Francesco Tonucci

Francesco Tonucci
Bizitza
Jaiotza	Fano, 1940ko uztailaren 5a (83 urte)
Herrialdea	Italia
Hezkuntza
Heziketa	Università Cattolica del Sacro Cuore (en)
Hizkuntzak	italiera gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	ilustratzailea, idazlea, irakaslea, pedagogoa, zientzialaria eta marrazkilaria
Lantokia(k)	Salò Fano eta Erroma
Enplegatzailea(k)	Consiglio Nazionale delle Ricerche (en)
Izengoitia(k)	Frato
francescotonucci.it

Francesco Tonucci (Fano, 1940ko uztailaren 5a) "Frato" ezizenez ere ezaguna, pentsalari, psikopedagogo eta marrazkilari italiarra da. Haurren papera ekosistema hiritarrean aztertzen duen hainbat libururen egilea da eta artikulu idazlea aldizkari italiar zein atzerritarretan.

Pedagogiako ikasketak egin zituen Milaneko El Sagrado Corazón Unibertsitate Katolikoan. 28 urterekin aipamen bat lortu zuen arlo horretan eta eskolako errealitatea satirizatzen hasi zen “Frato” izenpean, bere izenaren lehen silabak fusionatzean zituen izena.Maisu bezala lan egin zuen eta, 1966an, Ikerketa Kontseilu Nazionaleko Institutu Psikologikoan ikertzaile bihurtu zen. Beranduago, Psikopedagogiako Departamentuaren buru izan zen, zeinak ingurumen-hezkuntza programa aurrera zeraman. Programa honen helburua datu-base bat "umeentzat eta umeengandik" sortzea da. Bere ikerketak umeen garapen kognitiboan zentratzen dira, bere pentsamenduan, bere portaeran eta umeen ezagutzaren eta hezkuntza-metodologiaren arteko harremanean. 1991n bere jaiotze-herrian burutu zuen Umeen Hiria proiektua, umeak erreferentzia-puntua izango ziren hiria egitea zen helburua. Proiektuak arrakasta handia izan zuen eta munduko hainbat puntutara hedatu zen.

1991n jada, Telebistako eta Adingabekoen Italiako Batzordearen lehendakari izendatu zuten, umeen babesa nahi duen batzordea. Napoliko Zientziaren Hiriko kolaboratzailea ere bada Umeen Lantegian eta baita Erromako Haurren Museoko kolaboratzaile zientifikoa ere. Honoris causa izendatua izan zen Hezkuntzaren Zientzien fakultatean Limako Pontificia Unibertsitate Katolikoan (Peru) eta Lleidako Unibertsitatean 2016an.

Bizitza

1940

Francesco Tonucci uztailaren 5ean jaio zen Fanon (Italia). Lau neba-arreba dira orotara eta bera bigarrena da. Bere aita erizaina zen eta bere ama etxeko andrea. Bere lehen hezkuntza eta bigarren hezkuntzako oroitzapenak ez dira atseginak. Ikasketetan ez zituen kalifikazio onak lortzen, eta ondorioz, gurasoek erdi mailako eskolara bidali zuten, Istitutu Magistralera, hain zuzen.

Hala ere, txikitatik diseinua eta pintura interesatu zitzaizkion. Fanoko margolarien estudioetara joan ohi zen haien lana ikustera eta bide batez, margolariek sobera zituzten margoez baliatzera. Margolaritza nolabaiteko zaletasun sekretua izan zen bere bizitzako zati handi batean.

1958

Istituto Magistralen lortutako kalifikazio onei esker, bi beka lortu zituen unibertsitateko ikasketak burutzeko. Università Cattolica del Sacro Cuore aukeratu zuen (Milán, Italia) non Pedagogia ikasi zuen 1963an. Ondoren, bigarren hezkuntzako ikastetxeetan letretako irakaslea izan zen bi urtez.

