Lieja–Guillemins geltokia

Wikipedia, Entziklopedia askea
Liège–Guillemins
Lieja–Guillemins
Map
Kokapena
HelbideaGuillemins plaza, z/k
UdalerriaLieja,  Belgika
Geltokiaren datuak
Kodea88410043
Irekiera1842ko maiatzaren 1a
IrisgarriaGeltoki irisgarria 
Zerbitzuak  Pertsonaldun txarteldegia   Itxaron gela  Aparkalekua Kotxe alokairua 
AldageltokiaAbiadura Handiko Trena Trena Tranbia Igarotze azkarreko autobus Autobusa Taxi 
Nasak5
Trenbideak9
JabeaInfrabel
EragileaSNCB-NMBS

Lieja–Guillemins (frantsesez: Liège–Guillemins; neerlanderaz: Luik–Guillemins; [ɡimɛ̃] ahoskatua) Belgikako tren geltoki bat da, Lieja udalerrian kokatuta dagoena. Geltoki nagusia da, ez bakarrik Lieja hirikoa, baita Valonia eskualde osokoa eta Belgika ekialdekoa ere.

Geltokia Belgikako trenbide-sarearen bidegurutze garrantzitsua da. 2023an, Valonia eskualdeko lehen geltokia da, bidaiari kopuruari dagokionez, eta astean 21 313 bidaiari hartzen ditu.[1]

Hiriko bidegurutze multimodal garrantzitsu bat da, abiadura handiko trenak, IC trenak eta hiri-autobusak lotzen dituena, eta 2025etik aurrera tranbia-linea bat era.

Orduko geltokia 2009ko irailaren 18an inauguratu zen, Santiago Calatrava Valls arkitekto valentziarrak egina, hamar bat urteko lanaren ondoren.[2] Haren estetika arrakastatsutzat jotzen da, geltokiak turista asko erakartzen ditu Liejara, eta gaur egun hiriaren ikur bat da, Liejako monumenturik fotografiatuena. CNNren arabera, munduko geltokirik ederrenetako bat da.[3]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Guillemins auzoaren ikuspegia tren geltokiarekin, 1845. urtean

Lieja hiria trenbide baten pasagunea izateko aukera Anberesetik Rhingo haranera doan trenbidearen lehen zirriborroak dira, Belgikako iraultzaren ondoren egina. 1832ko martxoaren 21eko Errege Dekretuak aipatzen du, eta 1834ko maiatzaren 1eko Legeak lau linea sortzea aurreikusten du, besteak beste, « Ekialdeko lerroa », Malinatik Liejara eta Prusiarekiko mugara.

1838an, Europa kontinentaleko zerbitzu publikoko lehen trenbidea (Brusela - Malina) lanean hasi eta hiru urte eskasera, Belgikako Estatuko Trenbideen sarea eraikitzen ari da, nazioarteko hiru linea (Brusela - Valenciennes, Gante - Lille eta Malina - Akisgran) hartuko dituen sare koherentea sortzeko. Horiek izango dira lehenengo trenbide-loturak.

1838ko apirilaren 2an, ekialdeko linea Anseko geltokira iritsi zen, orduan « Liége–Supérieure » ("Lieja–Garaia") izenekoa, Liejako goialdean.[4] Anseko aldaparen malda dela eta, 6 kilometroko sekzioa haranerantz ingeniaritza-lan ikusgarri batek baino ezin du egin: Anseko aldaparen plano inklinatuak. Trenbidea 1842ko maiatzaren 1ean iritsi zen Liejara.

1842ko lehengo geltokia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Trenbidea iristean, Liejak barne-estazio bat behar du. 1842an, zurezko eraikin bat altxatu zen Gillemins komentu zaharrean.[5]

Lehenengo geltokia, zurez egina, behin-behinekoa da, eta Saint-Lambert plazatik gertu geltokia lortzea espero zuten agintari liegesoek zuten itxaropenari lotuta dago. Garai hartako agintarientzat, Printze-Gotzainen jauregia izan behar zen Liejako geltoki garrantzitsuena. Baina, zailtasun teknikoak direla eta, SNCBk beti nahiago du Guilleminstarren lekua. Urte batzuetan, « Liége–Extérieur » ("Lieja–Kanpoaldea") izena jarri zioten.[6]

Liejako trenbide-nodoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1843an, Prusiarako mugaz gaindiko trenbide-lotura sortu zen, Lieja eta Akisgran lotzen dituen lineako lanak egiteko. Linea hori Koloniatik abiatu zen.

