Ferdinand Foch

Ferdinand Foch
	; Irudi gehiago
Conseil supérieur de la guerre (en) presidenteorde
12. Seat 18 of the Académie française (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Ferdinand Jean Marie Foch
Jaiotza	Tarbe, 1851ko urriaren 2a
Herrialdea	Frantzia
Bizilekua	avenue de Saxe (en)
Heriotza	Paris, 1929ko martxoaren 20a (77 urte)
Hobiratze lekua	Cathédrale Saint-Louis-des-Invalides (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Hezkuntza
Heziketa	École polytechnique
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	ofizierra eta militarra
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko gurutze handia ; Croix de guerre 1914–1918 ; Knight Grand Cross of the Order of the Bath ; Grand Cross of the Order of Wissam El Alaouite ; Distinguished Service Order ; Arrano Zuriaren Ordena (1923ko apirilaren 15a) ; Godfather promotion of Special Military School of Saint-Cyr ; Cross of the Order of Lāčplēšis, 3rd class ; Médaille militaire ; Grand Cordon of the Order of Leopold ; Grand Cross of the Order of Military Virtue (1923ko apirilaren 15a) ; Palma Akademikoen Ordeneko ofizial ; Merituaren Ordena (Erresuma Batua) ; Distinguished Service Medal ; Grand Cross of the Order of the Redeemer ; Cross of Valour ; Grand Cross of the Order of Military Virtue ; Order of Rama ; Cross of Liberty ; Order of St. George, 2nd class ; honorary doctorate at the Laval University (1921) ; Order of St. George, 4th class ; Honorary doctor of the University of Ottawa ; honorary citizen of Prague ; Grand Cross of the Military Order of the Tower and Sword ; Croix de Guerre ; Order of Ouissam Alaouite ; Order of the Redeemer ; Order of Lāčplēsis ; Order of the White Lion ; Silver Cross of the Virtuti Militari (1921) ; Order of the Dannebrog ; honorary doctorate at the University of Washington (1921) ;
Kidetza	Frantses Akademia; Frantziako Zientzien Akademia; Académie de Stanislas (en) ; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Frantziako Indar Armatuak; Frantziako Lurreko Armada
Gradua	Frantziako mariskal; Poloniako marexala; field marshal (en)
Parte hartutako gatazkak	Lehen Mundu Gerra; Frantzia-Prusia Gerra; Allied intervention in the Russian Civil War (en)

Ferdinand Foch (1851ko urriaren 2a, Tarbe, Okzitania – 1929ko martxoaren 20a, Paris) frantziar militar bat izan zen. Berez, Frantziako Mariskal Nagusia izan zen.

Lehen Mundu Gerran zehar Aliatuen goi buruzagi nagusia ere izan zen. Versaillesko Ituna sinatu zenean aurrerago egia bilakatu ziren hitz hauek esan zituen: Hau ez da bake itun bat, hogei urteko armistizio bat besterik ez da.^[1]

Biografia

Jesuitekin egin zituen lehen ikasketak; Politeknikoan sartu zen (1871) eta 1877an kapitain egin zen. École de Guerren sakondu zituen ikasketak (1884) eta, ondoren, komandante graduaz irakasle (1896) eta brigadier jeneral gisa zuzendari (1907) izan zen bertan.

1903an, Des Principes de la Guerre argitaratu zuen eta, 1904an, De la Conduite de la Guerre.

Lehen Mundu Gerra hasi zenean, Joffrerekin batera, Paris hartzera zihoan alemaniar gudarostea Marnen geldiarazi zuen. Ypresen, Mantxako itsasarteko portuak salbatu zituzten oste ingeles-frantsesen gidari izan zen eta, 1916an, Sommeko gatazkan eragin handia izan zuen.

Gudarosteko estatu nagusiko buru izan zen Pétainen ordez (1917); 1918an aliatuen Jeneral Nagusi izendatu zuten; alemaniarren udaberriko erasoa geldiarazi zuen eta, alemaniarrak mendebaldeko frontetik atzeraraziz, bakea izenpetzeko bidea eman zuen (1918ko azaroaren 11).

1920ko Polonia-Sobietar Batasuna Gerran egindako lanagatik eta 1923an Poloniako altxamenduan Alemaniari eginiko presioagatik, mariskal egin zuten Polonian.

Ez zuen gustuko izan Versaillesko Ituna eta horrela esan zuen:

«

Hau ez da bake-itun bat, 20 urterako armistizioa baizik.^[2]

»

20 urte eta 2 hilabete geroago, II. Mundu Gerra hasi zen.

Mendebaldeko frontean I. Mundu Gerrari amaiera eman zion Compiègneko armistizioa sinatu zuten unea monumentu nazional bilakatu zen. Sinatu zeneko Société des Wagons-Lits-en 2.419 D zenbakidun tren-bagoia gorde zuten eta, Foch hil zenean, estatua bat ezarri zuten bere omenez. Estatua hori izan zen zutik geratu zen gauza bakarra 1940an naziek Frantzia hartu zutenean^[3]. Urteetan egon zen leku huran abandonatuta eta bagoia Paris zegoen erakusgai. 1922ko azaroaren 11n hasi ziren gunea monumentalizatzen eta, 1927an, bagoia itzuli eta hura gordetzeko museo bat eraiki zen halaber^[4].

1940ko ekainaren 21ean, Hitler bera Compiègnera joan zen; esvastikaz bete zuen eta, museoa suntsitu ondoren, bagoia frantsesen errendizioa sinatzeko erabili zuen. Gero, Alemaniara eraman zuten. Sute batek suntsitu zuen. Berlindik Turingiara eraman zuten, alemaniarrek bakea sinatzeko erabili zen bulegoa. Fede txarra aitatu zuen batek baino gehiagok, SS-ek ez zutelako han beste errendizio bat sinatzerik nahi^[4].

Iruditegia

Fochen jaiotetxea Tarben.
Foch, Pershing eta Haig.
Versaillesko Ituna sinatu zen tren bagoia; eskuinetik hasita, Foch bigarrena da.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2013-12-12 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Henig, Ruth. (1995). Versailles and After, 1919-33. Routledge, 52 or..
↑ https://www.politicaexterior.com/articulos/politica-exterior/sobre-el-tratado-de-paz-de-versalles/
↑ https://web.archive.org/web/20180206190234/http://www.diariovasco.com/agencias/201707/12/paris-recibe-maniana-merkel-1010738.html
↑ ^a ^b https://elpais.com/cultura/2014/07/14/actualidad/1405354673_966040.html

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Ferdinand Foch

Datuak: Q192615
Multimedia: Ferdinand Foch / Q192615

[1] Henig, Ruth. (1995). Versailles and After, 1919-33. Routledge, 52 or..

[2] ttps://www.politicaexterior.com/articulos/politica-exterior/sobre-el-tratado-de-paz-de-versalles/

[3] ttps://web.archive.org/web/20180206190234/http://www.diariovasco.com/agencias/201707/12/paris-recibe-maniana-merkel-1010738.html

[#1-4] ttps://elpais.com/cultura/2014/07/14/actualidad/1405354673_966040.html

[1]

[2]

[3]

[4]