1966

Maria Zuccarellirekin ezkondu eta hiru seme-alaba izan zituzten, Stefano, Francesca eta Simone. Urte horretan bertan, ikertzaile lanetan hasi zen Psikologiako Institutuan (orain Zientzia eta Kognizioaren Teknologiena). Bere lehen marrazkiak egin zituen Rosenzweig Picture-Frustration Studyren (P-FS) Italiako adaptazioa ilustratzeko, TEMA 9 (TEst di Misura dell’Aggressività NOn VErbale) deituko dena. Marzucca izenpean (emaztearen izen eta abizenaren lehen hizkiekin eginiko batura) sinatu zituen bere lehen binetak, baina oraindik argitaratuko ez zituenak. Lehen marrazki hauetan jada, bere ondorengo marrazkietan ere agertuko ziren pertsonaiak ikus zitezkeen, bi urte geroago, Frato izenpean, eskolaz modu grafiko, satiriko eta konprometitu batean hitz egingo zutenak.

Ordutik ez dio binetak eta tira komikoak egiteari utzi hezkuntzaren akats eta kontraesanak azalerazteko, beti ere haurren ikuspuntua erabiliz. Marrazkiak beti bat etorri izan dira bere ikerketa zientifiko edota jarduera pedagogikoekin.

1970

Bere lehen liburua argitaratu zuen. La creatività, spunti per un discorso educativo.

Ondoren, askoz gehiago etorriko ziren.

1991

Umeen Hiria nazioarteko proiektua sortu zuen, sorreraz geroztik zuzentzen duen proiektua. Hiriak umeen beharretara egokitzea eta umeen bizitzaren ikuspegitik hiria bera eraldatzea du helburu nagusi. Gaur egun, Italiako 200 bat hiritan, Espainian, Argentinan, Kolonbian, Mexikon, Uruguain, Perun, Txilen eta Libanon hainbat hirik proiektu hau abian dute.

1993

Erromako ll museo dei bambiniko arduradun zientifiko izendatu zuten.

1996

“La città dei bambini” proiektu internazionalaren arduradun izendatu zuten. CNRko ISTCk bultzatua.

1997

Italiako Ministroen Kontseiluko Presidenteak, Romano Prodik, “TV - bambini”ren Komiteko presidente izendatu zuen Tonucci.

1999

World Wide Fund for Nature (WWF Italia) fundazioko Komite zientifikoko partaide izendatu zuten.

2001-07

Comune di Romako arduradun zientifikoa “Roma, la città dei bambini" proiekturako.

2003

Peruko Pontificia Unibertsitate Katolikoko Hezkuntza Fakultateko ohorezko Irakasle izendatu zuten.

2011

Honoris Causa Doktore izendatu zuten La Platako Unibertsitate Nazionalean (La Plata, Argentina) Arkitektura eta Hirigintzako Fakultatearen proposamenari jarraiki.

Hezkuntzako Lorpenaren Urrezko Domina eman zion Junta de Andaluciak.

2012

Honoris Causa Doktore izendatu zuten Litoraleko Unibertsitate Nazionalean (Santa Fe, Argentina), Giza Zientzien Fakultatearen proposamenari jarraiki.

2014

Marta Mata saria jaso zuen Associació de Mestres Rosa Sensaten eskutik.

2015

Elegía Camagüeyanaren Edizio Berezia jaso zuen “Ignacio Agramonte y Loynaz” Camagüeyko Unibertsitatearen eskutik (Kuba).

Ekarpenak

Eskola

Eskolaren Funtzioa

Teknologia berrien erabileraren ikaskuntzarako espazioa, ikerketa zientifikoaren bultzatzailea, pentsamendu kritikoarena eta talde lana eta elkarlana bultzatzen duen espazioa izan behar da. Irakasleek haurrek diotena entzun behar dute, haurrek eskolara joan aurretik dakitenetik abiatu behar dira irakasleak. Nagusien jakintza ez da jakintza absolututzat hartu behar.

Espazioa

Tonuccik eskolak leku ederrak izan behar direla aldarrikatzen du, lorategiak izan behar dituztela, ortuak... Umeek bertan jolas dezaten; ez jolastoki eta joku ohikoak.

Ikasgelei dagokienean, ikasmahairik gabekoak izan behar direla defendatzen du, denak batera, elkarrekin, ikasle zein irakasle eseriko diren mahaiak egon behar dira. Bertan elkarkidetzan aritu behar dira, bakoitzak bere ezagutzak partekatuz, kontrajarriak izan daitezkeenak bata bestearekiko, non galderak egingo diren eta egiaren bila arituko diren. Inoiz bat eta bakarra izango ez dena.

