenak bi urtean 130 m izan dira[10], beraz, bere bizi-eremura fidela den animalia dela esan daiteke. Azala urtean hainbat aldiz aldatzen du.
Nafarroan otsailetik urrira bitartean ikusi ohi da eta negua hibernatzen igaro ohi dute. Hibernazioa bakarrik edo talde handietan gerta daiteke, arrabio eta sugegorriekin nahastuta, batzuetan[9]. Gazteak helduen gainean hibernatzen dutela ere ikusi da[8].
Termoerregulazio aktiboa duela uste da, gorputzaren tenperatura ez baita airearenarekin korrelazionatzen. Egunez aktibo dagoenean erdi itzaletan dauden guneetan egon ohi da eta noizbehinka jartzen da eguzkitan.
Gainerakoan, aktibitate ikuskor falta eta ohitura diskretuak direla medio, oso informazio gutxi dago narrasti honen portaeraren inguruan.
Espezieen arteko elkarrekintzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Harrapari ugari dituen espeziea da. Narrastien artean suge leunak (Coronella generoa), sugegorriak, Montpellierko sugea (Malpolon monspessulanum) eta musker berdea (Lacerta bilineata) ezagutzen dira. Hegaztiak, berriz, miru gorria (Milvus milvus), zapelatz arrunta (Buteo buteo), urubia (Strix aluco) eta belatz gorria (Falco tinnunculus). Ugaztunen ugariren dietaren parte ere bada.
Badirudi harraparien usainak identifikatzeko gaitasuna duela, iparraldeko suge leunaren usainarekin gorputza eta buztanaren mugimendu azkar eta konpultsiboen bitartez alde egiteko portaera erakusten baitu[11].
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Edukiaren zati bat EuskalNatura.eus webgunetik hartu da, copyrightaren jabeak onartu baitu hango testu-edukiak Euskarazko Wikipedian CC BY-SA 3.0 ES Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratzea, baldin eta iturria aipatzen bada (ikusi eztabaida orria).
- ↑ Terhivuo J.. (1981). «Provisional atlas and population status of the Finnish amphibian and reptile species with reference to their ranges in northern Europe» Annales Zoologici Fennici (18): 139-164..
- ↑ Llorente G. A., Montori A., Santos X., Carretero M. A.. (1995). Atlas dels anfibis i rèptils de Catalunya i Andorra. Bartzelona: Brau edicions.
- ↑ a b Gosá A., Bergerandi A.. (1994). «Atlas de distribución de los anfibios y reptiles de Navarra» Munibe (49): 109-189..
- ↑ Gregory P. T.. (1980). «Physical factor selectivity in the fossorial lizard Anguis fragilis» Journal of Herpetology 14 (1): 95-99..
- ↑ Braña F.. (1984). Biogeografía, biología y estructura de nichos de la taxocenosis de saurios de Asturias. Oviedoko Unibertsitatea.
- ↑ a b Beebee T. J. C., Griffiths R. A.. (2000). Amphibians and Reptiles. A Natural History of the British Herpetofauna. Londres: Harper Collins.
- ↑ Braña F.. (1983). «La reproducción de los saurios de Asturias (Reptilia; Squamata): ciclos gonadales, fecundidad y modalidades reproductoras» Revista de biología de la Universidad de Oviedo 1 (1): 29-50..
- ↑ a b Galán P., Salvador A.. (2006). Lución – Anguis fragilis. in: Enciclopedia Virtual de los Vertebrados Españoles..
- ↑ a b Smith M.. (1973). The British amphibians and reptiles. (5. argitaraldia) Londres: Collins.
- ↑ Stumpel A. H. P.. (1995). «Biometrical and ecological data from a Netherlands population of Anguis fragilis (Reptilia, Sauria, Anguidae)» Amphibia-Reptilia (6): 181-194..
- ↑ Cabido C., Gonzalo A., Galán P., Martín J., López P.. (2004). «Chemosensory predator recognition induces defensive behavior in the slow-worm (Anguis fragilis)» Canadian Journal of Zoology (82): 510-515..
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q183660
Multimedia: Anguis fragilis / Q183660
Espezieak: Anguis fragilis