Mosku
- Artikulu hau Errusiako hiriburuari buruzkoa da; Mosku izenez ere ezagutzen den Irungo Urdanibia plaza gaitzat duena beste hau da: «Urdanibia plaza (Irun)»
|
Mosku |
|||
|---|---|---|---|
| — Hiri federala — | |||
 |
|||
|
|||
| Izen ofiziala | Москвa (Moskva) | ||
| Estatua Barrutia Subjektua |
 ErrusiaErdialdea Hiri Federala |
||
| Koordenatuak | 55° 45′ N, 37° 37′ E / 55.750°N,37.617°E / 55.750; 37.617Koordenatuak: 55° 45′ N, 37° 37′ E / 55.750°N,37.617°E / 55.750; 37.617 | ||
.svg)
 Mosku
|
|||
| Eremua | 2.511 km2 | ||
| Garaiera | 130-253 m | ||
| Posta kodea | 101xxx-129xxx |
||
| Biztanleria | 11.503.501 bizt. (2010) | ||
| Dentsitatea | 4.581,24 bizt./km² | ||
| http://mos.ru/ | |||
Mosku (errusieraz Москва́, Moskva) Errusiako hiriburua eta hiri nagusia da, eta baita Ekialdeko Europako politika, ekonomia, finantza, hezkuntza eta garraio gune nagusia ere. Moskova ibai ertzean kokaturik dago. 2010ean 11.503.501 biztanle zituen[1]. Munduko 7. hiri jendetsuena eta Europako bigarrena (Istanbulen ondotik) da.
Eduki-taula
Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hiriaren izena zeharkatzen duen ibaitik dator, Moskova (Moskvá, antzinako errusieraz град Москов).
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ez da ezagutzen Moskuren jatorria. 1147koa da lehen aipamena, Juri Dolgoruki printzeak Novhorod-Siverskiko printze aliatuari egindako gonbidapena: «etorri neregana, anaia, Moskura»[2]. Mongolek erre zuten 1237an, eta haien eskuetan izan zen ondoren. Mongolen beherakadaren eta Konstantinoplaren gainbeheraren ondorioz Mosku Errusiako hiriburu eta mundu ortodoxoaren gune nagusi bilakatu zen.
Petri Handiak San Petersburgon ezarri zuen Errusiako hiriburua. Hori zela eta Moskuk garrantzia galdu zuen eta behera egin zuen biztanle kopuruak. 1812an Napoleonen osteek hartu zuten. Napoleonek kalte larriak egin zituen eta Moskutik alde egin ondoren berriz eraiki behar izan zen hiria; ondoren bere behinolako indarra berreskuratu zuen.
Hirian bizi ziren langileek parte hartu zuten 1905eko iraultzan, eta 1917an boltxebikeak jabetu ziren hiriaz. Hurrengo urtean, 1918an alegia, Sobietar Batasuneko hiriburu egin zuten. Urte horretatik aurrera, Moskuk ezagutu duen hazkundea ikusgarria izan da. Bigarren Mundu Gerran, alemaniarren erasoa Moskutik 100 km baino gutxiagora utzi zen indar gabe, baina hiriak ez zuen kalte handirik izan. Bigarren Mundu Gerraz geroztik are gehiago hazi zen Mosku, eta Sobietar Batasuna zeneko inmigraziogune nagusi bihurtu zen. Garai hartan Mosku eta Washingtonek nazioarteko botere eta politika gune bihurtu ziren.
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Moskuk klima kontinental hezea du, Dfb Köppen klima sailkapenaren arabera.
| Datu klimatikoak (Mosku (batez-bestekoak 1981–2010, errekorrak 1879tik aurrera)) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 8.6 | 8.3 | 17.5 | 28.9 | 33.2 | 34.9 | 38.2 | 37.3 | 32.3 | 24.0 | 14.5 | 9.6 | 38.2 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | −4.0 | −3.7 | 2.6 | 11.3 | 18.6 | 22.0 | 24.2 | 21.9 | 15.7 | 8.7 | 0.9 | −3.0 | 9.6 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | −6.5 | −6.7 | −1.0 | 6.7 | 13.2 | 17.0 | 19.2 | 17.0 | 11.3 | 5.6 | −1.2 | −5.2 | 5.8 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | −42.2 | −38.2 | −32.4 | −21.0 | −7.5 | −2.3 | 1.3 | −1.2 | −8.5 | −16.1 | −32.8 | −38.8 | −42.2 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | −9.1 | −9.8 | −4.4 | 2.2 | 7.7 | 12.1 | 14.4 | 12.5 | 7.4 | 2.7 | −3.3 | −7.6 | 2.1 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 52 | 41 | 35 | 37 | 49 | 80 | 85 | 82 | 68 | 71 | 55 | 52 | 707 |
| Euri egunak (≥ 1 mm) | 0.8 | 0.7 | 3 | 9 | 13 | 14 | 15 | 15 | 15 | 12 | 6 | 2 | 105.5 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 18 | 15 | 9 | 1 | 0.1 | 0 | 0 | 0 | 0.1 | 2 | 10 | 17 | 72.2 |
| Eguzki orduak | 33 | 72 | 128 | 170 | 265 | 279 | 271 | 238 | 147 | 78 | 32 | 18 | 1731 |
| Hezetasuna (%) | 83 | 80 | 74 | 67 | 64 | 70 | 74 | 77 | 81 | 81 | 84 | 85 | 76.7 |
| Iturria: thermograph.ru | |||||||||||||
Banaketa administratiboa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mosku hamar barruti edo okrugez osaturik dago.
- Zelenogradeko hiria
- Iparraldeko barrutia
- Ipar-ekialdeko barrutia
- Ipar-mendebaldeko barrutia
- Erdialdeko barrutia
- Ekialdeko barrutia
- Hegoaldeko barrutia
- Hego-ekialdeko barrutia
- Hego-mendebaldeko barrutia
- Mendebaldeko barrutia
Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Moskuko metroa, Lur azpiko jauregia ezizenaz ezaguna, hiriburuaren gune asko lotzen ditu eta munduko metrorik erabilienetakoa da. 185 geltoki ditu eta 305,5 km luze da, lerro guztien batura eginda. Munduko hirugarren metrorik luzeena da, New York eta Londreskoaren ostean[3]. 1935an ireki zen eta ezaguna da geltokiek duten diseinuagatik. Errealismo sozialista bezala ezagutzen den korrontearen hainbat artelan daude bertan.
Bada ustezko sekretupeko metro sistema bat Metro-2 izenekoa, lur azpikoa eta Moskuko metro publikoaren parekoa.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mosku ondorengo hiriekin senidetuta dago:
|
|
|
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/05/14 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ «Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1 2010eko Errusiako erroldaren emaitzak, 1. liburukia» Gks.ru
- ↑ Walter COMINS-RICHMOND: The History of Moscow Faculty.oxy.edu
- ↑ Moskuko metroaren webgunea Mosmetro.ru
Kanpo loturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Mosku  |
- (Ingelesez) (Errusieraz) Moskuko udalaren webgunea