1851ko maiatzaren 19an, Liejako Namur Trenbide Elkarteak Val-Benoît eta Guillemins geltokien arteko sekzioa jarri zuen martxan.[7] Hala ere, Lieja–Longdoz geltokiak, Mosako kontrako ertzean, linea horretako terminal ezarriko da Namurrerantz. Guillemins tren geltokia bi konpainien arteko trukeetarako erabiliko da, 1940an Nord-Belge enpresa nazionalizatu arte.[8] Namur - Lieja linea, Charleroi - Namur eta Erquelinnes - Charleroi lineekin konbinatuta, Lieja eta Paris eta Kolonia, Berlin, Viena, Mosku, Kopenhage abarrekin lotzen dituzten trenetan ibilitako nazioarteko ardatza izango da.

1865ean, Hasseltetik Liejara linea bat (Liers eta Tongres trenbideak) jarri zuen martxan Liégeois-Limbourgeois trenbideak. Liejako terminala, ordea, Lieja–Vivegnis geltokia da, hiriaren iparraldean. Beharrezkoa izango da 1877ra arte itxarotea, konpainia horrek hiria zeharkatzen duen (Jauregiko geltokiarekin) sekzio bat sor dezan Guillemins geltokira iristeko.[9] 1866ko abuztuaren 1ean, Luxenburgoko Konpainia Handiak Angleurretik Marloiera linea jarri zuen martxan, Luxenburgoko Dukerri Handira iristeko; haren bidaiari-trenak Lieja Guillemins geltokiraino zihoazen.[10] Orain Guilleminseko tren-geltokira konektatuta dauden lineen artean, nabarmentzekoa da Liejarena, Maastrichten, 1861ean Lieja–Longdoz geltokian XX. mendearen erdialdera arte izango duen izen bereko konpainiak inauguratu zuena.[11]

1864ko Belle-Époque geltokia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Guillemins Belle-Époque estiloko geltokia, 1916 inguruan

Belgiar Estatuak, geltokia hirigunera eramateko eskatzen zuten hiriko agintarien kontra joatean, geltoki berri bat eraiki zuen 1863an, jatorrizkoa, zurezkoa, ordezkatzeko.[5]

Horren kristala eta frontoia Paris–Ekialdea geltokian inspiratzen dira.[4] Behin baino gehiagotan luzatzen da, 1881-1882an bi hegal erantsiz alde banatan, eta gero 1905ean, Liejako Erakusketa Unibertsalean malgukien kopurua handituz eta azpizonbideak sortuz.[12] Garai hartako trenbideetako langileen « Guillemine » izeneko estatua batekin, industriari buruzko emakumeen alegoria, geltokiak ere Montefiore iturria zuen.[13]

1958ko geltoki modernista[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Geltokia 1970eko hamarkadan

1958an tren geltoki berri bat eraiki zen, lineak elektrifikatu ondoren, "modernista" izeneko konplexuaren bidez.[5] Charles Carlier, Hyacynthe Lhoest eta Jules Mozin EGAU taldeko hiru arkitektoek, garai hartako gustuei dagokien estiloa proposatzen dute. Geltokiko eraikin zaharra, salgaien instalazioak eta zenbait eraikin pribatu 1956an eraitsi ziren.[14]

2009ko geltoki berria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Geltoki berria 2009ko irailaren 18an inauguratu zen, Filipe printzearen aurrean.[2] Kostu osoa 445 milioi eurokoa da, eta horietatik 145 milioi Infrabelen kontura dira.[15]

Pasabide galduen gela, beirazko kaiola duten igogailuek zeharkatzen dutena

Geltoki berriak 9 trenbide zuzen ditu. 1. eta 2. trenbideak Alemaniarako dira; 3. eta 4. trenbideak Bruselarako. Geltoki zaharrean ez bezala, Brusela-Kolonia lineari zerbitzua ematen dioten trenbideak (bidaiarien % 50) hirigunearen aldean daude, beraz, bidaiari gehienentzat irisgarriagoak dira.

