Gabon kanta

Artikulu hau Eguberrietan abesten diren kantei buruzkoa da; Charles Dickensen eleberria gaitzat duena beste hau da: «Eguberri kanta (eleberria)»

Gabon kantak Olentzero egunean.

Gabon kantak edo Eguberri kantak Eguberri aurreko denboran eta Eguberrietako ospakizunetan kantatu ohi diren abestiak dira. Lehen gabon kantak Antzinako Erromatik datoz, IV. mendeko abestiak. Mende askotan zehar, Jesusen jaiotza eta inguruko gertakariak (Errege Magoak edo artzainen adorazioa) izan dira kanta hauen gai nagusia baina XX. mendean zehar, eguberrietako ospakizunari berari buruzko gaiak eta beste elementu profano zenbait joan dira sartzen: familia eta lagun giroa, opariak, Bizar Zuri etab. Garai batean, gabon kantak eguberrietako ospakizunetan eta liturgian soilik abesten baziren ere, egun merkataritza-eremu guztietan ere entzuten da giroko musika moduan, jendeak eguberri girora bildu eta opariak eros ditzan. Euskal Herrian, haur eta gaztetxo taldeak biltzen dira kalez kale eta etxez etxe Olentzero eguneko eskeetan Gabon kantak abesten.

Hainbat abesti[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hator Hator[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hator Hator abestia. Ahozko kantutegitik hartutako partitura

Abesti hau gabonetan abesten den abestia da, baina honek ez du kristau kutsurik. Abesti honek gai bezala, euskal arazoak jorratzen ditu. Hizkuntzari dagokionez, hika erabiltzen du. Bestalde, abesti honi buruz, hainbat bertsio desberdin egin dira, hala nola; Vendetta taldeko Luisillok eta Pellok, Eratu taldeko Unaik, Hesian taldeko Zuriñek eta Kaotiko taldeko Xabik elkarlanean abesti honen bertsio berri bat plazaratu zuten 2016ean^[1]. Bestetik, Negu Gorriak taldeak ere beste bertsio bat egin zuen^[2].

Hator Hator mutil etxera
gaztaina ximelak jatera,
gabon gaua ospatutzeko
aitaren ta amaren ondoan,
ikusiko dek aita barrezka
amaren poz atseginez,
eragiok, mutil, aurreko danbolin horri.

Gaztainak erreak dira,
gaztainak erreak dira,
Txipli, Txapla, Pum!
Gabon gaua pozik igaro dezagun...

Olentzero[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Olentzeroren inguruko hainbat kanta abesten dira, baina honako hau litzateke ezagunena. La Farandole Joyseuse melodia erabiltzen da kanta hau jotzeko. XVII. mendean bereganatu zuten txistulariek. Hainbat bertsio daude kantu honen inguruan. Esaterako, bertsio batzuetan "errendimenduz jantzia" esan beharrean "entendimentu gabia" ageri da. Olentzeroren adierazpen paganoan, XX. mende bukaerakoan hain zuzen ere, kristautasunaren erreferentzia kentzeko "negua joan dala" esaten zuten "Jesus jaio dala"ren ordez.

Olentzero abestia. Ahozko kantutegitik hartutako partitura

1

Olentzero joan zaigu

mendira lanera,

intentzioarekin

ikatz egitera.

Aditu duenean

Jesus jaio dela,

lasterka etorri da

berri ematera.

Horra, horra

gure Olentzero

pipa hortzetan dula

eserita dago.

Kapoiak ere baitu

arraultzatxoekin

bihar meriendatzeko

botila ardoakin.

2

Olentzero gurea

ezin dugu ase,

osorik jan dizkigu

hamar txerri gazte.

Sahieski ta solomo,

horrenbeste heste,

Jesus jaio delako

erruki zaiteze.

Horra, horra...

3

Olentzero dakarzki

atsegin ta poza,

jakin baitu mendian

Jesusen jaiotza.

Egun argi honetan

alaitu bihotza,

kanpo eta barruan

kendu azkar hotza.

Horra, horra...

4

Olentzero gurea

begiran honera,

izar dizdizari bat

doa Belenera.

Bere argiz dizdiraz

goazen estalpera,

Jesus haurtxoarekin

gaua pasatzera.

Horra, horra...

Alaken[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1994an, Donostian, argitaratu zen kanta dugu hau. Aita Donostiak azparnen jasotakoa. Gabon kanta honetan, artzaiei buruzko jardunez eta lanez hitz egiten da eta garai hartan zuten garrantzia, adierazi eta aldarrikatzen du.

Alaken abestia. Ahozko kantutegitik hartutako partitura

Alaken,

alaken,

ala pikula tun paire,

errespunde la pikula tunpa

Jesus Maria Jainkoa zen.

(bis) Adizkideok!

Ikusi duzue

zelai horietan artzaia,

artzai txiki,

artzai handi,

artzai mutur leuna.

Alaken, alaken...

Lo leri lelo,

goxo dek goxo,

neguan etxe txokoa.

(bis) Gaur jaio da, gaur,

Jesus Haurtxoa.

Lo leri lelo,

hiru errege

izar baten arrastoan.

Lo leri lelo,

tranka, trankatran,

hirurak zaldiz badoaz.

Alaken, alaken...

Horra Mari Domingi abestia. Ahozko kantutegitik hartutako partitura

Horra Mari Domingi[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mari Domingi^[3] euskal abesti tradizional batean ageri den emakumea da. 1990eko hamarkadatik aurrera, Euskal Herriko eguberrietako hainbat ekitalditan, Olentzeroren gizonezko pertsonaiaren alboko emakumezko irudi bilakatu izan da. Hari buruzko abestia ere oso ohiko da gaboneta.

Horra Mari Domingi

begira horri

gurekin nahi duela

Belena etorri.

Gurekin nahi baduzu

Belena etorri

atera beharko duzu

gona zahar hori.

ZATOZ, ZATOZ, ZURE BILA NENBILEN NI!

ZATOZ, ZATOZ ZURE BILA NENBILEN NI!

ZATOZ, GOAZEN TA GURTU DEZAGUN

BELENEN JAIO DEN HAURTXO EDER HORI