Irakasle Funtzioa

Gainera, irakasleek ez dituzte ikasleen burmuinak edukiz bete behar, ikasleek dakitena entzun eta hortik abiatuz, metodologia interesgarriak proposatu behar dituzte, haurrek dakiten hori eztabaidatu ahal izateko. Etxerako lanen aurka agertzen da pedagogoa, eskolak ez duela eskubiderik haurren bizitza osoa betetzeko aldarrikatzen du, umeek jolasteko denbora izan behar dutela .

Umeen Hiria

"Umeen Hiria" proiektua 1991ko maiatzean Fanon jaio zen, asmo politiko zehatz batekin: hiriko gobernuaren parametroaren aldaketaren sustapena bultzatzea, haurraren ikuspegia zabalduz heldu, langile, autoz bidaiatzen duenarena baino; proiektuak administrazio publikoei hiria aldatzeko exijitzen die, aldaketaren prozesu honetan aktiboki parte hartzen duten umeen bidez, gobernuaren eta hiriaren plangintzan parte hartuz, horrela, hiriko espazioa berreskuratzeko.

"Hiritar arrunt heldu, gizonezko eta langilea haurrarekin ordezkatzea. (...) Haurrak berezko duen aniztasuna onartzean dago gakoa, honek aniztasun guztien bermea baitakar. (…) Hiria haurrentzat egokiagoa bilakatzen denean, guztiontzat egokiagoa bilakatuko da".

Hiriak azken 50-60 urteetan eraldatu egin dira espazio eta funtzioen bereizketa eta espezializazioa lortzeko. Hirigunearen izaera berriak lagundu du autoa modu eraginkorrean mugitzen, ahalik eta denbora laburrenean. Horregatik, proiektu honen bidez, autoak duen nagusitasuna hiriko espazioetatik kentzea da, hiriak bilera eta trukaketa soziala galtzen duelako. Autoak nagusi diren hiria arriskutsua da, errepideak eta espaloiak autoek okupatzen dituzte; jendeak ez du tokirik, besteekin eta hiri ingurunearekin harremantzeko.

Gakoak:

• Haurrei protagonistaren papera ematea. Haurrei hitza eman behar zaie, gure hiri eta herriak nolakoak izan behar duten haiek esan behar dute, horrela, hiritar guztientzat eginiko hiri eta herriak izango baititugu.
• Haurrak ez dira hiriko arazoak konpontzearen arduradun, konponbiderako baliagarriak izan daitezkeen ideien emaile baizik.
• Helduak entzule aktiboak izan behar dira.
• Hiriaren antolaketan herritarren iritzia entzutea ezinbestekoa da, proiektu honetan haurra bihurtzen da herritarren ordezkari, haurren ikuspegiak bermatzen baitu jendarteko aniztasuna aintzat hartzea.
• "Haurrekin lan egiteko gai diren langile berriak hezi behar ditugu".
• Haurrek etxetik bakarrik irtetea ahalbidetu behar da.
• "Etxetik irtetea, kaleetan bakarrik ibiltzea eta bere ingurua ezagutzea eskaera garrantzitsua da haurraren hazkunde sozial eta kognitiborako".
• Haurrak kalera bakarrik irten ahal izatea, ingurua arakatzeko, natura, objektuak, beste haurrekin jolasa adosteko, zikintzeko...
• "Hirian ez bada haurrik ikusten, hiria gaixotua dagoen seinale".
• "Lasaitasunez oinez ibili ahal izatea eta espazio publikoak erabili ahal izatea hiritar guztion eskubideak dira".
• “Guraso onaren” ezaugarri nagusia, egunak pasa ahala, haurrak gurasoaren gero eta premia gutxiago izatea izan beharko litzateke
• Haurrarekiko erantzukizun soziala behar da. Haurren bidelagunak behar dira kaleetan, haurrak zerbait behar izanez gero lagunduko dutenak.
• Haurraren garapen kognitibo, afektibo eta garapenean jolasteko garrantzia aintzat hartuta, haurrentzako denbora eta espazioa itzultzeko beharra azpimarratzen du, Nazioarteko Hitzarmenaren 31. artikuluan jasotako eskubidea bermatzeko. Hala ere, helduek ez dituzte errespetatzen umeen eskubideak,. Hirian haurren jolasa sustatzeko modu bat 1998an sortu zen Rosarioko (Argentina) "Joko Eguna" sortzea izango litzateke, Haurren Kontseiluaren proposamenean oinarrituta. Udalak onartuta, jokoaren eguna urriaren lehen asteazkenean ospatzen da. Erromak eta San Giorgio Cremanok (NA)  ere "Il Giorno del gioco" ezarri zuten, urtero, maiatzaren bigarren asteburuan, jolas jardueretarako erabat erabilia.