8 metroko zabalerako bost nasa daude. Hiru malguki 450 metro luze dira, eta bereziki egokituta daude Eurostar trenen (lehengo Thalys) bi adarrak hartzeko; beste bi nasak 350 metro luze dira. Nasa guztiek eskalatzaileak eta igogailuak dituzte.[16] Bi nasa bakoitzak aulki-eskukada bat baino ez du, bizkarralderik gabe, eta gaizki erantzuten diote geltokiko eguneroko martxari. Eraikinaren egiturak hasiera batean oso akustika txarra ematen zion, eta horrek kalte larria egiten zion geltokiko iragarkien hedapenari. Arazoa doikuntza teknikoen bidez konpondu da, eta iragarkiak argiagoak dira orain.

Haize guztiei irekita, tren-geltokiak hotzaren bidaiariak gaizki babesten ditu, baina, 2014aren amaieran, 12 °C-ko tenperaturan, gutxienez, galdutako pasabide-aretoa mantentzeko sistemak ezarri ziren.[17]

Zerbitzuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

 Liejako aldiriak
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
S41 Hasselt Diepenbeek • Bilzen • Tongeren • Glons • Liers • Milmort • Herstal • Lieja–Saint-Lambert • Lieja–Carré • Lieja–Guillemins • Angleur • Chênée • Chaudfontaine • Fraipont • Nessonvaux • Pepinster • Verviers–Erdialdea • Verviers–Jauregia • Dolhain-Gileppe • Welkenraedt • Hergenrath Akisgran⁠
S42 Liers Milmort • Herstal • Lieja–Saint-Lambert • Lieja–Carré • Lieja–Guillemins • Ougrée • Seraing Flémalle-Haute⁠
S43 Lieja
Guillemins		 Bressoux • Visé • Eijsden • Maastricht–Randwijck Maastricht⁠
S44 Waremme Bléret • Remicourt • Momalle • Fexhe-le-Haut-Clocher • Voroux • Bierset–Awans • Ans • Lieja–Guillemins • Bressoux Visé

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Chiffres voyageurs montés (comptages). octobre 2023..
  2. ↑ a b La gare des Guillemins inaugurée à son image. ..
  3. ↑ «Les Guillemins dans le top 5 mondial des gares, selon CNN» Hebdomadaire juin 2014..
  4. ↑ a b Fiche historique : gare de Liège Guillemins, musée Train World.
  5. ↑ a b c gare de Liège-Guillemins. ..
  6. ↑ La gare de Liège-Guillemins - Rixke Rail's Archives. ..
  7. ↑ Paul Kevers. L. 125 : Liège-Guillemins - Namur. ..
  8. ↑ De elektrificatie van de lijn Luik - Namen - Rixke Rail's Archives. ..
  9. ↑ L. 34 : Hasselt - Tongeren - Liège-Guillemins. ..
  10. ↑ Paul Pastiels. (juillet 1987). «Les origines du chemin de fer en Lorraine belge (1)» Le Rail : mensuel des œuvres sociales de la SNCB: 7...
  11. ↑ L. 40 : (Liège) Y Val Benoît - Visé grens (Maastricht). ..
  12. ↑ Warzée, Claude. (2017-02-22). Les premières gares des Guillemins. ..
  13. ↑ «Coins de Belgique» Le Monde Illustré (2153): 8 et 13...
  14. ↑ Warzée, Claude. (2020-05-31). La gare des Guillemins de 1958 à 2007. ..
  15. ↑ La gare de Mons à 324 millions: le dessous des chiffres. 2020-12-23..
  16. ↑ SNCB - Liege-Guillemins. ..
  17. ↑ Liège: il fait moins froid aux Guillemins, grâce à un nouveau système de chauffage. ..

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lieja–Guillemins_geltokia&oldid=9585427"(e)tik eskuratuta