1992ko Ameriketako Estatu Batuetako hauteskunde presidentzialak
 1992ko Ameriketako Estatu Batuetako hauteskunde presidentzialak | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gertaera-data | 1992ko azaroaren 3a | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mota | Ameriketako Estatu Batuetako hauteskunde presidentziala | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hautatu duen kargua | Ameriketako Estatu Batuetako Presidentea. Izendapenaren iraupena: 4 urte | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Parte-hartzea | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hauteskunde emaitza
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
← 1988 (en)   1996
→ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg){kind=small}
1992ko Ameriketako Estatu Batuetako hauteskunde presidentzialak lau urtean behin ospatzen diren Ameriketako Estatu Batuetako presidentea hautatzeko 52. hauteskundeak izan ziren, 1992ko azaroaren 3an, asteartean. Arkansasko gobernadore demokratak, Bill Clintonek, George H. W. Bush presidente errepublikanoa eta Texasko Ross Perot enpresaburu independentea garaitu zituen. Hauteskunde hauek amaiera eman zioten Etxe Zurian errepublikanoek 1968tik aurrera, 1976an izan ezik izandako hegemoniari. Aurreko 12 urteetan Ameriketako Estatu Batuetako presidentea Alderdi Errepublikanokoa izan zen, baita Belaunaldi Handienaren 32 urteko domeinu estatubatuarraren amaiera eta baby boom belaunaldiaren 28 urteko agintaldia. Azken aldia izan zen presidente batek ez zuela bigarren agintaldia egiten Donald Trumpek 2020an galdu zuen arte.
Bush aldendu egin zen bere alderdiko kontserbadore askorengandik, 1988ko zerga-igoeraren aurkako hauteskunde-promesa hautsi zuenean, baina Pat Buchanan idazle paleokontserbadorearen hauteskunde primarioetako aukerari gailendu zitzaion. Bushek Golkoko gerran izandako arrakastaren ondoren, 1992ko demokraten primarioetan goi-mailako hautagai demokratak ez ziren aurkeztu, hala nola Mario Cuomo. Clinton, Democratic Leadership Council zentralistaren burua, demokraten hautagaien artean agertu zen, Superastearteko lehen emaitzetan arrakasta izan baitzuen. Kaliforniako gobernadore ohia, Jerry Brown, Massachusettseko senatari ohia, Paul Tsongas eta beste hautagai batzuk garaitu zituen bere alderdiaren izendapena irabazteko, eta Tennesseeko senataria, Al Gore, hautatu zuen formulako kide. Ross Perot aberatsa kanpaina independente bati ekin zion, eta Ipar Amerikako Merkataritza Askeko Tratatuaren eta zor nazionala murrizteko planaren aurka agertu zen.
Kanpaina[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ekonomia 1991ko udaberrian atzeraldi batetik errekuperatu zen, eta, ondoren, hazkunde ekonomikoko 19 hilabete jarraitu ziren, baina ekonomiaren hazkunde motelaren pertzepzioak kalte egin zion Bushi, Ronald Reagan bere aurrekoaren goraldi ekonomiko garrantzitsu bat jaso baitzuen. Bushen indargune nagusia, kanpo-politika, ez zen hain garrantzitsua Sobietar Batasuna desegin eta Gerra Hotza amaitu ondoren, ez eta Ekialde Ertaineko klima baketsua ere, Golkoko Gerraren ondoren. 1992ko ekainean egindako zenbait inkestatan, Perot zen buru, baina hautagaitza larriki hondatu zuen uztailean. Bushen kanpainak Clintonen izaera kritikatu zuen, eta Bushek kanpo-politikan izandako arrakastak nabarmendu zituen; Clintonek, berriz, ekonomian jarri zuen arreta.
Emaitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Clintonek herri-botoaren aniztasuna eta hauteskunde-botoaren gehiengoa lortu zituen, eta hiru garaipen errepublikar jarraien bolada hautsi zuen. Estatuak irabazi zituen herrialdeko eskualde guztietan; ipar-ekialdean eta mendebaldeko kostaldean arrakasta izugarria izan zuen, eta bi eskualdeetan nagusitasun demokratikoaren hasiera markatu zuen, bai lehendakaritzarako hauteskundeetan, bai estatu-hauteskundeetan. Clintonek ere emaitza onak lortu zituen ekialdeko Mendebalde Ertainean, Estatu Menditsuetan, Apalatxeetan eta Hegoaldeko parteetan. Hauteskunde horiek izan ziren lehenbiziko aldia demokrata batek Texasen irabazi gabe lehendakaritza lortu zuela, eta Ipar Carolina gabe 1844ko hauteskundeetatik. Azkenekoa izan zen, halaber, Montanako estatuak demokrata bozkatu zuena lehendakaritzarako hauteskundeetan, eta 2020ra arte ez zuen berriro bozkatuko demokrata Georgiak. 1988ko hauteskundeetan errepublikanoaren aldeko botoa eman zuten 22 estaturi eman zien buelta Clintonek. Woodrow Wilsonek 1912an irabazi zuenetik botoen ehuneko txikienarekin irabazi zuen presidentea izan zen, Alderdi Demokratan eszisioa eman zenean.
Perotek boto herrikoiaren %18,9 lortu zuen, 1912tik bi alderdi handietako kide ez den hautagai batek lortutako botoen ehuneko handiena. Hauteskunde-botorik lortu ez zuen arren, bigarren geratu zen bi estatutan (Bushen atzetik, Utahn, eta Clinton-en atzetik, Mainen), eta estatu guztietan babes nabarmena lortu zuen; beraz, ezein estatuk ez zion gehiengo absoluturik eman ezein hautagairi, Arkansas izan ezik, Clintonen jaioterri. Azken aldia izan zen hautagai demokratak ez duela lortzen %50 gainditzea Kalifornia, Connecticut, Delaware, Hawaii, Illinois, Maryland, Massachusetts, New Jersey, New York, Rhode Island eta Vermonten. Halaber, Sezesio Gerraren ondorengo hirugarren eta azken hauteskundeak dira, non hautagai errepublikano edo demokrata batek ez baitu %50 gainditzen estatu bakar batean. Lehen biak William Howard Taft-renak izan ziren 1912an eta Walter Mondale-renak 1984an. 2023tik aurrera, azken aldiz jasoko du hautagai demokrata edo errepublikano batek herri-botoaren %40 baino gutxiago.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q699776
Multimedia: United States presidential election, 1992 / Q699776