Bestalde haurren mugimenduaren autonomia dugu, Tonuccik behin eta berriz azpimarratzen duena. Hau bultzatzeko 10 arrazoiak hurrengoak dira:

1.   Eskolara oinez joaten diren umeak, oro har, ikuspuntu fisiko batetik osasuntsuak izaten dira, mugitzen direlako.
2. Ikasgaietan kontzentratzeko gaitasun handiagoa dute.
3.   Oinez doazen umeak ingurumenaren ezagutza hobea, orientatzeko gaitasuna eta ezagutza sistematizatzeko gaitasuna garatzen dute (mapa mentalak);
4.   Ume hauek sozializazio maila altuagoa garatzen dute eta bakardadea eta isolamendu sentimendua gutxitzen dute;
5.   Zailtasunak gainditzeko trebetasunak lortzen dituzte, zailtasun edo ziurgabetasun egoeratan "ibiltzeko".
6.   Oinez mugitzen diren umeek erantzukizun zentzu handiagoa sortzen dute eta haien inguruko konfiantzazko zaintza izaten jarraitzen dute;
7.    Modu independentean ibiltzeko aukera duten haurrak auto-antolakuntzako gaitasuna, sormen  eta proiektuak garatzeko eta gauzatzeko gaitasun handiagoa garatzen dute.
8.   Auto batek lagundutako umeen murrizketak  trafiko orokorraren murrizketa ekarriko du eta, ondorioz, istripuen murrizketa, bereziki eskolen inguruan eta kutsadura atmosferikoa murriztuko da.
9.   Oinez joaten diren umeek maiz pasatzen dituzten kaleak seguruagoak izan ohi dira eta errepide atseginak izaten dituzte. Oinezkoen igoerarekin, segurtasunaren pertzepzioa areagotzen du.
10.   Gurasoek eta bestelako erreferentziazko helduek normalean beren egunaren zati handi bat erabiltzen dute haurrentzat  laguntza emateko / biltzeko / zaintzeko. Denbora hori errentagarriagoa izan liteke elkarrekin igaroko duten kalitatezko denbora librea eraikitzeko.

Gaur egungo eragina

Tonucci pedagogoak aurrera eraman duen proiektuak garrantzi eta eragin handia izan du mundu osoan zehar eta gaur egun hainbat tokitan ezarri da praktikan.

Gaur egun, Tonuccik hiri motak haurrari nola eragiten dion aztertu eta hiriak haurrentzat moldatzeko aurrerapausoak ematen ditu, hauek berreraikiz, hau da, hauek, jolasleku, topaleku bihurtuz. Gainera, bere proposamenak munduko hainbat lekuetara zabaldu dira, adibidez Europako hainbat hiritara, Hego Amerika eta Euskal Herrira.

Aipaturiko moduan hiriak helduen mundura bideratuta daude, konkretuki: gizonezkoa, zuria, langilea eta kotxe erabiltzailea. Gaur egun bizi dugun egoerari aurre egiteko atera duen proiekturik aipagarriena Haurren Hiria da, proiektu honen bidez gaur egun nazioarteko sarea garatzea lortu dute. Haurren Hiria proiektuaz gain, “haurren lagunak sarea” sortu da hainbat tokitan, sare honek duen funtzioa haurra laguntza egoera batean aurkituz gero gertuko taberna zein denda batera laguntza eske jo ahal izatea da. Haurren hiriaren ideia hau aurrera eramateko bi ekintza jarri zituen martxan  Tonuccik. Alde batetik, umeen kontseilua sortzea, umeen eta hiriko alkatearen arteko komunikazioa errazteko, eta bestetik, eskolara lagunekin joateko proiektua abiaraztea, bertan umeen autonomia bultzatuz, hirian askatasunez mugitzeko eta esperientziak sortzeko helburuarekin.

Umeen kontseilua alkatetzaren kontsultarako organoa izango da, bertan umeak hiriaren eta eremuaren kudeaketarekin zerikusia duten gaiei buruzko ikuspegia eskainiko zuten. Kontseilu honen helburua umeen ikuspuntua eta iritziak kontuan izanik hiriaren birmoldaketa eta kudeaketan integratzea da, hau da, haurrak hiriaren partaide bihurtzea.

Proiektu hau modu egoki batean garatu ahal izateko beharrezkoa da hainbat urrats jarraitzea. Lehenik eta behien, alkateak eman behar dio hasiera proiektuari, gainera honek konpromiso zuzena izan behar du umeen kontseiluarekin, alkatea  haurren ahotsa entzutera konprometitzen da eta bera izango da umeei aholkuak emango dion pertsona. Kontseilua umeek bere kezken eta ezagutzeen inguruan eztabaidatuko duten eremua izan behar da, zentzugabea, ezegokia edo bideragabea iruditzen zaiena azaldu eta salatuz, ideia berriak azaldu eta proposatuz, hortaz ideia guzti hauek biltzen duten bat dokumentu bat sortzeko edo “aholkua emateko” beharrezkoa da heldu bat egotea eta pertsona hau hezitzaile, gizarte hezitzaile bat izan ahal da. Aipatu beharra dago ez dagoela bozketarik kontseiluan, ideia eta iritzi guztiak kontua hartu ahal izateko aniztasuna sustatuz. Bertan proposatzen diren gaiak alkatearen bitartez heltzen zaizkie umeei.

Behin umeen kontseilua aurrera eramango dela erabakita, beharrezkoa da komunitateari proiektu honi buruz informazioa transmititzea, hau da, zertan datzan eta zertarako sortzen den. Batez ere bi urrats izango dira garrantzitsuenak: lehenengoa, umeekiko konpromisoa eta laguntza eskatzeko beharra azaltzea, udal aldizkaritik, udalaren webgunetik … Bigarrena, bilera baten bitartez ikastetxeak eta gurasoen elkarteak informatzea da, beraien partaidetza eskatuz,  zer egin behar duten azalduz eta zein izango litzateke beraien papera.

Kontseiluak azpiegitura jakin bat izatea komenigarria da, baina udalerri bakoitzak bere errealitate partikularrera moldatzeko aukera izango du. Kontseiluak 20 umeek osatu behar dute gutxi gorabehera, hauek 2 urteko konpromisoa hartzen dute, urtero kontseiluaren erdia berritu egingo da. Umeen hautaketa zozketaren bitartez egingo da.

Eskolara lagunekin proiektuan beharrezkoa da bidelagunak topatzea, hau da, gizartea proiektu honen parte izatea animatu. Proiektu honen helburuetako bat haurrak eskolako bidea automatikoki egiteko beharrezko baldintzak sortzea da, noski, nagusien laguntzarik gabe.  Hau lortzeko udala inplikatu behar da baita hezkuntza komunitatea ere. Azken finean eskola da umeak denbora gehien pasatzen duten tokia eta honen inguruan biltzen diren helduak ekimen honetan parte hartzeko idealak izango dira: guraso, irakasle, senideak… Umeen kongresuarekin bezala, funtsezkoa izango da komunitateari informazioa transmititzea, hauen parte hartzea bilatuz, informazio bilerak eginez eta talde eragile bat sortuz, talde eragile honek kronogramak, diagnostiko metodoak, jardunbideak eta besteak beste egin beharko ditu. Gainera, hiriaren diagnostiko bat egin behar da, hau da, haurrak eskola edo hiriko beste espazio batera joateko erabiltzen dituzten ohiko edo ibilbide posibleak aztertuko dira, umeek aukera izateko konpainia eta autonomiaz  ibilbide seguruak erabili ahal izateko. Udalerri bakoitzak erabakiko du nola egin hiriaren diagnostikoa.

Jardunaldiak bi alditan banatuko dira, epe laburreko jardunaldiak eta epe luzerako jardunaldiak. Epe laburrekoetan azkarrago egin daitezkeen gauzetan esku hartzea da, adibidez, seinaleak jartzea, udaltzainen formakuntza…

Epe luzerako jardunbidetan aldiz, momentuan egin ezin diren esku hartze horiek etorkizunerako egutegia jarri eta aplikatzeko konpromisoa hartzea da.

Gaur egun Euskal Herrian herri hezitzailearen ideia asko pentsatu eta bultzatu da Tonucci-ren proposamenetan oinarrituz, gaur egun hainbat proiektu interesgarri daude martxan jarrita Euskal Herrian. Oinherri federazioak adibidez, “Herri Hezitzailea, Eskola Herritarra” izeneko jardunaldi batzuk bultzatu ditu eta gai horrekin harreman zuzena duten hainbat liburuxka argitaratu dira. Horrez gain, Euskal Herrian dauden hainbat herriko eragileekin elkarlana bultzatzen ari da proiektu hezitzaileak sustatzeko asmoz. Solasgune ere bai Haurren Hiria hedatzen ari da.

Guztira Euskadiko 12 udal parte hartzen hari dira Haurren hirien proiektuan. Ekimen hauen bitartez bilatzen da udalerri-sare bat sortzea, haurrak hiri inklusiboagoak diseinatzeko eta erabakiak hartzeko ahotsa izango dute. Beraz, esan dezakegu Tonucci-ren ideiak oinarri izanik proiektu asko bultzatzen ari dira Euskal Herrian.

Liburuak, Argitarapenak eta Kolaborazioak

• 1972 La ricerca come alternativa all’insegnamento (gaztelerara itzulia La escuela como investigación)
• 1976 A tre anni si fa ricerca argitarapena koordinatu zuen.
• 1977 L materiali (gaztelerara eta katalanierara itzulia).
• 1978 Por una escuela alternativa .
• 1980
  • Ll primo anno del nostro bambino (gaztelerara itzulia El primer año de nuestro niño legez).
  • Guida al giornalino di classe (gaztelerara itzulia Viaje alrededor de “El Mundo”. Un diario de clase de Mario Lodi y sus alumnos).
  • Appunti sulla scuola dell’infanzia
  • Con gli occhi del bambino (gaztelerara, katalanierara, portugesera eta frantsesera itzulia)
• 1983 Valutare per conoscere (Silvia Caravita eta Ermanno Dettirekin kolaborazioa).
• 1985 Bambini si nasce (gaztelerara, katalanierara eta frantsesera itzulia)
  • 1989
    • L’infant i nosaltres: apunts sobre l’educació familiar i escolar.
    • Bambini si diventa (gaztelerara eta katalanierara itzulia).
  • 1990 ¿Enseñar o aprender? La escuela como investigación quince años después
  • 1994 La soledad del niño (katalanierara, italierara eta frantsesera itzulia).
  • 1995
    • Si no os hacéis como yo.
    • Con ojos de maestro.
  • 1996
    • La città dei bambini [Umeen Hiria] (euskarara, katalanierara, gaztelanierara eta galizierara itzulia)
    • Barcelona amb ulls de nen (Montserrat Morales eta M. Eulàlia Ventallòrekin kolaborazioa)
  • 1998 Cari genitori (Giuseppe Maserarekin kolaborazioa). Queridos padres... moduan tzulia gaztelerara.
  • 2002 Se i bambini dicono: adesso basta! (gaztelerara, katalanierara eta portugesera itzulia).
  • 2004
    • Fratografias, 35 años de humor dentro da educación.
    • Agua. ¡Te quiero! (Joaquín Araujorekin kolaborazioa).
  • 2006
    • Bienvenido Juan (María Novorekin kolaborazioa).
    • A scuola ci andiamo da soli (Pia Natalinirekin kolaborazioa).
  • 2007 FRATO, 40 años con ojos de niño.
  • 2009 Con ojos de abuelo
  • 2011 Il Consiglio dei bambini (Daniela Renzi eta Antonella Priscorekin kolaborazioa). Gaztelerara itzulia El Consejo de los niños.
  • 2012 Peligro, niños. Apuntes de educación 1994-2007.
  • 2013 Con ojos de niña (Amparo Tomérekin kolaborazioa)

Erreferentziak

• Datuak: Q8962241
• Multimedia: Francesco Tonucci / Q8962241